Đúng 20 năm kể từ khi ra mắt vào năm 2005, YouTube đã phát triển thành nền tảng chia sẻ video hàng đầu thế giới – bất luận người nào có mạng, có chút kiến thức cần thiết đều có thể mở được một “Kênh TV” để loan tải thông tin, hình ảnh khỏi cần có cơ sở vật chất, máy móc to tát; và từ YouTube, người xem có thể truy cập vô số kể nội dung trên mạng xã hội do YouTuber, tạo ra.

Báo cáo mới nhất trong năm 2025 cho thấy YouTube có gần 2.7 tỷ người sử dụng hàng tháng tại hơn 100 quốc gia; đứng đầu là Ấn Độ với khoảng 491 triệu người, tiếp theo là Hoa Kỳ với 253 triệu người. Như vậy, số người dùng hoạt động YouTube chiếm gần 30.9% dân số toàn cầu và trên nền tảng này có 122 triệu người hàng ngày và YouTube Premium có hơn 125 triệu người đăng ký trên toàn cầu.

Vào giữa năm 2025, ở Úc, có khoảng 20.9 triệu người dùng YouTube thường xuyên, chiếm khoảng 77.9% dân số. Điều này cho thấy mức độ tương tác mạnh mẽ của người dân Úc với nền tảng YouTube, biến YouTube trở thành một nguồn cung cấp nội dung video và giải trí quan trọng.

Báo cáo cũng cho biết, 720,000 giờ video được tải lên YouTube mỗi ngày trên toàn thế giới và hơn một tỷ giờ video được xem mỗi ngày. Việc xem chủ yếu diễn ra trên thiết bị di động cũng như thông qua máy tính hoặc TV thông minh.

YouTube đã được chứng minh là đáp ứng ba trong bốn nhu cầu thỏa mãn thúc đẩy nhiều người lựa chọn phương tiện truyền thông xã hội này:

• Thỏa mãn thông tin - liên quan đến việc sử dụng nội dung thông tin.
• Thỏa mãn khoái cảm - thông qua việc sử dụng nội dung giải trí.
• Thỏa mãn xã hội - thông qua các kết nối xã hội ngầm hoặc rõ ràng liên quan đến nội dung.

Đối với người sử dụng, YouTube có cả mặt tích cực và tiêu cực. Nội dung phát trực tuyến trên YouTube là một nguồn tài nguyên tuyệt vời, tuy nhiên, có thể có những nội dung sai lệch, không lành mạnh chi phối bởi những người tạo ra video và đưa lên YouTube cũng như ảnh hưởng đến tinh thần người xem; đồng thời tùy theo mối quan hệ tương tác một chiều (parasocial relationships) cũng có thể làm phức tạp thêm tác động của việc sử dụng YouTube.

Tác động của YouTube là một con dao hai lưỡi đối với thành phần dễ tổn thương như trẻ em, thanh thiếu niên, những người không thận trọng trong việc chọn nội dung lành mạnh và xác thực vì YouTube hàm chứa những lợi ích, những cạm bẫy tiềm ẩn. Người sử dụng YouTube cần có chiến lược để sử dụng nền tảng này một cách lành mạnh.

Xem YouTube như thế nào để giảm nguy hại?

Chưa nói đến phần tiêu cực và tích cực của nội dung những video, thông tin trên YouTube, người xem YouTube cũng cần tránh những yếu tố tác hại của việc xem YouTube.

Nghiện YouTube: Việc xem video quá mức có thể dẫn đến chứng nghiện, trong đó cá nhân trở nên phụ thuộc vào video để có cảm giác tích cực và bỏ bê những nhiệm vụ quan trọng. Điều này có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tâm thần và gây căng thẳng trong các mối quan hệ cá nhân.

Tác động đến sức khỏe tâm thần: Việc sử dụng YouTube kéo dài – nhất là nội dung có cùng một thể loại - có thể góp phần làm tăng mức độ lo âu, cảm giác thiếu tự tin, lòng tự trọng thấp và lo lắng về mối tương tác trong giao tiếp (xã hội). Thuật toán của nền tảng có thể khuếch đại sự tiêu cực và làm giảm khả năng nhận biết các tín hiệu cảm xúc trong thế giới thực.

Cô đơn và trầm cảm: Việc sử dụng YouTube thường xuyên có liên kết với mức độ cô đơn, lo lắng và trầm cảm cao hơn, đặc biệt là ở những người dùng dưới 29 tuổi xem nội dung về cuộc sống của người khác.

Năng suất và hiệu quả công việc: YouTube có thể làm mất đi hàng giờ đồng hồ đáng lẽ có thể dành cho các nhiệm vụ chuyên môn, mục tiêu cá nhân hoặc thời gian nghỉ ngơi chất lượng, dẫn đến sự trì hoãn và cảm giác tự trách bản thân, hay than phiền về người khác xuyên qua những gì xem từ video.

Chất lượng nội dung: Thuật toán của nền tảng có thể khuếch đại nội dung cực đoan, thúc đẩy các tài liệu độc hại hoặc ảnh hưởng đến quan điểm và niềm tin của người xem.

Để giảm thiểu những tác hại này, nên đặt giới hạn thời gian sử dụng màn hình, tắt chế độ tự động phát và tham gia vào các cuộc đối thoại cởi mở về việc tiêu thụ nội dung. Ngoài ra, việc thúc đẩy các hình thức tương tác xã hội thay thế và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp nếu cần thiết có thể giúp quản lý và giảm bớt những tác hại của YouTube.

Mặt tích cực của YouTube

YouTube cung cấp một kho nội dung vô song có thể đóng vai trò là nguồn tài nguyên cho giáo dục, kiến thức, và hỗ trợ cảm xúc. Nhiều người sáng tạo nội dung chuyên về các chủ đề như quản lý căng thẳng và tự hoàn thiện bản thân, cung cấp các công cụ dễ tiếp cận hoặc phát triển cá nhân. Ví dụ:

Nội dung giáo dục: Các kênh dành riêng cho tâm lý học và sức khỏe tâm thần cung cấp cho người xem những hiểu biết sâu sắc về cách quản lý lo âu, trầm cảm và các tình trạng khác. Việc dân chủ hóa kiến thức này giúp cá nhân tự chủ hơn trong việc chăm sóc sức khỏe của mình, biết thêm những điều chưa biết.

Xây dựng cộng đồng: YouTube thúc đẩy các cộng đồng nơi những người có cùng trải nghiệm có thể kết nối với nhau. Đối với những người đang vật lộn với sự cô đơn hoặc bị cô lập, những không gian ảo này có thể mang lại cảm giác phấn kích.

Thể hiện sáng tạo: Nhiều người dùng YouTube tìm thấy sự an ủi thông qua nội dung như một hình thức tự thể hiện hoặc trị liệu. Chia sẻ những câu chuyện hoặc tác phẩm nghệ thuật có thể giúp giải tỏa cảm xúc và xây dựng khả năng phục hồi.

Nguồn lực hỗ trợ trong khủng hoảng: Một số người sáng tạo tích cực thúc đẩy nhận thức về sức khỏe tâm thần bằng cách chia sẻ các nguồn lực phòng chống hoặc cung cấp hướng dẫn trong thời gian khủng hoảng.

Mặt tối: Những rủi ro của YouTube

Mặc dù có nhiều lợi ích, YouTube cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng kể đối với sức khỏe tâm thần nếu sử dụng quá mức hoặc thiếu ý thức.

Mối quan hệ ảo: Như các nhà nghiên cứu từ Đại học Griffith (Tây Nam NSW) đã chỉ ra, các mối quan hệ ảo – những kết nối một chiều giữa người xem và người sáng tạo nội dung – có thể làm trầm trọng thêm cảm giác cô đơn và xa lánh khỏi các tương tác trong đời thực. Những người dùng dễ bị tổn thương, đặc biệt là thanh thiếu niên, có thể thay thế những mối quan hệ ảo này bằng những mối quan hệ trực tiếp có ý nghĩa.

Bẫy thuật toán: Thuật toán đề xuất của YouTube thường đẩy người dùng vào những "vòng xoáy" nội dung có thể không phù hợp với sức khỏe tinh thần của họ. Ví dụ, việc tiếp xúc với các nội dung độc hại như video liên quan đến buồn chán, thất bại, đau thương, chết chóc có thể làm tăng căng thẳng cảm xúc.

Thời gian sử dụng màn hình quá mức: Dành hơn hai giờ mỗi ngày trên YouTube có liên kết với việc gia tăng lo âu và trầm cảm. Thời gian sử dụng màn hình quá mức có thể làm gián đoạn giấc ngủ, mất ngủ và giảm thời gian dành cho hoạt động thể chất hoặc tương tác xã hội.

Văn hóa so sánh: Việc xem những lối sống được dàn dựng của những người có ảnh hưởng có thể dẫn đến cảm giác thiếu tự tin hoặc lòng tự trọng thấp ở những người xem tự so sánh bản thân một cách tiêu cực.

Cân bằng việc sử dụng YouTube

Để tận dụng những khía cạnh tích cực của YouTube đồng thời giảm thiểu rủi ro, hãy xem xét các chiến lược sau:

Tiêu thụ có ý thức: Đặt ra giới hạn về thời gian sử dụng màn hình để tránh sử dụng quá mức. Hạn chế thời gian sử dụng hàng ngày dưới hai giờ có thể giảm đáng kể các rủi ro về tâm lý.

Lựa chọn nội dung: Chỉ nên đăng ký hoặc chọn xem các kênh thúc đẩy nhận thức về sức khỏe tâm thần hoặc cung cấp giá trị giáo dục. Tránh những nội dung gây ra cảm xúc tiêu cực hoặc duy trì những định kiến có hại.

Tham gia tích cực: Thay vì chỉ xem video một cách thụ động, hãy tương tác với nội dung bằng cách để lại bình luận có ý nghĩa hoặc tham gia thảo luận trong các cộng đồng tích cực.

Hướng dẫn của phụ huynh: Đối với người dùng nhỏ tuổi, phụ huynh nên giám sát thói quen xem video và khuyến khích các cuộc trò chuyện cởi mở về trải nghiệm trực tuyến.

Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Nếu YouTube trở thành nguồn gây căng thẳng chứ không phải là nguồn hỗ trợ, hãy cân nhắc tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe tâm thần để được hướng dẫn.

Tóm lại, YouTube là một nền tảng mạnh mẽ có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần cả tích cực và tiêu cực. Bằng cách hiểu rõ tác động của nó và áp dụng các phương pháp thực hành có ý thức, người dùng có thể tối đa hóa lợi ích đồng thời giảm thiểu rủi ro. Hy vọng người tạo thông tin trên YouTube chỉ cung cấp hướng dẫn bổ ích và chính xác để "đỡ khổ" cho người xem. ª