Trong khi nhiều người cho rằng sự hiện diện của con người không ảnh hưởng đến động vật nếu không trực tiếp gây hại, thực tế lại hoàn toàn ngược lại. Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, chỉ riêng sự hiện diện của con người đã đủ để gây gián đoạn nghiêm trọng tới hành vi và sinh hoạt của các loài động vật, nhất là khi kết hợp với các hoạt động khai thác như săn bắn và câu cá.
Con người không chỉ được xem là những kẻ "siêu săn mồi" mà còn đóng vai trò như một yếu tố tác động mạnh mẽ hơn bất kỳ loài săn mồi tự nhiên nào khác.
Việc săn bắn động vật của con người đã được phát hiện là tạo ra phản ứng sợ hãi ở động vật thường vượt quá phản ứng của chúng đối với những kẻ săn mồi tự nhiên.
Con người: Siêu săn mồi trong hệ sinh thái
Homo sapiens đã trở thành kẻ săn mồi hàng đầu trong tự nhiên, vượt xa các loài ăn thịt lớn như hổ, sư tử hay cá sấu. Các hoạt động của con người, từ săn bắn, khai thác động vật đến sử dụng đất, đều dẫn đến tỷ lệ tiêu diệt các loài động vật cao hơn nhiều so với tự nhiên.
Cụ thể, con người giết chết động vật ăn cỏ với tỷ lệ cao hơn gấp nhiều lần so với các loài săn mồi tự nhiên. Đối với các loài ăn thịt lớn, tỷ lệ khai thác của con người được ước tính cao hơn 9,2 lần so với mức mà chúng phải đối mặt từ những kẻ thù tự nhiên. Đối với các loài ăn thịt trung bình, con số này là 4,5 lần.
Việc săn bắt không kiểm soát và khai thác động vật trên diện rộng khiến con người được mệnh danh là kẻ "siêu săn mồi" – một danh xưng không chỉ phản ánh sức mạnh mà còn là lời cảnh báo về hậu quả sâu rộng của các hoạt động này.
Căng thẳng do con người tạo ra ở động vật
Trong các khu bảo tồn tự nhiên, hành vi của con mồi thường được định hình bởi sự hiện diện của các loài săn mồi tự nhiên. Tuy nhiên, ở những khu vực do con người thống trị, các chiến lược sinh tồn của động vật thay đổi đáng kể. Những hoạt động của con người – dù trực tiếp hay gián tiếp – đã khiến động vật phải điều chỉnh hành vi để thích nghi.
Nhiều nghiên cứu đã sử dụng hormone căng thẳng chiết xuất từ phân động vật tại các khu vực khác nhau để đo lường mức độ đe dọa mà con người tạo ra. Kết quả cho thấy, ngay cả những hoạt động tưởng chừng ít gây hại như du lịch sinh thái hay thể thao mùa đông cũng làm tăng đáng kể mức độ căng thẳng ở động vật.
Tại dãy núi Rocky của Canada, các chuyên gia nghiên cứu phát hiện rằng sự hiện diện của con người có tác động lớn hơn đến hành vi của nai sừng tấm so với các yếu tố môi trường tự nhiên hay những kẻ săn mồi tự nhiên của chúng. Các hoạt động của con người làm thay đổi mô hình di chuyển, thời gian kiếm ăn và lịch trình sinh hoạt hàng ngày của động vật hoang dã.
Thậm chí, loại hoạt động mà con người thực hiện còn quan trọng hơn số lượng người có mặt tại khu vực đó. Các yếu tố như săn bắn, dựng hàng rào điện, va chạm giao thông, hay sự xuất hiện của mầm bệnh mới đều gia tăng nguy cơ thương vong cho động vật.
Các hoạt động như đi bộ đường dài đã được chứng minh là tạo ra phản ứng sợ hãi ở động vật.
Phản ứng sợ hãi mạnh mẽ từ động vật
Thí nghiệm thực địa cho thấy rằng nhiều loài động vật biểu hiện phản ứng sợ hãi rõ rệt khi tiếp xúc với âm thanh hoặc dấu hiệu của con người, thậm chí còn mạnh hơn cả khi đối mặt với những kẻ săn mồi tự nhiên.
Các loài động vật ăn thịt nhỏ hơn như mèo rừng, ocelot và martens thường giảm lượng thức ăn tiêu thụ và chuyển sang hoạt động vào ban đêm khi có sự hiện diện của con người. Những thay đổi này không xuất hiện khi chúng đối mặt với các loài săn mồi lớn trong tự nhiên. Sư tử núi, khi nghe thấy giọng nói con người, thường từ bỏ thức ăn và rời khỏi khu vực ngay lập tức.
Động vật ăn cỏ lớn như voi châu Phi hay các loài linh trưởng như voọc đuôi lợn cũng thể hiện các hành vi phòng thủ rõ rệt khi nhận biết sự hiện diện của con người. Thậm chí, chỉ một mức độ can thiệp nhỏ từ con người cũng đủ để kích thích phản ứng sợ hãi mạnh mẽ từ các loài động vật ăn cỏ.
Trong hệ sinh thái biển, các hoạt động giải trí như lặn biển và lặn với ống thở cũng thay đổi hành vi của cá. Những tác động này tương đương với sự hiện diện của các loài săn mồi lớn như cá mập và cá voi sát thủ.
Lặn biển trong các rạn san hô đã được chứng minh là tạo ra những thay đổi trong hành vi của cá rạn san hô.
Tác động của con người với vai trò là kẻ "siêu săn mồi" đã lan tỏa rộng khắp các hệ sinh thái. Sự thay đổi hành vi, mức độ căng thẳng cao và nguy cơ tử vong gia tăng ở động vật đều góp phần làm mất cân bằng nghiêm trọng trong tự nhiên.
Đối mặt với thực tế rằng phần lớn động vật hoang dã hiện nay đang sinh sống trong các khu vực do con người chi phối, việc hiểu rõ mức độ đe dọa mà con người gây ra trở nên cấp thiết. Những thông tin này có thể giúp đưa ra các biện pháp quản lý và can thiệp phù hợp, nhằm bảo đảm sự chung sống lâu dài giữa con người và động vật hoang dã.
Hướng tới sự cân bằng bền vững
Để duy trì một hành tinh lành mạnh và công bằng cho tất cả các loài, điều cần thiết là con người phải nhận thức rõ hơn về tác động của mình đối với động vật hoang dã. Việc bảo tồn không chỉ dừng lại ở các hành động bảo vệ khỏi khai thác trực tiếp, mà còn bao gồm giảm thiểu những can thiệp không cần thiết vào môi trường sống tự nhiên của động vật.
Sự tồn tại của chúng ta không thể tách rời khỏi các sinh vật khác trên hành tinh. Bằng cách học cách cùng tồn tại hài hòa với tự nhiên, con người mới thực sự đóng vai trò người bảo vệ thay vì là kẻ thống trị tàn nhẫn. Đây là điều kiện tiên quyết để xây dựng một thế giới thịnh vượng cho cả con người và động vật hoang dã.
(Theo genk.vn)
