Tiếng Việt khi nói “ngứa tay, ngứa chân” có vài ba nghĩa khác nhau. Có thể đó là việc nghịch ngợm của trẻ em – ngồi không yên, cứ đụng cái này, chạm cái nó; cũng có thể là hành vi xấu thích “chôm đồ” của người khác; thậm chí còn có nghĩa là “thích đấm đá”.

Nhưng trong y học, khi nói đến người cao tuổi thường xuyên bị “ngứa tay, chân” thì rất có thể đó là một căn bệnh xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau – từ những vấn đề thông thường về da đến các bệnh lý tiềm ẩn phức tạp hơn.

Nói chung, ở bất cứ tuổi nào, khi tay hoặc chân bị ngứa, việc điều trị phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân gây ra vấn đề. Có thể chỉ là da khô, do thời tiết mùa đông hoặc do kỳ cọ quá nhiều. Nhưng đôi khi, ngứa tay và chân có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe khác như bệnh gan hoặc tổn thương thần kinh. Dười đây là những nguyên nhân thường gặp.

Bệnh vẩy nến

Bệnh vẩy nến xảy ra khi các tế bào da phát triển quá nhanh và tích tụ trên bề mặt da. Đây là một tình trạng bệnh lý kéo dài, thường di truyền trong gia đình. Có một vài loại khác nhau, và ngứa lòng bàn tay và lòng bàn chân là một triệu chứng phổ biến.

Nếu bị vẩy nến, cũng có thể gặp phải:

• Các mảng da đỏ, mụn mủ hoặc vảy bạc
• Đau, sưng hoặc cứng khớp
• Đau nhức vùng bị ảnh hưởng
• Ngứa ở những nơi khác như khuỷu tay, đầu gối, phần lưng dưới và mặt

Chàm

Chàm là một nhóm các tình trạng viêm da. Một số loại khác nhau có thể xuất hiện ở bất kỳ vị   trí nào trên cơ thể. Nhưng có một loại, được gọi là viêm da tổ đỉa, chỉ ảnh hưởng đến bàn tay và bàn chân. Bên cạnh cảm giác muốn gãi, các triệu chứng của viêm da tổ đỉa bao gồm:

• Mụn nước trong suốt
• Da đỏ, nứt nẻ
• Da đóng vảy

Ghẻ

Một loại bọ tám chân, được gọi là mạt ngứa người, là nguồn gốc của tình trạng da phổ biến này. Loài côn trùng nhỏ bé này đào sâu vào lớp da trên cùng và đẻ trứng ở đó, gây ra bệnh ghẻ. Tình trạng này có xu hướng lây lan ở những khu vực đông đúc, nơi mọi người tiếp xúc da kề da nhiều trong thời gian dài. Thường không thể bị ghẻ qua những lần chạm nhanh, chẳng hạn như bắt tay hoặc ôm xiết thân thiện.

Ngứa tay và ngứa chân thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị ghẻ, nhưng không gặp ở người lớn. Bệnh cũng gây ra:

• Ngứa, đặc biệt là vào ban đêm, trên toàn bộ cơ thể hoặc một số vùng cụ thể, chẳng hạn như cổ tay, khuỷu tay, nách và lớp da giữa các ngón tay
• Nổi mẩn đỏ
• Mụn nước và vảy nhỏ
• Vết loét
• Các “hố” màu trắng xám hoặc màu da trông giống như các đường kẻ

Dị ứng

Da có thể bị phản ứng dị ứng với bất cứ thứ gì chạm vào. Phản ứng nhìn thấy và cảm thấy là một loại bệnh chàm khác được gọi là viêm da tiếp xúc dị ứng. Các triệu chứng có thể không xuất hiện trong vài giờ sau khi chạm vào vật mà da bị dị ứng. Khi chúng xuất hiện, có thể cảm thấy ngứa và có các triệu chứng sau:

• Phát ban
• Da rất khô
• Nóng rát và châm chích
• Nổi mề đay
• Mụn nước

Phản ứng với thuốc

Đôi khi, ngứa có thể là tác dụng phụ của thuốc đang dùng. Trong trường hợp này, có thể gặp các triệu chứng da khác như:

• Đỏ
• Nổi mụn nước
• Nổi mề đay
• Bong tróc
• Đau

Các loại thuốc được biết là gây ra phản ứng ngứa ở một số người bao gồm:

• Thuốc điều trị huyết áp như amlodipine (Ca- duet)
• Aspirin
• Thuốc giảm đau thường được kê đơn cho các cơn đau dữ dội, chẳng hạn như thuốc phiện
• Điều trị ung thư như xạ trị và hóa trị

Hãy nói chuyện với bác sĩ về tình trạng ngứa và bất kỳ tác dụng phụ khó chịu nào khác có thể gặp phải khi dùng thuốc.

Ngoài ra, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu bị dị ứng da nghiêm trọng, với các triệu chứng như:

• Thở khò khè
• Khó nuốt
• Tiêu chảy
• Nôn mửa
• Tức ngực
• Đau dạ dày

Bệnh tiểu đường không kiểm soát

Vấn đề về da đôi khi là dấu hiệu đầu tiên cho thấy mắc bệnh tiểu đường. Một trong những tình trạng da này là u vàng phát ban, có thể khiến tay và chân ngứa.

Bệnh này do bệnh tiểu đường không kiểm soát gây ra và sẽ biến mất khi bệnh được kiểm soát tốt. Nó cũng có thể khiến ngứa ở tay, chân và mông. Các dấu hiệu khác của u vàng phát ban:

• Các nốt sần nhỏ, màu vàng trên da
• Đỏ xung quanh các nốt sần
• Cholesterol cao

Bệnh gan

Ngứa dai dẳng là một triệu chứng phổ biến của bệnh gan. Khi gặp trường hợp này:

• Có thể bị ngứa ở những vùng da trông bình thường hoặc không có phát ban, đỏ hoặc nổi mụn.
• Ngứa có thể nghiêm trọng đến mức ảnh hưởng đến giấc ngủ hoặc các hoạt động hàng ngày.
• Ngứa không hết khi gãi các vùng da ngứa. Các triệu chứng khác của bệnh gan bao gồm:
• Mệt mỏi
• Da và mắt vàng, một tình trạng gọi là vàng da
• Buồn nôn và nôn
• Chán ăn
• Dễ bị bầm tím
• Đau và sưng bụng
• Sưng ở chân và mắt cá chân
• Nước tiểu sẫm màu
• Phân nhạt màu

Hãy đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu gặp các triệu chứng này.

Tổn thương thần kinh

Tổn thương thần kinh do chấn thương hoặc bệnh tật có thể gây ngứa da. Ngứa có thể chỉ xảy ra ở một vùng và sẽ không thấy phát ban. Các tình trạng gây ngứa do tổn thương thần kinh bao gồm:

• Tiểu đường
• Bệnh zona
• Đột quỵ
• Bệnh đa xơ cứng
• Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp Hãy đi khám bác sĩ nếu bị ngứa và các triệu

chứng khác của tổn thương thần kinh như:

• Ngứa ran, tê bì hoặc kim châm ở bàn chân và bàn tay
• Không cảm nhận được nóng hay lạnh
• Không cảm thấy đau
• Khó thở
• Khó nuốt
• Đau cơ, co giật và yếu cơ
• Táo bón
• Tiêu chảy
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu
• Các vấn đề về tình dục
• Đổ mồ hôi quá nhiều hoặc quá ít
• Khó tiểu

CÓ NÊN GÃI KHI NGỨA KHÔNG?

Nhìn chung, dù có thể bị thôi thúc cần gãi, vẫn nên tránh gãi khi ngứa. Trong một số trường hợp, chẳng hạn như ngứa do thuốc, gãi sẽ giúp giảm ngứa nhẹ và cảm giác này sẽ qua đi. Tuy nhiên, với tình trạng ngứa quá mức, việc liên tục gãi có thể gây tổn thương da, và với ký sinh trùng, nó có thể lây lan nhiễm trùng.

Kem bôi và các dung dịch bôi ngoài da khác cũng có tác dụng giảm ngứa. Thậm chí có thể thêm một số dung dịch lỏng vào nước tắm để hỗ trợ điều trị ký sinh trùng, bệnh chàm, bệnh vẩy nến và nhiều vấn đề khác.

CÓ CÁCH NÀO ĐỂ GIẢM NGỨA TAY CHÂN?

Nói chung, câu trả lời phụ thuộc vào nguyên nhân gây ngứa tay chân. Khi da khô, thuốc mỡ, kem và sữa dưỡng thể có thể giúp ích. Nếu những loại thuốc này không giúp ngừng gãi, hãy nói chuyện với bác sĩ để tìm ra loại phù hợp.

Cách tốt nhất để điều trị ngứa như một triệu chứng của một tình trạng sức khỏe là điều trị chính tình trạng đó.

Bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc để kiểm soát lượng đường trong máu và thay đổi lối sống và chế độ ăn uống để giảm các triệu chứng nếu chẩn đoán cho thấy bị tiểu đường không kiểm soát. Đối với bệnh gan, phương pháp điều trị có thể bao gồm thay đổi lối sống lành mạnh, dùng thuốc, phẫu thuật hoặc ghép gan.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây tổn thương thần kinh, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc, phẫu thuật và vật lý trị liệu để kiểm soát các triệu chứng. ª