Trường tuyển được thiết lập tại Sydney đã khởi sự từ lâu. Có trường khai trương từ cuối thế kỷ 19 như Fort  Street (1849), Sydney Boys và Sydney Girls (1883) hoặc đầu thế kỷ 20 như North Sydney Girls High School (1914), North Sydney Boys High School (1915), hay khoảng thập niên 50 trước đây gồm HurlstoneAgricultural High School (1959), and James RuseAgricultural High School (1959). Ban đầu, những trường tuyển này không hẳn là chỉ tuyển chọn những học trò giỏi mà mỗi trường có một sắc thái giáo dục để phụ huynh chọn và đưa con em đến học.

Thế nhưng, từ năm 1988, Chính quyền NSW bắt đầu mở rộng số lượng trường tuyển và thực hiện một cải cách quan trọng bằng cách bãi bỏ các hạn chế về tuyển sinh, cho phép bất kỳ học sinh nào trong tiểu bang cũng có thể nộp đơn vào bất kỳ trường tuyển chọn nào. Cuộc chạy đua vào trường tuyển bắt đầu từ đó - trùng khớp với thời gian mà số người Việt nói riêng và người Á châu nói chung đến Úc định cư mỗi lúc một đông. Các lớp dạy kèm tại nhà riêng bắt đầu khởi sự để rồi khi bước qua năm 1990 thì “bùng nổ”. Việc vào đại học đang từ “rất dễ” ở thập niên 1970 (tỷ lệ hoc sinh tốt nghiệp ghi tên học lên cấp đại học rất thấp), chuyển sang “hơi khó” tại thập niên 1980 và bắt đầu từ khó đến rất khó khi qua năm 1990 và 1995 khi mà một vài ngành “ngon” (Y, Nha, Luật, Nhãn, Dược…) chỉ những học sinh tốt nghiệp trung học với điểm đạt qua HSC hầu như tối đa (trên 99.00) mới có hy vọng giành được ghế ngồi!

Tại NSW hiện có 17 trường tuyển hoàn toàn, 25 trường tuyển một phần và 4 trường canh nông (cũng là trường tuyển).

Tại Nam Úc (South Australia - SA), Chính phủ không có mở “trường tuyển” theo kiểu Sydney (và Melbourne). Bộ Giáo dục SAcó chương trình đặc biệt dành cho những học sinh giỏi, có năng khiếu cao hơn đồng bạn. Những học sinh có năng khiếu và tài năng tại Nam Úc ngồi chung cùng lớp học nhưng được sử dụng chương trình giảng dạy khác thích ứng với trình độ giỏi để các em tiến trước bạn bè qua cách “tăng tốc”.

Ba trường trung học “nổi bật” có chương trình học tăng tốc cho học sinh trung học năng khiếu ở SAđược nêu tên là:

-Trường The Heights

-Trường Trung học Quốc tế Glenunga

-Trường Trung học Aberfoyle Park Học sinh sống ngoài khu vực của các trường cũng được đăng ký tham gia kỳ tuyển chọn dựa trên bài trắc nghiệm ACER gồm năng lực toán học, viết, hiểu và bài kiểm tra tư duy trừu tượng. KhiACER có kết quả, học sinh sẽ được mời tham gia phỏng vấn dựa trên thứ hạng của mình trong bài kiểm tra.

Dẫu không phải là trường tuyển cá biệt, muốn theo học chương trình tăng tốc, học sinh SAcũng phải “gò cho mình giỏi” để có điểm cao mới chen vào nổi. Một cuộc chạy đua không thua gì ở Sydney khi muốn vào trường tuyển.

Tại sao các gia đình chọn trường tuyển chọn?

Nghiên cứu cho thấy các gia đình chọn trường tuyển vì nhiều lý do. Phụ huynh thường bị thu hút bởi những trường này vì con em sẽ đạt điểm cao trong kỳ thi tuyển đại học Úc (ATAR) – nhờ điểm số cao có thể vào được ngành học mong muốn.

Một số phụ huynh thuộc gia đình di dân tin rằng cơ hội học tập của họ bị hạn chế hoặc gián đoạn ở quê nhà, nay định cư tại Úc, họ muốn con em mình được học tại những trường học có thành tích cao, nơi tuyển những học sinh tài năng và chăm chỉ. Họ thường nêu ra sự pha trộn giữa khát vọng lớn và nỗi lo lắng về tương lai - liên quan đến việc vào đại học của con em nào là cần có một nghề nghiệp bảo đảm việc làm, không bi phân biệt chủng tộc - là những lý do chính khiến họ cố gắng đưa con vào học trường tuyển.

Các trường tuyển khi được thiết lập, Chính phủ tiểu bang muốn hướng đến việc cung cấp cơ hội "cho tất cả" học sinh có năng khiếu học tập, bất kể hoàn cảnh xã hội, văn hóa hay nơi sinh sống - thực hiện tinh thần bình đẳng thông qua nhiều phương pháp khác nhau. Ví dụ, kỳ thi tuyển sinh bao gồm các câu hỏi theo kiểu năng khiếu để kiểm tra năng lực tự nhiên của học sinh.

Thực tế không còn như kỳ vọng của Chính phủ. Các học sinh muốn vào trường tuyển hầu hết đã phải học kèm, học thêm tại các lớp luyện thi mà lệ phí không phải thấp – chẳng hạn, $50 cho một giờ của một môn. Chạ mẹ giàu có, lương cao thì không sao; thành phần công nhân viên, lao động hẳn nhiên phải dè xẻn chỗ này, cắt giảm chỗ khác để con mình có thể học thêm ít nhất ba môn chính như Anh văn, Toán và Khoa học (Lý, Hóa hay Kỹ thuật) – tốn kém cũng khoảng $150/tuần.

Học sinh theo học tại các trường tuyển không đại diện cho toàn bộ dân số. Các trường tuyển nay có đa số tuyển sinh từ hoàn cảnh xã hội thuận lợi của đa phần là di dân từ nước ngoài.

Một đánh giá gần đây về hệ thống trường tuyển tại NSW cho thấy quy trình tuyển sinh mang lại kết quả tốt hơn cho học sinh có hoàn cảnh thuận lợi - 59% ứng viên đến từ hoàn cảnh kinh tế xã hội cao, hoặc có ít nhất một phụ huynh có bằng cử nhân trở lên. Khoảng cách này còn lớn hơn nữa khi xét tuyển, với 64% học sinh được tuyển thuộc nhóm có hoàn cảnh kinh tế xã hội cao.

Vì vậy, các trường này tuyển những học sinh chẳng những giỏi mà lại còn có lợi thế. Nhưng liệu bản thân các trường có tạo ra sự khác biệt đối với điểm số của từng học sinh không?

Các trường tuyển có mang lại lợi ích học tập không?

Các nghiên cứu cho thấy các trường tuyển có thành tích cao so với các trường không tuyển, nhưng mức độ mà nhà trường phát huy năng lực của học sinh được tuyển vào vẫn chưa được khẳng định rõ ràng – nghĩa là do thầy cô của trường giúp các em tiến bộ hay chính gia đình và các em tự giúp mình lo cho học giỏi, đạt kết quả cao.

Ví dụ, một nghiên cứu về ba trong số bốn trường tuyển cho thấy học sinh trường tuyển đạt điểmATAR cao hơn 2.5 điểm so với học sinh ở trường không tuyển và chính là những học sinh suýt chút nữa được vào các trường tuyển.

Nghiên cứu so sánh các loại học sinh theo từng "cụm" địa lý với từng loại trường: trường tuyển, trường tuyển bán phần, trường tư và trường công không tuyển. Các trường được sắp xếp theo thành phần học sinh theo giới tính và khối lớp để có thể so sánh công bằng. Báo cáo bao gồm 80 trường - 64 trường ở Sydney và 16 trường ở Melbourne.

Báo cáo cho thấy việc tuyển sinh theo trình độ giỏi tại các trường tuyển cuối cùng dẫn đến việc các trường được phân “giai cấp” dựa trên hoàn cảnh xã hội và năng lực học tập của học sinh.

Các trường tuyển hoàn toàn có tỷ lệ học sinh có hoàn cảnh kinh tế xã hội cao cao nhất (89%). Tiếp theo là trường tư, với 81% học sinh có hoàn cảnh kinh tế xã hội cao. Ở các trường tuyển bán phần, học sinh có lợi thế chiếm 57% số lượng tuyển sinh. Trường công lập có tỷ lệ học sinh có hoàn cảnh kinh tế xã hội cao thấp nhất, chỉ hơn một nửa, tức là 50.4%.

Học sinh ở các trường tuyển có kết quả học tập cao nhất về toán, đọc và viết. Trường tư và trường tuyển bán phần có kết quả học tập tương đương nhau. Trường công lập có kết quả học tập thấp nhất ở cả ba lĩnh vực này.

Do địa vị kinh tế xã hội là một yếu tố dự báo quan trọng cho điểm số học tập, nên vẫn chưa rõ liệu các trường tuyển có thực sự tạo ra sự khác biệt trong điểm số của từng học sinh hay không. Điều rõ ràng là việc lựa chọn học tập tạo ra sự lựa chọn xã hội trong trường học, phân biệt học sinh từ các gia đình giàu có với những học sinh có địa vị kinh tế xã hội thấp hơn.

Ganh đua có tạo nên sự khác biệt không?

Nghiên cứu gần đây về học sinh 14 tuổi tại Hoa Kỳ cho thấy các kỳ thi tuyển sinh căng thẳng ảnh hưởng đến sức khỏe, sự tự tin và ý thức về bản thân của học sinh khi các em không được chọn.

Đối với những học sinh thành công, quá trình tuyển sinh cạnh tranh khuyến khích ưu tư cá nhân và hành động tự bảo vệ. Nghiên cứu cho thấy điều này cũng làm gia tăng định kiến giữa vòng sắc dân và làm giảm sự đồng cảm đối với những học sinh bị trượt hoặc không thể cạnh tranh.

Nghiên cứu của Úc cho thấy học sinh các trường tuyển thường so sánh kết quả thi tuyển sinh với những học sinh khác sau khi nhập học. Những học sinh trúng tuyển qua vòng tuyển sinh thứ hai hoặc thứ ba mang theo cảm giác thất bại khi vào trường, vì biết rằng mình không được chọn đầu tiên. Những học sinh được chọn nhưng có điểm thấp hơn tự thấy mình kém hơn những học sinh được chọn đầu tiên hoặc với số điểm cao - mang trong lòng một tâm trạng khó chịu một thời gian dài.

Việc chọn trường tuyển thay vì trường không tuyển sẽ dẫn đến việc duy trì bất bình đẳng trong xã hội nói chung. Ngược lại, việc ghi danh vào các trường công lập địa phương và đảm bảo sự kết hợp giữa các học sinh đến từ các hoàn cảnh kinh tế xã hội khác nhau sẽ giúp giảm bất bình đẳng xã hội, đảm bảo cuộc sống công bằng hơn cho tất cả mọi người.

Qua những thông tin và nhận xét trên, việc chọn thi vào trường tuyển và học tại trường tuyển cần được cân nhắc thận trọng để tránh những vết thương tâm lý có thể xảy ra cho các em được tuyển cụng như không được tuyển. Cũng nên hiểu rằng, vào học tại trường tuyển không hẳn có được điểm số ATAR cao nếu không duy trì sự chăm chỉ, cố gắng và tinh khôn. Nhưng nếu chăm chỉ, cố gắng và tinh khôn thì dầu học tại trường công, điểm số ATAR vẫn có thể cao.

Hãy thử hỏi, những học sinh từ trường tuyển, khi lên đại học có duy trì được trình độ giỏi không và khi tốt nghiệp đại học có vượt trội hơn những học sinh trường công nhưng đạt đủ điểm để theo học cùng ngành trên đại học không? Chưa có một nghiên cứu nào trả lời câu hỏi này. Hãy nhìn vào những gia đình đi trước để rút ra nhận xét cho riêng mình./.