(Dẫn lời: - Hôm nay, Ngày 25 tháng Chạp (ngày 24 tháng 01, 2025 Tây Lịch), chỉ còn bốn ngày nữa là đến Giao Thừa Năm Ất Tỵ 2025 (Tết này không có Mùng 30, chỉ có Mùng 29), từ Sài gòn tác giả Nguyễn Gia Việt viết bài “Viết cho ngày 25 Tết, cho ngày đi tảo mộ”, bài viết được đăng trên trang facebook của chính tác giả Nguyễn Gia Việt. Danviet xin được phép đăng trên trên mạng của mình để hầu độc giả.)
Viết cho ngày 25 Tết, cho ngày đi tảo mộ
(Tác giả: Nguyễn Gia Việt)
Người Việt khác người Tàu nhiều thứ, trong đó có tục tảo mộ. Người Việt là ngày 25 tháng Chạp hàng năm, người Tàu là ngày Thanh Minh.
Thực ra gần đây người Việt quỡn ngày nào đi ngày đó, các gia đình đi tảo mộ lỉa khỉa từ 20 đến 25 tháng Chạp, thậm chí kéo dài tới 30 Tết với quan niệm mình ăn Tết thì ông bà mình cũng ăn Tết.
Ngày 25 tháng Chạp trời đẹp, se se lạnh, sáng có sương mờ, trưa có nắng vàng ươm, mà lòng lại nao nao những ngày Tết tới.
Người Việt chọn thời gian thực đẹp, chứ thanh minh ở Miền Nam vào các dịp mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm thì thời tiết nóng bức dữ.
Người Miền Nam còn kêu tảo mộ là dẫy mả, chạp mả và là một dịp cực kỳ quan trọng trong năm.
Người ta có thể ăn Tết hà tiện, có thể nhịn mặc, có thể nhịn đi chơi, tiết chế đủ thứ, nhưng dẫy mả thì không bao giờ quên.
Có gì khó đâu, giàu thì sơn phết, rửa mả lại, nghèo thì mua cây chổi đót mới ra dẫy cỏ, quét sơ sịa, xắn đất đắp lên núm cho cao hơn đặng tránh mả lạng, rồi đốt ba cây nhang, dằn miếng giấy tiền vàng bạc lên là xong.
Có những nơi như Mỹ Tho, Chợ Gạo, Bến Tranh bà con mình có tục ban đêm đốt đèn đi tảo mộ.
"Con người có tổ có tông
Như cây có cội, như sông có nguồn."
Nam Kỳ lục tỉnh là đất mới, nó chánh thức có trong tay người Việt từ 1698. Mới nên cái gì cũng nhấn nhá, nhẹ nhàng, có kiêng có lành.
Người Nam Kỳ luôn nhắc nhở con cháu, rằng đất có Thổ Công, sông có Hà Bá. Đất nào cũng có chủ, là những người đi trước đã không còn. Đất Nam Kỳ xưa có tên là đất Đàng Thổ, từng có người Hời, người Miên sanh sống và người Việt lớp đầu tiên tới khai khẩn.
Một vùng đất mới do tổ tiên khai phá, ông bà đã khai hoang, đánh cọp, chém sấu, nằm bờ ngủ đồng, chịu muôn vàn cực khổ, hiểm nguy để có miếng đất để lại cho con cháu mình cắm dùi, đó là “Tiền hiền khai khẩn, Hậu hiền khai cơ” vậy!
Người Nam Kỳ luôn mang ơn người đi trước, thành ra khi đám giỗ và Tết luôn mần một mâm cơm kêu là mâm đất đai để cúng.
Cúng đất đai trước là cúng Thổ thần, "Ông Địa giữ nhà, Ông Tà giữ ruộng", là cúng ngũ phương, ngũ long, ngũ sắc.
Ông bà trực hệ với mình có từ xưa, là ai vậy? là người Nam Kỳ lưu dân khai phá Miền Nam hồi xưa, lưu dân lớp đầu, lớp sau chết đi thì chôn ở đâu đó khắp Nam Kỳ lục tỉnh. Là Mạc Cửu, Trần Thượng Xuyên, Nguyễn Hữu Cảnh, Đỗ Thành Nhơn, Võ Tánh, Lê Văn Duyệt, Thủ Khoa Huân, Quản Lịch....
Nhà văn Bình-nguyên Lộc dạy rằng:
”Một quê hương phải bắt nguồn trong một dĩ vãng lâu đời mà nước mắt và nụ cười của bao thế hệ đã ràng buộc con người vào đất, vào vật, vào người. Đất, có ở lâu, tình đất mới sâu.”
Tổ tiên trực hệ của ta là ông bà, nội ngoại, trong 4 đời, là người để lại máu mủ, đất đai nhà cửa cho ta.
Người Nam Kỳ không lập gia phả. Miền Nam không lập gia phả là đặc tánh vì nó chẳng giúp ích gì trong khai hoang khẩn đất, và gia phả không thể sống trong một xã hội mà láng giềng quan trọng hơn họ hàng, tinh thần tứ xứ vỗ về nhau mới là trọng.
Nguyên nhân do từ thủa khai hoang lập làng đất Nam Kỳ đã có nhiều sắc dân tứ xứ rồi. Cái tánh mở và trộn của Nam Kỳ y chang của dân Huê Kỳ vậy.
Tầm nhìn rất xa,con người thoáng trong suy nghĩ và sự dân chủ, bình đẳng cũng đậm đặc trong máu của dân Nam Kỳ.
Tuy vậy không phải người Miền Nam không biết quý trọng tổ tiên. Người tộc trưởng của một họ thường thuộc nằm lòng để truyền khẩu giữa con cháu hoặc kỹ hơn, dùng thẻ giữ kín ghi những ngày kỵ huý giỗ quải, và ít khi bằng lòng lấy ra cho người ngoại tộc xem.
Ngày 25 tháng Chạp la ngày ôn lại thân tộc.
Dẫy mả là dịp hàn gắn tình thân tộc của người Miền Nam chúng ta.
Ai cũng biết người Lục Tỉnh không viết gia phả, không có định chế quyền lực tộc nặng nề như Miền Bắc. Thành ra tảo mộ và đám giỗ là hai dịp bà con có thể từ bốn phương trời tụ về quê ngồi lại với nhau nói vài câu, ôn lại tính gia tộc, nhắc nhớ về ông bà tổ tiên, khoe dâu khoe rể.
Giữa khu nhị tì ngày 25 tháng Chạp bạn sẽ được người lớn đọc cho bạn nghe cái "gia phả miệng" được ghi nhớ trong đầu của người Miền Nam, bạn sẽ phải nhớ để mốt còn nói lại cho thế hệ con cháu bạn, như đã nói người Nam không lập gia phả văn tự, họ chỉ nhớ và nhắc lại theo kiểu gia đình.
Cô dì chú bác từ hải ngoại xa xôi về Miền Nam để dạy con cháu về họ hàng mình.
Vậy là ông Hai, bà Hai sẽ chỉ từng cái mả và giảng nghĩa đó là ai, quan hệ ra làm sao với thế hệ ngày nay, xưa ổng làm gì, nay con cháu ổng ở đâu và "tụi bây"(chỉ người còn trẻ) khi tảo mộ nhớ làm luôn cho ổng vì con cháu ổng đi xa hết rồi.
Giữa mùi thơm của nhang khói, giữa mùi lúa chín đang kỳ thâu hoạch, giữa hồn thiêng của tổ tiên ông bà đang tụ hội về coi con cháu tảo mộ, trời đất như chậm lại một nhịp trước khi bước vào điểm xuất phát trong dòng thời gian dằng dặc.
Con cháu thấy mình nhẹ lòng, nhìn lại mình giữa vô vàn những sanh linh vũ trụ khác.
Bao nhiêu khó khọc, buồn phiền, bao nhiêu hằn hộc đời thường được bỏ qua cho trôi hết. Thứ lắng xuống, bồi hồi, nhung nhớ và không tránh được những giọt nước mắt của những kẻ đầu đã hai thứ tóc nhưng như đứa trẻ muốn quay về ngay bên gia đình mình của những ngày xưa kia.
Chúng ta sẽ nghe được những lời cuối cùng của người đi rảo mộ nói với người đã khuất:
"Con dzìa nghen má, con về nghe ba!"
"Lạy ngoại con dzìa!"
Ôi...!
"Vườn cau hòa tiếng tim châu thổ
Dựng mộ bia sau mái miếu đường
Có bóng ma người bao thuở trước
Suốt đời bám riết đất quê hương."
Đời quả tình hư vô, vô thường.
Đức Phật dạy rằng: “Tất cả những gì trong thế gian đã là biến đổi, hư hoại, đều là vô thường.”
Vô thường là mọi sự trên thế gian này không ở mãi một trạng thái, mà sẽ thay hình đổi dạng, không có cái gì đứng yên trong một trạng thái hoài hoài mà nó sẽ biến đổi đi đến chổ diệt vong.
Ví dụ như con người đâu ai trẻ mãi, từ từ qua ngày tháng sẽ già đi một chút, cưới vợ đẹp thì qua năm sau là vợ đã già rồi, cuối cùng là chết chui vô hòm nằm.
Một cái nhà mới xây đẹp vậy đó nhưng 10 năm sau nó đã cũ, đã có những vết ố xuống cấp của thời gian.
Tiệc có khai tiệc,rồi có mãn tiệc. Tiệc nào chẳng tàn. Bông có lúc chúm chím rồi bừng ra, cũng có lúc bông rụng nụ.
Tụ hợp thì tất sẽ có biệt ly.
Chính trị cũng vậy, đế quốc này đang mạnh cũng có ngày diệt vong, chế độ này tàn bạo thì sẽ có thế lực khác dẹp bỏ.
Thế kỷ 20 chủ nghĩa CS lên ngôi, bắt đầu từ Liên Xô, chiếm một nửa thế giới, nhưng nó đã lụi tàn, thế kỷ 21 này sẽ là thời của chủ nghĩa dân tộc mới.
Trong ngữ cảnh ,câu “Thịnh cực tất suy” của Lão Tử cũng na ná câu “Vô thường” của Phật.
Con người trên đỉnh cao quyền lực, giàu sang thì cũng đang từ từ có ngày nghèo không còn hột cơm mà ăn, chết không chiếc chiếu mà liệm. Coi phim “ Hồng lâu mộng” thấy cảnh Lâm Đại Ngọc vừa chôn hoa vừa khóc, cô hát rằng:
Giờ hoa rụng có ta chôn cất,
Chôn thân ta chưa biết bao giờ.
Chôn hoa người bảo ngẩn ngơ,
Sau này ta chết, ai là người chôn?
Chính tác giả Tào Tuyết Cần của Hồng Lâu Mộng cũng viết rằng:
Xem ra chữ chữ toàn bằng huyết,
Cay đắng mười năm khéo lạ lùng.
Khuất Nguyên viết Ly Tao xong là nhảy sông Mịch La tự tử, trong Ly Tao có 2 câu thơ hay mà nhức nhối :
Sợ chẳng kịp ta càng mê mải
Tuổi xanh nào có đợi gì ai.
Con người ta ai chẳng có tham vọng, tuy nhiên không ai thoát khỏi quy luật tự nhiên mà vô thường là một trong số đó.
Khi bạn có ý định làm gì đó hôm nay nhưng tự nhủ trong lòng “thôi mệt quá, để mai làm” thì sẽ có người khuyên thế này ”Trời ơi làm gì dự định gì thì làm nhanh, chớ để ngày mai, mai rủi vô thường nó tới là chạy không kịp nha!”
Vô Thường là cái chết, chết già hay chết trẻ bất đắc kỳ tử cũng là chết. Thế nên có nhiều cảnh vợ khóc chồng, con khóc mẹ, chồng khóc vợ vì dự định hôm nay làm gì đó cho nhau, hoặc xin lỗi nhưng nấn ná tới hôm sau, ai dè tối đó người đã ra đi không kịp nói câu nào.
Không ai biết được ngày mai hay cái chết, cái nào đến trước. Ngày mai có thể không đến, nhưng cái chết chắc chắn sẽ đến.
Phật đã dạy chúng sanh không hối tiếc những điều đã qua, không lo lắng về những điều chưa đến, coi trọng những gì có trong hiện tại thì tâm sẽ khoẻ mạnh.
Vô thường không phải là cái xấu, nó cũng có mặt tốt: nếu hạnh phúc không tồn tại mãi mãi, thì sự bất hạnh cũng không vĩnh cửu.
Ông bà ta có câu không ai giàu 3 họ không ai khó 3 đời, có sướng sẽ có khổ, có khổ sẽ có sướng.
Biết vô thường sẽ khiến ta có trách nhiệm hơn với bản thân, gia đình và mọi thứ trên đời này.
Biết cuộc đời vô thường thì bớt làm khổ nhau.
Lời của tiền nhơn dạy:
"Qúa khứ chuẩn bị cho hiện tại và vị lai. Đến phiên mình phải làm công việc đó với tương lai. Không có xưa làm sao có nay?
Những công việc làm của các thế hệ trước, hay hoặc dở đều là những bài học quí giá cho các thế hệ đi sau."
Người Miền Nam luôn hướng về quê nhà, hướng về nguồn cội, vun bồi, tưới tẩm và nhứt định giữ phẩm giá vì nó.
"Nhà Bè nước chảy chia hai
Ai vào Bến Nghé, Đồng Nai thì vào."
Biết ông bà mình lập xứ, bảo vệ Nam Kỳ khó khăn, đổ máu xương gian khổ nên các bạn trẻ phải biết ý thức, giữ gìn và tranh đấu cho đất Miền Nam mình.
Người Nam Kỳ hễ ăn lúa gạo Nam, uống một giọt nước Nam, có mồ mả ông bà trên đất Nam, có nhà cửa đang sanh sống trên đất Nam, tai nghe câu hò, câu lý, câu vọng cổ thiệt mùi của Nam thì phải nhớ tới những điều cơ bản ở trên.
Sống phải biết ý thức và tranh đấu.
Người Nam Kỳ nào phản phé,rước sói vô nhà, bợ kẻ thù như cha là thứ có tội, vô xuồng cuốc xuổng, trời đánh thánh đâm.
