Thời sinh viên, tụi tôi thường đùa: “Vừa học vừa làm là học để sống, chứ không phải sống để học.” Nhưng đó không chỉ là câu nói vui – nó là sự thật trần trụi của những tháng ngày cơm áo. Tôi cao một mét bảy, nhưng nặng chỉ bốn mươi tám ký. Thân hình ốm gầy, đen nhẻm như cọng củi khô. Tiền ăn, tiền nhà trọ, tiền sách vở… tất cả đều trở thành bài toán khó, mà đáp án duy nhất là: phải lao vào làm bất cứ việc gì không trái đạo lý, có thể kiếm ra đồng bạc.

Một buổi chiều oi ả ở Chợ Lớn, tôi đứng chen chúc giữa đám bốc vác chờ người thuê. Ghe chở gạo cập bến, chủ xưởng cần người, và tôi được chọn. Bao gạo nặng năm mươi ký, gần bằng trọng lượng cơ thể tôi. Đường từ ghe lên bến chỉ là một tấm ván mỏng manh, chao đảo theo từng con sóng nước. Mỗi bước đi như đánh cược mạng sống. Mồ hôi đổ ròng, bàn chân trơn trượt, vai sưng tấy, nhưng nghĩ đến bữa cơm tối, tôi cắn răng ráng làm. Có lần hụt chân, tôi lảo đảo suýt rơi xuống kênh, bao gạo chực rời khỏi vai. Tiếng rầy la của ông chủ vang lên, nhưng tôi vẫn bám chặt, không dám bỏ. Nghèo khó không cho phép tôi được yếu đuối.

Rồi một ngày, sau giờ bốc vác, ông chủ gọi tôi vào một góc. Ông quan sát tôi một hồi, hỏi vài câu vu vơ, rồi bảo:

-Mày có muốn làm việc nhẹ hơn, lương cao hơn không?

Tôi gật đầu lia lịa. Ông mỉm cười bí hiểm:

-Tối nay, mười bảy giờ, đến xưởng. Sẽ có người dẫn mày đi.

Tôi không biết điều gì chờ đợi phía trước. Chiều đó, tôi đến xưởng, một người bảo vệ ra hiệu im lặng rồi bịt mắt tôi lại. Chúng tôi đi qua nhiều hành lang, nghe tiếng cửa sắt đóng mở, mùi ẩm lạnh phả vào da. Khi tấm khăn bịt mắt được tháo ra, tôi chết lặng. Trước mắt tôi là những đống… tiền. Tiền nhiều vô kể, như giấy vụn chất thành núi. Tiền cũ, tiền rách, đủ mọi mệnh giá, nằm ngổn ngang như một trận mưa bạc vừa đổ xuống.

Một người đàn ông trung niên giải thích nhanh gọn:

-Đây là bộ phận xử lý tiền. Tiền cũ, dơ, hoặc ngấm nước cần được làm sạch trước khi đưa trở lại lưu thông. Việc của cậu: vớt tiền từ bồn nước nóng, để ráo, rồi ủi phẳng. Sau đó đưa qua cho tổ xếp, kiểm đếm, niêm phong thành từng cục. Xe chuyên dụng sẽ chở đi – nơi đâu, không cần biết.

Tôi đứng ngây người, rồi bật cười trong bụng. Thì ra “rửa tiền” không chỉ là một khái niệm mờ ám trên báo chí. Ở đây, nó là công việc thật, hữu hình, và… trả lương gấp đôi bốc vác.

Những tờ tiền sau khi ngâm nước nóng tỏa ra mùi đặc trưng, pha giữa mùi mực in, vải cotton và dấu vết của bao bàn tay từng chạm vào. Tôi cẩn thận trải từng tờ lên bàn ủi, ủi nhẹ nhàng cho phẳng, rồi đặt sang một bên. Mỗi lần vớt một mớ tiền ướt sũng, tôi chợt nghĩ: những tờ giấy này đã từng nằm trong ví của ai? Đã từng mua một ổ bánh mì, trả công cho một bác xích lô, hay nằm im trong bao lì xì của một đứa trẻ trong đêm giao thừa? Giữa những con số khô khan và sắc xanh, đỏ, tím, vàng ấy, dường như có hơi ấm của cuộc sống, của bao phận người.

Công việc này không đòi hỏi sức mạnh, nhưng đòi hỏi sự cẩn thận và im lặng. Mọi thứ đều bí mật, mọi chuyển động của tiền đều được kiểm soát chặt chẽ. Tôi học được rằng phía sau hệ thống tiền tệ của một quốc gia là một mạng lưới tỉ mỉ, nghiêm ngặt, vận hành âm thầm để xã hội không bị rối loạn. Mỗi xấp tiền tôi chạm vào không chỉ là giá trị vật chất, mà còn là niềm tin của người dân gửi gắm vào đồng nội tệ.

Cuối tháng, tôi nhận lương – con số cao gấp đôi ngày bốc vác. Tôi nhìn những tờ tiền mới tinh, nhớ lại từng lần chao đảo trên tấm ván mong manh, nhớ lại mùi mồ hôi trộn mùi gạo và tiếng sóng vỗ bập bềnh. Tôi bật cười: “Rửa tiền – nghề nhẹ, lương cao, hóa ra có thật!” Nhưng tôi cũng hiểu, đồng tiền nào cũng có hành trình của nó, cũng phải trải qua lửa nước, bàn tay, và đôi khi cả máu và nước mắt, trước khi nằm gọn trong ví ai đó.

Giờ đây, mỗi khi nghe hai chữ “rửa tiền” trên tin tức, tôi lại nhớ về xưởng cũ. Tôi nhớ những xấp tiền ẩm ướt, nhớ hơi nước nóng bốc lên thành sương mờ, và nhớ cảm giác vừa ngạc nhiên vừa kính nể trước sự nghiêm cẩn của những con người vô danh giữ cho dòng tiền quốc gia trôi chảy. Đó là một trải nghiệm kỳ lạ – một lát cắt của tuổi trẻ gian nan, vừa mệt mỏi, vừa thú vị. Và hơn hết, nó nhắc tôi rằng: không có đồng tiền nào tự nhiên mà sạch đẹp và tròn trịa – đằng sau nó là cả một hệ thống, cả một câu chuyện dài mà chỉ những kẻ từng “rửa tiền” như tôi mới thấy rõ. ª

Mùa thu Australia, 2025 – Dạ Son