Chính phủ liên bang dự kiến sẽ công bố kế hoạch sửa đổi về chương trình đóng tàu trong vài ngày tới. (Ảnh: Được cung cấp, abc.net.au)

 

 

Trong nhiều thập niên, phần lớn nỗ lực và lời hứa về chương trình đóng tàu hải quân của Úc đều tập trung vào xưởng đóng tàu Osborne ở phía tây bắc Adelaide.

 

Từ tàu ngầm chạy bằng động cơ dầu diesel cho đến tàu ngầm chạy bằng năng lượng nguyên tử, khinh hạm (frigate), khu trục hạm (destroyer) tác chiến trên không, và tàu tuần tra bờ biển, nhiều chương trình khác nhau đã được công bố, bắt đầu, bị ảnh hưởng cả về thời gian và chi phí, hoặc bị hủy bỏ hoàn toàn.

 

Việc đóng tàu ở tiểu bang Nam Úc đã trở thành một vấn đề chính trị nóng bỏng thông qua các thời chính quyền liên tiếp, với việc chính phủ Albanese hiện tại chuẩn bị công bố các kế hoạch sửa đổi về chương trình đóng tàu trong vòng vài ngày tới.

 

Lĩnh vực quốc phòng ở tiểu bang, đặc biệt là công nghiệp đóng tàu, đã nhiều lần được coi là một lợi ích kinh tế và là con đường dẫn đến sự thịnh vượng lâu dài, đặc biệt là sau sự sụp đổ của ngành công nghiệp xe hơi.

 

Nhưng liệu những gì đã hứa có thực sự được thực hiện? Hay một sự thay đổi khác đang được lên kế hoạch, đặc biệt là đối với chương trình khinh hạm đóng tại Osborne?

 

 

2016: Một năm mang tính then chốt

 

Để hiểu được tình trạng hiện tại của ngành đóng tàu, hãy quay ngược lại năm 2016.

 

Sách Trắng Quốc phòng (Defence White Paper) lần thứ ba trong bảy năm đã được Khối thịnh vượng chung (Commonwealth) phát hành, trong đó nhất quyết kêu gọi xây dựng một hạm đội gồm 12 tàu ngầm chạy bằng năng lượng thông thường và 9 khinh hạm trong tương lai.

 

Sách Trắng Quốc Phòng khi ấy nói về sự cần thiết của một chương trình đóng tàu liên tục, không chỉ cung cấp nguồn tàu cho Hải Quân mà còn cung cấp việc làm và việc làm trong nhiều thập niên.

 

Thủ tướng lúc đó, là ông Malcolm Turnbull, cho biết vào tháng Hai năm 2016 rằng “Chiến lược liên tục đóng tàu hải quân mà chính phủ của tôi đang thực hiện sẽ thay đổi căn bản ngành công nghiệp đóng tàu hải quân của chúng ta, bảo đảm tính bền vững của ngành này về lâu dài”.

 

Hồi năm 2016, Ông Malcolm Turnbull thông báo rằng Adelaide sẽ là nơi đóng tàu trong thời gian sớm. (Bộ Quốc phòng: James McDougall)

 

 

Các quyết định được đưa ra trong bối cảnh môi trường kinh tế và chính trị nóng sốt ở tiểu bang Nam Úc, trước cuộc bầu cử liên bang hai lần giải tán vào tháng Bảy năm đó.

 

Hóa ra đó là thời kỳ đỉnh cao quyền lực và ảnh hưởng của Thượng nghị sĩ Nick Xenophon ở Canberra, với việc đảng viên độc lập Nam Úc này mở rộng hoạt động để tấn công các ghế hạ viện cũng như Thượng viện.

 

Duy trì và mở rộng lãnh vực tàu ngầm và lãnh vực đóng tàu của tiểu bang là kế hoạch trọng tâm của chiến dịch.

 

Vào thời điểm đó, hàng ngũ Đảng Tự do lo ngại rằng Bộ trưởng Công nghiệp, Khoa học và Canh Tân (Industry, Science and Innovation), Christopher Pyne, có thể bị thách thức trong khu vực bầu cử truyền thống an toàn của ông ở Sturt.

 

Về trước đó, có mối lo ngại nội bộ trong nhóm các chính trị gia đảng Tự do về việc thủ tướng bị lật đổ Tony Abbott thúc đẩy chương trình đóng các tàu ngầm ở Nhật Bản sau khi đảng Liên minh hứa sẽ đóng chúng ở Adelaide hồi năm 2013.

 

Một yếu tố khác là tình trạng chung của nền kinh tế tiểu bang Nam Úc và đặc biệt là lĩnh vực sản xuất, chưa đầy một năm nữa kể từ khi đóng cửa nhà máy xe hơi Holden tại Elizabeth.

 

Tỷ lệ thất nghiệp ở tiểu bang Nam Úc ở mức 7,7% hồi tháng Hai năm 2016, cao hơn gần 2% so với mức trung bình trên toàn quốc.

 

Điều này xảy ra trước khi nhà máy thép Whyalla rơi vào vòng tình trạng bị quản lý về tài chánh, làm tăng nguy cơ một trong những trung tâm ở vùng quê lớn nhất ở tiểu bang rơi vào vực thẳm kinh tế và xã hội.

 

Và rồi, đó là những gì đã xảy ra với chính lực lượng lao động tại Osborne, khi việc đóng Khu trục hạm Phòng không (Air Warfare Destroyer) bắt đầu ngừng hoạt động, dẫn đến mất việc làm.

 

Không có hợp đồng đóng tàu nào được ký kết, tạo ra cái gọi là “thung lũng chết” cho lực lượng lao động trước khi bất kỳ dự án mới nào được khởi động.

 

Thêm vào đó, có một chính quyền tiểu bang thuộc đảng Lao động đang khuấy động và vận động, do Jay Weatherill đứng đầu và được hỗ trợ của cựu lãnh đạo phe đối lập tiểu bang đảng Tự do đã trở thành bộ trưởng nội các chính phủ, Martin Hamilton-Smith.

 

Đây là một trong những yếu tố góp phần đưa đến quyết định vào tháng Tư năm 2016 khi tập đoàn công nghiệp Naval Group được trao hợp đồng tàu ngầm trị giá 50 tỷ đô-la, cùng với cam kết đóng 9 khinh hạm ở Adelaide và kế hoạch khởi động dự án tàu tuần tra bờ biển tại xưởng của tập đoàn ASC để giải quyết tình huống "thung lũng chết".

 

Hai năm sau, công ty BAE Systems, của Anh Quốc, được chọn là nhà thầu thành công để đóng các khinh hạm tại Osborne.

 

 

Thay đổi thời gian và đánh giá

Đi nhanh đến năm 2024 và có nhiều thay đổi, đặc biệt kể từ khi thỏa thuận AUKUS được ký kết.

 

Thỏa thuận tàu ngầm nguyên tử giữa Úc, Vương quốc Anh, và Hoa Kỳ vào năm 2021 đã phá hỏng chương trình với Pháp về những tàu chiến chạy bằng năng lượng thông thường đáng lẽ sẽ được đóng ở Adelaide.

 

AUKUS cũng giúp khơi dậy suy nghĩ lại về chương trình khinh hạm.

 

 

 

Thủ hiến tiểu bang Nam Úc, Peter Malinauskas (trái), với Bộ trưởng Quốc phòng, Richard Marles (phải), tại Osborne. (ABC News: Rory McClaren)

 

 

Sau khi công bố Bản Đánh giá Chiến lược Quốc phòng (Defence Strategic Review) vào tháng Tư năm ngoái, chính phủ liên bang đã đưa ra một bản đánh giá khác về hạm đội tàu chiến trên mặt nước của Hải quân để bảo đảm "kích thước, cấu trúc và cấu tạo" của nó sẽ bổ trợ cho các tàu ngầm chạy bằng năng lượng nguyên tử.

 

Vào thời điểm đó, Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles cho biết: “Hạm đội tàu chiến mặt nước, hiện đang được đóng, được xác định vào thời điểm nước Úc vẫn đang theo đuổi tàu ngầm chạy bằng dầu  diesel”.

 

Dự án tàu chiến lớp Hunter hầu như luôn bị xáo trộn kể từ khi nó bắt đầu.

 

Ngân sách dự kiến của nó đã tăng từ 35 tỷ đô-la lên 45 tỷ đô-la, thiết kế lượng giãn nước của con tàu tăng lên, và, thậm chí đã có những lời kêu gọi hủy bỏ toàn bộ chương trình.

 

Văn phòng kiểm toán quốc gia đã được gọi đến và nhận thấy chương trình này "đang bị trì hoãn 18 tháng và các chi phí tăng lên phần lớn là do thiết kế chưa chín muồi".

 

Và một báo cáo được công bố vào cuối năm ngoái cho thấy chương trình này không đáp ứng các quy định của Khối thịnh vượng chung về việc đạt được tính kinh tế, tính hiệu quả và hiệu xuất.

 

Tất cả những điều này đã làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu cam kết năm 2016 cung cấp 9 tàu khinh hạm có được thực hiện hay không, hoặc liệu vẫn cần số lượng những khinh hạm này hay không.

 

 

 

Hình ảnh đồ họa bằng máy tinh về khinh hạm lớp Hunter do BAE Systems, Vương Quốc Anh, thiết kế.(BAE Systems)

 

 

Về mặt kinh tế, tiểu bang Nam Úc hiện nay cũng ở một vị trí khác so với hồi năm 2016.

 

Tiểu bang Nam Úc đã trải qua thời kỳ cuối của ngành sản xuất xe hơi, đại dịch COVID-19, và hiện có tỷ lệ thất nghiệp là 4%, thấp thứ hai so với bất kỳ tiểu bang hoặc vùng lãnh thổ nào.

 

Nhưng chính những kế hoạch cho tương lai đã gây ra một số lo ngại trong hàng ngũ chính quyền tiểu bang.

 

 

Chuyện gì xảy ra trong những ngày tới?

ABC News đưa tin ít nhất sáu  khinh hạm, có thể nhiều hơn, sẽ được tái cam kết theo kế hoạch sửa đổi.

 

Nhưng các kế hoạch khác cũng được hiểu là đã được Khối thịnh vượng chung xem xét.

 

Nếu chương trình này bị cắt giảm xuống còn ba khinh hạm mà không có lời giải thích về những gì sẽ diễn ra tiếp theo, Thủ hiến Nam Úc, ông Peter Malinauskas, nói rằng điều đó sẽ "không đủ" để kế hoạch đóng tàu tiếp diễn tại Osborne - làm dấy lên nỗi ám ảnh về một 'Thung lũng chế' lần thứ hai đối với lực lượng lao động địa phương.

 

Vào hôm ngày 15/2, Ông nói: “Vì vậy, theo quan điểm của chúng tôi, và chúng tôi đã nói rất rõ ràng rằng Khối thịnh vượng chung không có lựa chọn nào khác để sản xuất ít hơn sáu khinh hạm nếu họ nghiêm túc về kế hoạch tiếp tục đóng tàu”.

“Bởi vì sáu khinh hạm sẽ đưa chúng ta đến năm 2038, 2039 và sau đó cho phép đưa ra những kế hoạch tiếp theo.”

 

 

 

Ông Peter Dutton nói rằng sự thiếu rõ ràng về chương trình đóng tàu đang gây tổn hại cho lĩnh vực quốc phòng. (ABC News: Che Chorley)

 

 

Khi đến thăm một nhà máy nằm cạnh xưởng đóng tàu Osborne vào hôm ngày 16/02, Lãnh đạo phe đối lập, ông Peter Dutton, nói rằng đối với ông, có vẻ như ông Malinauskas "đã đoán trước được" những gì sắp xảy ra.

 

Ông nói: “Nếu Thủ hiến Malinauskas bào chữa cho ông Anthony Albanese để giảm số khinh hạm được đóng từ chín chiếc xuống còn sáu chiếc, thì ông ấy sẽ phải giải thích tại sao điều đó lại mang lại lợi ích tốt nhất cho tiểu bang Nam Úc trong khi rõ ràng là không phải vậy”.

 

Người dân Nam Úc không muốn phải đợi lâu để có được sự rõ ràng.