.png)
VẠCH ÁO CHO NGƯỜI XEM LƯNG
Mỗi lần đi khám bệnh tại phòng mạch, thường được bác sĩ gia đình rà ống nghe trên lưng để nghe nhịp đập của tim, để biết hơi thở phập phồng của phổi; rất ít khi bác sĩ bảo bệnh nhân vạch áo cho xem lưng ngoại trừ người bệnh khai nổi mề-đay, nổi ngứa khó chịu.
Nhiều cô tân thời diện đầm ngày nay tại Sai Gon nóng cháy, bất cần da lưng nhẵn nhụi hay da lưng đầy mục cóc, quý cô vẫn thích mặc áo hở lưng để mặc sức cho người xem lưng mình, khỏi mất công phải vạch!
Quả thật câu thành ngữ “vạch áo cho người xem lưng” có từ ngàn xưa (chẳng biết từ hồi nào, nhưng hẳn là lâu lắm) nhằm khuyên “có gì thì giải quyết với nhau, đừng tiết lộ ra ngoài hoặc đem bàn với thiên hạ” như vậy “nó không hay”.
Cha ông chúng ta thường khuyên “đẹp khoe, xấu che” và nếu “đừng vạch áo để người xem lưng” hẳn phải cần che đậy chẳng những cái xấu, mà còn có thể giấu kín điều cần giấu kín, bảo mật điều mình đang làm sai trái – chồng là vua ăn của đút lót, bà vợ hở mồm hở miệng, đi rỉ rả với bà hàng xóm thì nguy to.
Cũng có khi, vợ chồng trẻ đôi lúc “đụng chén, va bát” hoặc “cơm không lành, canh không ngọt” thì chớ có bấm di động để “rống” lên với bố mẹ đẻ kẻo khó hàn gắn. Câu thành ngữ trên cũng chính là lời nhắc nhở con khi lập gia đình hay lên xe hoa về nhà chồng; bởi bậc cha mẹ dư hiểu con cái nó kể lể với người lớn thì chỉ có 30 phần trăm nhận được lời khuyên phải, còn 70 phần trăm là “đổ dầu vào lửa” – không ở được với nhau thì bỏ!
Tất nhiên, trong lãnh vực làm ăn, các ông chủ lớn, các bà chủ nhỏ cũng không muốn để lộ những toan tính của mình vì “biết địch biết ta, tram trận tram thắng”; cho nên đối thủ mà biết về mình thì dễ lấn át mình. Do đó, chủ nhân công ty, xí nghiệp, hãng buôn đều cấm chỉ công nhân viên “vạch áo cho người xem lưng”. Đó là chưa kể, những cơ sở nào còn có trò “lách” thì lại càng che kín lưng chứ đừng nói chuyện “vạch”.
Chỉ với 6 chữ trong câu thành ngữ đã nói rõ nghĩa của nó, không khó khăn gì để phải bàn nhưng cốt nhất là hiểu ý của người ngày xưa đặt trong câu nói này.
Vạch: có ý định mở ra hoặc lộ ra cho người ngoài thấy Áo: là y phục che kín phần thân
Người: chủ đích chỉ người ngoài Xem: thấy rõ
Lưng: phần thân thể cần được che bởi áo.
Thế nên “vạch áo cho người xem lưng” là “tiết lộ bí mật”.
Khi chúng ta có bối rối đi thố lộ với chuyên gia tâm lý để giúp giải đáp thì không hợp với câu nói trên.
Khi chúng ta cần người tư vấn cho công việc dự định mà mình chưa rành rẽ lắm, âu cũng không thích hợp cho câu thành ngữ trên.
Khi chúng ta có điều sai trái, giữ mãi trong lòng thì không sao sửa lỗi được; nhưng nói ra để người hiểu biết khuyên dạy, để người mà chúng ta có lỗi để tha thứ… cũng không hợp với câu trên.
Có nghĩa là “che đậy” hay “không vạch ra” chưa hẳn là tốt. Theo luật pháp của các quốc gia tiến bộ, biết kẻ có tội mà không nói ra có thể bị cáo buộc “đồng lõa”.
Trong tiếng Anh có một thành ngữ “Tell tales out of school” tương tự “Vạch áo cho người xem lưng”.
Cụm từ “Tell tales out of school” (tạm chuyển ngữ “kể chuyện ngoài trường học”) có nghĩa là tiết lộ bí mật hoặc thông tin mật, thường theo kiểu buôn chuyện. Nó đề cập đến việc thảo luận các vấn đề riêng tư của một nhóm hoặc tổ chức với người ngoài, lý tưởng nhất là nên giữ bí mật.
Thành ngữ này bắt nguồn từ các trường học Anh cổ, nơi học sinh được yêu cầu giữ im lặng về những gì xảy ra trong khuôn viên trường. Nếu một học sinh bị bắt gặp chia sẻ bí mật với người ngoài, họ sẽ bị phạt nặng. Theo thời gian, ý tưởng này đã phát triển thành một khái niệm rộng hơn, áp dụng cho bất kỳ tình huống nào cần giữ kín thông tin mật.
Trong suốt lịch sử, đã có vô số ví dụ về những người kể chuyện ngoài trường học với hậu quả thảm khốc. Từ các vụ bê bối chính trị đến sự phản bội cá nhân, những hành động này có thể dẫn đến sự đổ vỡ lòng tin và làm tổn hại các mối quan hệ.
Thành ngữ "kể chuyện ngoài trường học" đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ, nhưng nguồn gốc của nó có phần không rõ ràng. Người ta tin rằng nó bắt nguồn từ Anh vào thế kỷ 16, khi trường học chủ yếu dành cho nam sinh xuất thân từ các gia đình giàu có. Vào thời điểm đó, học sinh thường chia sẻ bí mật và buôn chuyện với nhau, thường là về gia đình hoặc những người có ảnh hưởng khác trong cuộc sống.
Theo thời gian, hành vi này được gọi là “kể chuyện ngoài trường học” (tell tales out of school), và bị coi là hành vi vi phạm lòng tin giữa các học sinh. Cụm từ này cuối cùng đã phát triển để bao gồm bất kỳ tình huống nào mà ai đó chia sẻ thông tin riêng tư mà họ không nên chia sẻ.
Ngoài bối cảnh lịch sử trong trường học, thành ngữ này còn có ý nghĩa rộng hơn liên quan đến các chuẩn mực xã hội và kỳ vọng về quyền riêng tư. Trong nhiều nền văn hóa, có một quy tắc bất thành văn rằng một số thông tin nhất định phải được giữ kín hoặc bảo mật - cho dù đó là thông tin cá nhân về cuộc sống của chính mình hay thông tin nhạy cảm về người khác.
Thành ngữ tiếng Anh “Tell tales out of school” mang đậm ý nghĩa là “không nói điều bí mật, nhậy cảm, riêng tư của gia đình, nhà trường, đoàn thể, quốc gia” với người ngoài cuộc.
Thành ngữ Việt “Vạch áo cho người xem lưng” thì hàm ý “một cái lưng không đẹp” chớ để lộ ra ngoài chứ không “có ý bí mật, nhạy cảm hay riêng tư”.
Tây và Ta đôi lúc không giống nhau là vậy. Câu nào cũng có cái lý của nó. Câu nói của ta muốn nhắc nhở “chớ ngồi lê đôi mách” hay “lạy ông con ở bụi này” – cốt ý là “kín mồm, kín miệng và kín cả câu chuyện”./.
(Viết riêng cho Nam Úc & Dân Việt News)
