Khi về già, sức khỏe và tinh thần của mỗi người đều thay đổi, đây cũng là quy luật tự nhiên của tạo hóa. Nói về cuộc sống của một đời người, có lời trong Kinh Thánh ghi rằng“Vì ngươi nghe theo lời vợ mà ăn trái cây ta đã dặn không nên ăn, vậy, đất sẽ bị rủa sả vì ngươi; trọn đời ngươi phải chịu khó nhọc mới có vật đất sanh ra mà ăn”(Đức Chúa Trời phán cùng A-đam, Sáng-thế Ký 3:17), và“Tuổi tác của chúng tôi đến được bảy mươi, còn nếu mạnh khỏe thì đến tám mươi; song sự kiêu căng của nó bất quá là lao khổ và buồn thảm, vì đời sống chóng qua, rồi chúng tôi bay mất đi”(Thi-thiên 90:10). Lại nữa, ở đời, chẳng ai mà không có tội đối với Đấng Tạo hóa (như hưởng không khí để thở, thực phẩm để sống nhưng mấy ai biết đến ơn của Trời ban):“Vì tiền công của tội lỗi là sự chết” (Rô-ma 6:23).
Do đó không ai tránh khỏi cái chết. Cứ nghĩ đến chết là người lớn tuổi nghĩ tới “hậu sự” và từ đó nảy sanh sự lo lắng.
Tuy nhiên trên thực tế, không chỉ có “lo lắng hậu sự” mà còn nhiều thứ lo lắng khác, thí dụ “ở với ai, ai chăm sóc mình khi tuổi già sức yếu hay lại phải vào viện dưỡng lão” hoặc “tài sản mình phân chia như thế nào hay lại bị chúng xâu xé hoặc bị tiêu tan uổng phí”…
Thời gian giữa thế kỷ 20, nhà dịch thuật Nguyễn Hiến Lê nổi tiếng với tác phẩm “Quẳng gánh lo đi và vui sống” (nguyên tác của Dale Carnegie), trong phần Lời bạ có viết:
Nếu vậy đời quả là bể khổ mà bốn câu thơ này của Đoàn Như Khuê thiệt thâm thuý vô cùng:
Bể thảm mênh mông sóng lụt trời! Khách trần chèo một lá thuyền chơi, Thuyền ai ngược gió ai xuôi gió, Coi lại cùng trong bể thảm thôi.
Và tác giả cho rằng cái bề ngoài vui tươi của mỗi người chỉ là cái vỏ của một tâm hồn chán nản, bị phiền muộn, ưu tư, ganh ghét, hờn oán, dày vò!
Lo lắng chưa hẳn phải là một phần tất yếu của quá trình lão hóa. Với phương pháp điều trị phù hợp, người lo lắng có thể tìm thấy sự giải tỏa khỏi các triệu chứng của mình và trở lại cuộc sống bình thường và hiệu quả.
Thực tế, lo lắng là phản ứng tự nhiên đối với nhiều tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống, chẳng hạn như gặp gỡ những người mới, nói trước công chúng hoặc bị lạc ở một nơi xa lạ. Nhưng khi những cảm giác lo lắng đó trở nên quá sức chịu đựng và khiến cuộc sống hàng ngày trở nên khó khăn hơn, thì đó có thể là dấu hiệu của chứng rối loạn lo âu. Người ta cho rằng lo lắng ảnh hưởng đến 10% - 20% dân số lớn tuổi, mặc dù tình trạng này thường không được chẩn đoán.
Các triệu chứng của chứng rối loạn lo âu là gì?
Các triệu chứng lo âu khác nhau ở mỗi người. Nhưng nhìn chung, các dấu hiệu về tinh thần và hành vi của chứng rối loạn lo âu bao gồm:
- Cảm giác hoảng loạn, sợ hãi và/hoặc lo lắng không kiểm soát được
- Suy nghĩ ám ảnh
- Phản ứng không cân xứng với nỗi sợ hãi kích hoạt
- Bồn chồn
- Vấn đề về trí nhớ và khả năng tập trung
- Mất ngủ
- Ác mộng
- Từ chối tham gia vào các hoạt động thường ngày
- Hành vi mang tính nghi lễ (ví dụ: rửa tay nhiều lần)
Lo lắng thường đi kèm với các dấu hiệu vật lý như:
- Tim đập nhanh hoặc hồi hộp
- Run rẩy
- Bốc hỏa
- Đau đầu
- Đi tiểu thường xuyên
- Khó thở
- Buồn nôn
- Cơ bắp căng thẳng
- Đổ mồ hôi quá nhiều
- Tay lạnh hoặc đổ mồ hôi
- Khô miệng
Mặc dù các triệu chứng là một khía cạnh quan trọng để chẩn đoán lo lắng ở người lớn tuổi, nhưng điều quan trọng hơn là cách các triệu chứng này ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Lo lắng được coi là có vấn đề khi nó ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày, chất lượng cuộc sống và thậm chí là sức khỏe của bạn.
Rối loạn lo âu phổ biến nhất ở người lớn tuổi là gì?
Rối loạn lo âu tổng quát (GeneralizedAnxiety Disorder - GAD) được cho là rối loạn lo âu phổ biến nhất ở người lớn tuổi. Những người mắc GAD thấy mình liên tục lo lắng về nhiều thứ. Họ sợ điều tồi tệ nhất trong mọi tình huống, ngay cả khi nỗi sợ đó là vô căn cứ. Người lớn mắc GAD có thể cảm thấy như họ luôn ở trong tình trạng căng thẳng và cảnh giác cao độ. Họ có thể biết rằng sự lo lắng của mình là quá mức, nhưng cảm thấy không kiểm soát được cảm xúc của mình. GAD có xu hướng phổ biến hơn ở phụ nữ lớn tuổi so với nam giới lớn tuổi, đặc biệt là trong trường hợp ly hôn, ly thân hoặc mất vợ/ chồng hoặc bạn đời.
Các loại rối loạn lo âu khác ảnh hưởng đến người lớn tuổi bao gồm:
- Rối loạn lo âu xã hội: Người lớn mắc chứng lo âu xã hội cảm thấy cực kỳ lo lắng và tự ti trong các tình huống hàng ngày liên quan đến người khác. Họ sợ bị người khác phán xét và lo lắng rằng họ sẽ làm điều gì đó khiến bản thân xấu hổ. Họ có thể chủ động tránh các tình huống xã hội và gặp khó khăn trong việc kết bạn và duy trì tình bạn.
- Sợ hãi: Nếu một người có nỗi sợ hãi cực độ, suy nhược về một điều gì đó không gây ra mối đe dọa lớn - và nỗi sợ này dẫn đến việc tránh các tình huống hoặc đồ vật cụ thể - thì đó được gọi là ám ảnh sợ hãi. Một số ám ảnh phổ biến bao gồm các thủ thuật nha khoa, thế giới bên ngoài (sợ hãi không gian rộng), độ cao, côn trùng, giông bão và lái xe.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive compulsive disorder - OCD): Người lớn tuổi mắc chứng OCD phải vật lộn với những suy nghĩ hoặc hành vi cưỡng chế không mong muốn, tái diễn. Họ thường cảm thấy rằng bằng cách thực hiện một số hành động lặp đi lặp lại (ví dụ, đếm số gạch trên sàn), họ có thể cảm thấy có quyền kiểm soát. Những suy nghĩ quấy rầy xâm nhập, như bị thương trong tai nạn xe hơi, cũng là một dạng OCD.
NGUYÊN NHÂN GÂY LO ÂU Ở NGƯỜI LỚN TUỔI
Lo âu không phải lúc nào cũng có nguyên nhân cụ thể và các nhà khoa học vẫn chưa hoàn toàn hiểu rõ tại sao một số người lớn lại bị lo âu quá mức. Có thể có nhiều tác nhân kích hoạt về hoàn cảnh và môi trường. Một số yếu tố nguy cơ phổ biến gây ra chứng rối loạn lo âu ở người cao tuổi bao gồm:
• Các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống (ví dụ:
cái chết của người thân)
• Khả năng vận động hạn chế
• Mất đi sự độc lập
• Bất ổn về tài chính
• Rối loạn giấc ngủ (ví dụ: mất ngủ)
• Các tình trạng sức khỏe mãn tính (ví dụ: tiểu
đường, béo phì)
• Tác dụng phụ của thuốc (ví dụ: steroid, chất kích
thích)
• Lạm dụng rượu hoặc thuốc theo toa
• Chấn thương từ thời thơ ấu
Cũng có thể có các yếu tố nguy cơ sinh lý gây ra chứng rối loạn lo âu ở người lớn tuổi. Một số người bị mất cân bằng hóa học do căng thẳng quá mức. Lo âu cũng có thể di truyền. Ví dụ, nếu mẹ bạn bị GAD, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Nếu sự lo lắng của chúng ta đang ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống, đã đến lúc nên trao đổi với bác sĩ chăm sóc sức khỏe của mình. Bác sĩ có thể sẽ bắt đầu bằng một cuộc kiểm tra sức khỏe toàn diện để giúp loại trừ bất kỳ nguyên nhân y khoa tiềm ẩn nào gây ra các triệu chứng. Nếu không có dấu hiệu bệnh lý về thể chất, bác sĩ có thể giới thiệu chúng ta đến một cố vấn sức khỏe tâm thần, nhà tâm lý học hoặc bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
Những chuyên gia này được đào tạo đặc biệt để chẩn đoán chứng lo âu, trầm cảm và các rối loạn sức khỏe tâm thần khác thông qua các cuộc phỏng vấn và các công cụ đánh giá khác.
