.jpg)
Hiệp hội Adnyamathanha Traditional Lands Association (ATLA), là tổ chức đại diện cho Người bản địa Adnyamathanha, nắm giữ quyền sở hữu bản địa đối với các phần của Dãy Núi Flinders. (Ảnh: Natural Resources SA Arid Lands cung cấp)
NAM ÚC - Những người có quyền sở hữu bản địa ở dãy Flinders Ranges, thuộc tiểu bang Nam Úc, đã được phép có được các hồ sơ tài chính cho thấy hàng chục triệu đô-la tiền cho thuê đất khai thác mỏ đã được chi tiêu như thế nào, sau khi Tòa án Tối cao Tiểu bang giữ nguyên một phán quyết trước đó.
Hiệp hội Vùng đất Truyền thống Adnyamathanha (Adnyamathanha Traditional Lands Association – viết tắt là ATLA), cùng với ba thành viên của mình, đã vướng vào một cuộc chiến pháp lý kéo dài nhiều năm để được tiếp cận sổ sách của một "hệ thống quỹ ủy thác dùng chung" đã được sử dụng để phân phối tiền cho thuê đất khai thác uranium.
Quỹ ủy thác dùng chung này đã được kiểm soát bởi một công ty tên là Rangelea Holdings, do cựu giám đốc điều hành của ATLA, Vince Coulthard, điều hành.
Vào năm 2023, Tòa án Tối cao đã phán quyết rằng ba thành viên của ATLA phải được phép có được các tài liệu tài chính của quỹ ủy thác dùng chung này, và một thanh tra viên phải được chỉ định để báo cáo về các hoạt động của công ty Rangelea.
Tuy nhiên, công ty Rangelea đã không cho phép tiếp cận hồ sơ, và thay vào đó đã nộp đơn kháng cáo lên Tòa Thượng thẩm củaTòa án Tối cao.
Công ty Rangelea lập luận rằng ATLA — là tổ chức đã được đưa vào diện quản lý đặc biệt vào năm 2020 sau khi một loạt các vấn đề về quản trị bị phanh phui — đáng lẽ không được phép tham gia vào vụ kiện.
Công ty này cũng lập luận rằng thẩm phán sơ thẩm đã sai lầm khi xác định quỹ ủy thác là một quỹ ủy thác tư nhân có quyền tự quyết định thay vì là một quỹ ủy thác vì lợi ích cộng đồng, và do đó thông tin không bắt buộc phải được cung cấp.
Tuy nhiên, đơn kháng cáo đã bị bác bỏ vào ngày 28/03 sau khi tòa án nhận thấy những người có quyền sở hữu bản địa là những người thụ hưởng của quỹ ủy thác, và, có quyền theo luật định để tiếp cận các tài liệu và hồ sơ.
Tòa án cũng nhận thấy có cơ sở thích hợp cho việc chỉ định một thanh tra viên.
Phán quyết nêu rõ: "Rõ ràng là vì lợi ích của người Adnyamathanha, đặc biệt là những Chủ sở hữu Truyền thống và những người có quyền sở hữu đất đai theo hệ thống Luật dựa trên Án Lệ (Common Law : hay còn gọi là “Thông Luật”), mà việc quản lý và phân bổ các khoản tiền quỹ ủy thác nhận được theo các thỏa thuận khai thác mỏ liên quan đến quyền sở hữu bản địa cần được xem xét lại cùng với việc cung cấp các tài liệu của quỹ ủy thác và việc bổ nhiệm một thanh tra viên theo các lệnh mà thẩm phán sơ thẩm đã đưa ra."
Tiền bản quyền khai thác mỏ trị giá hàng trăm nghìn đô-la mỗi tháng đã bị tạm ngưng vào năm 2021, và hiện có khoảng 20 triệu đô-la đang được giữ trong một tài khoản do tòa án kiểm soát.
Nhiều năm nghi vấn về tiền cho thuê đất khai thác mỏ.
Một "văn bản ủy thác" có từ năm 2003 đã trao cho công ty Rangelea quyền phân bố các khoản chi trả cho các thành viên của nhiều "tiểu nhóm" Chủ sở hữu Truyền thống khác nhau.
Tuy nhiên, những người có quyền sở hữu bản địa Adnyamathanha đã nhiều năm đặt câu hỏi về cách thức phân bố tiền cho thuê đất khai thác mỏ thu được từ các công ty Heathgate Resources và Quasar Resources, là những công ty khai thác uranium.
.jpg)
Công ty Rangelea Holdings được điều hành bởi ông Vince Coulthard, là cựu giám đốc điều hành của tổ chức ATLA. (Ảnh: ABC News: Lincoln Rothall)
Ba cá nhân liên quan đến vụ kiện — Reginald Wilton, Sarah Taylor và Ivan "Tiger" McKenzie — đã trình bày chi tiết trong các bản tuyên thệ về những yêu cầu trước đó của họ để được tiếp cận hồ sơ, hoặc, tham dự các cuộc họp của công ty Rangelea, nhưng đều bị từ chối.
Bà Taylor cho biết bà biết các công ty khai thác mỏ đã trả những khoản tiền to lớn, nhưng bà nói rằng bà và những người Adnyamathanha khác chỉ nhận được "những thứ vụn vặt".
Ông McKenzie cho biết ông luôn nhận được tiền cho thuê đất, nhưng mọi người dường như được trả "những số tiền khác nhau".
Trong một bản tuyên thệ có từ năm 2021, ông cho biết có lần ông nhận được 6.000 đô-la, nhưng lần khác chỉ được trả 700 đô-la.
Ông nghĩ rằng mình đã được trả "khá tốt so với những người khác", nhưng muốn "biết tại sao mọi người không được trả cùng một số tiền như nhau".
Vụ kiện này có thể có những tác động rộng lớn hơn đối với việc quản lý các quỹ quyền sở hữu bản địa ở Úc, và các yêu cầu về tính minh bạch trong việc phân bố tiền.
Công ty Rangelea vẫn có thể kháng cáo quyết định mới nhất này lên Tòa án Tối cao Liên bang (High Court), nhưng ông Coulthard cho biết quyết định về việc công ty sẽ tiến hành như thế nào sẽ không được đưa ra vào lúc này.
Trong một tuyên bố, quản trị viên đặc biệt của ATLA, Peter McQuoid, cho biết công ty Rangelea "phải trả chi phí pháp lý kháng cáo của các bị đơn".
Vấn đề sẽ được đưa trở lại tòa án vào tháng Năm, khi Chánh án Chris Kourakis sẽ đưa ra các phán quyết liên quan đến việc thanh tra quỹ ủy thác chung này.
