.png)
“Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời” mới nghe qua thấy nó vô lý làm sao! Gì mà giang sơn to đùng như rứa, có cách chi để đổi được - bởi nó đứng sừng sững tại đó muôn đời; còn bản tánh con người thì có thể thay đổi mặc dù rất khó nhưng chẳng thể nào dời khỏi chủ nhân của nó - dẫu gì cũng còn chút “tàng tích”!
Nhưng nghĩ lại, giang sơn có thể thay đổi là thay đổi người nắm quyền cai trị cư dân trên đất đai, địa thế đó. Còn bản tánh khó dời tất nhiên là đúng vì chẳng mấy ai chịu “tu thân, tích đức, tự sửa mình”. Họ đổ thừa rằng “cha mẹ sanh con, ông Trời sanh tánh”.
Trên đời này, họa may chỉ có Đức Chúa Giê-xu mới nói “đổi dời núi non” được ghi lại trong Kinh Thánh ở một vài sách Phúc âm Tin Lành.
- Ngài đáp rằng: Ấy là tại các ngươi ít đức tin: vì ta nói thật cùng các ngươi, nếu các ngươi có đức tin bằng một hột cải, sẽ khiến núi nầy rằng: Hãy dời đây qua đó, thì nó liền dời qua, và không có sự gì mà các ngươi chẳng làm được. (Ma-thi-ơ 17:20)
- Quả thật, ta nói cùng các ngươi, ai sẽ biểu hòn núi nầy rằng: Phải cất mình lên, và quăng xuống biển, nếu người chẳng nghi ngại trong lòng, nhưng tin chắc lời mình nói sẽ ứng nghiệm, thì điều đó sẽ thành cho. (Mác 11:23)
Đức Chúa Giê-xu nói về niềm tin, chỉ cần niềm tin chân thành và tuyệt đối nơi Chúa là làm được mọi sự khó khăn. Thành ngữ “Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời” có ngụ ý rằng bản chất con người rất khó thay đổi, dù môi trường chung quanh, thậm chí cả hoàn cảnh sống có thay đổi đến đâu, thì bản chất, tính cách (nhất làkém đạo đức) của một người vẫn giữ nguyên. Hay những thói quen, sở thích, cách suy nghĩ (nhất là không lành mạnh, vị tha) đã hình thành từ lâu của một người sẽ rất khó để loại bỏ hoàn toàn.
Trong tiếng Anh, có câu một số câu mang ý nghĩa tương tự, ví dụ “You can’t teach an old dog new tricks”, “A leopard can’t change its spots” hoặc “Old habits, traditions, etc. die hard”; đúng là “sào sâu khó nhổ”.
Câu “Giang sơn dễ đổi bản tính khó dời” cũng rất phổ biến trong cộng đồng người Trung Hoa; họ viết “江山易改, 本性移”. Người Trung Hoa xa xưa muốn nhắc nhở con cháu một điều rằng mỗi người ai cũng có bản chất, cá tính riêng. Và việc cố gắng thay đổi người khác thường rất khó. Thay vào đó, mỗi người hãy luôn chấp nhận và hiểu rõ bản chất của chính mình và người xung quanh.
Chuyện ngụ ngôn
Nói về thói quen xấu của con người thì có một câu chuyện ngụ ngôn như sau:
Ở ngọn núi nọ có giống đười ươi, mặt như mặt người; biết cười, biết nói, lại thích uống rượu, thích đi guốc mộc. Người ta biết thế nên thường lừa bắt nó bằng cách đem rượu và guốc mộc ra bày la liệt ở ngoài mé rừng; rồi tìm một nơi ẩn nấp đợi chúng ra.
Đười ươi ngửi thấy mùi rượu liền kéo nhau ra; thấy có rượu ngon, guốc mộc nằm văng vãi. Chúng biết rằng có người lập mưu hòng bắt mình; trong lòng nguyền rủa kẻ đặt bẫy… Đoạn chúng kéo nhau bỏ đi. Nhưng đi được một đoạn lại có con quay lại nhìn, rồi nói với nhau: “Ta cứ nếm thử một chút xíu rượu, chắc không hại gì!”
Thế rồi cả bọn lại kéo nhau đến chỗ cạm bẫy, tay chấm, miệng mút, bén mùi làm mãi…
Cứ thế, con nếm qua, connếm lại thành thử say xỉn túy lúy lúc nào chẳng hay. Đến khi cả đám chuếnh choáng nghiêng ngả; nói nói, cười cười, chân đưa vào guốc mộc thất thểu đi.
Người đặt bẫy nấp trong bụi rậm thấy vậy liền đổ ra bắt; đười ươi hoảng hốt bỏ chạy, đổ nghiêng đổ ngả, bên xiên, bên xẹo… rồi bị thợ săn bắt cả cho vào cũi.
Thói xấu chính là vậy, không phải người ta không biết; nhưng biết rồi vẫn cố tình phạm phải, rồi cuối cùng chính là tự hủy hoại bản thân. Vậy nên người ta mới mỉa mai rằng “giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời”.
Vậy phải chăng tính cách của một người là không thể thay đổi được? Cũng không hẳn là vậy, có một câu chuyện như sau:
Vào thời nhà Minh, có một người tên là Ngũ Thiên Cân, thân hình lực lưỡng và thường ngày vẫn luyện tập múa thương. Tính tình anh ta có phần nóng nảy, chỉ cần ai nói một câu trái ý thì liền ra tay đánh người. Anh ta cũng thường giành giật tài sản với người khác mà không trả lại; hoặc vay tiền người khác mà không chịu làm giấy ghi nợ. Bởi vậy mọi người đều rất sợ anh ta.
Một hôm trời rất nóng, anh đi lên lầu để hóng mát; nhưng có mấy người đã đứng ở đó từ trước. Vừa nhìn thấy anh ta đến thì đã sợ hãi tránh đi chỗ khác. Lúc này chỉ còn một ông lão vẫn ngồi im tại chỗ.
Ngũ Thiên Cân hung hăng nói rằng: “Tất cả mọi người đều chạy rồi, ông còn ngồi ở đó; hay là ông cho rằng quyền cước của ta không lợi hại?” Ông lão nói: “Anh chấp mê bất ngộ. Cha mẹ dưỡng dục anh thành người; hy vọng anh trở thành người có ích với đất nước. Anh giỏi võ nghệ, vậy mà không nghĩ tới việc đền đáp quốc gia; lại cam tâm đi làm một tên vô lại như vậy. Thật là khiến cho quốc gia mất đi một nhân tài. Cha mẹ anh chắc cũng phải ôm hận nơi suối vàng. Đáng tiếc! Đáng tiếc!”
Sau khi nghe những lời giáo huấn của ông lão, Ngũ Thiên Cân rất xấu hổ. Anh rơm rớm nước mắt mà nói rằng: “Mọi người xung quanh nói tôi là một người xấu đáng ghét. Vì vậy tôi đã tự coi mình như là một người xấu. Hôm nay nghe được ông lão nói những lời phải trái; thật giống như nghe được tiếng chuông sáng, tiếng trống chiều. Nó làm cho tôi đột nhiên tỉnh ngộ. Chỉ là tôi làm việc xấu quá nhiều rồi; tựa như ánh trăng đã khuyết khó có thể tròn. Mặc dù cũng muốn sửa đổi, nhưng không biết có thể trở thành một bậc chính nhân quân tử được nữa hay không?”
Ông lão nói: “Nếu anh quả thật hồi tâm chuyển ý, tu thân hướng thiện; chẳng lẽ lại không trở thành một bậc chính nhân quân tử được hay sao?”
Ngũ Thiên Cân từ đó về sau cải tà quy chính; tòng quân báo quốc. Về sau làm đến chức Phó Nguyên soái. Ông trị quân nghiêm minh, yêu dân như con, được mọi người tán thưởng.
Xem thế, “Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời”, âu cũng chỉ là do tại nhân tâm; nếu chủ sở hữu thực sự muốn thay điều xấu bằng điều hay; thay tánh ý ích kỷ bằng tấm lòng vị tha cũng không phải là không thể; cố gắng liên tục với ý chí quyết tâm thì rồi cũng bỏ được cái gọi là “bản tánh khó dời”. Hãy nhớ rằng “Nhân chi sơ, tánh bổn thiện” (con người sanh ra, bản tánh ban đầu vốn là thiện lương).
Thay vì chỉ cố gắng thay đổi hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta nên tập trung vào việc phát triển những phẩm chất tốt đẹp bên trong học hỏi và nâng cao giá trị của bản thân, thì tốt biết mấy.
Sống giữa cộng đồng, nên giữ một lòng, một ý, một việc làm mang nghĩa phụng sự, điều đó quý giá biết bao, có lời nói rằng “Thiện ý một câu ấm ba đông, lời ác lạnh người sáu tháng ròng”!
(Viết riêng báo Nam Úc & báo Dân Việt)
