Chủ tịch điều hành của GFG Alliance, Sanjeev Gupta thừa nhận nhà máy thép Whyalla đang thua lỗ. (ABC News: Che Chorley)

Câu hỏi cuối cùng mà ABC News hỏi ông Sanjeev Gupta, là chủ tịch của công ty GFG Alliance, vào cuối cuộc phỏng vấn dài 25 phút là "ông khỏe không?"

Có lẽ hơi kỳ lạ, vì doanh nhân tỷ phú này đã mở rộng danh mục bất động sản của mình trong tháng Chín với căn hộ ven sông trị giá 12,5 triệu đô-la ở Sydney, trong khi hàng trăm công nhân tại nhà máy thép Whyalla của ông đã bị cắt giảm lương, 48 việc làm đã bị cắt giảm và một số nhà thầu ở địa phương phải vật lộn để được trả tiền.

Nhưng vì ông Gupta phải đối mặt với điều tất yếu trước mắt là hàng nghìn việc làm trong tay tại Úc và trên toàn thế giới, và đế chế kim loại của ông dường như đang chao đảo từ cuộc khủng hoảng này sang cuộc khủng hoảng khác, nên đây có vẻ là một câu hỏi phù hợp.

Trong khoảnh khắc, ông ấy ngừng lại trong thoáng chốc, rồi trả lời, "Đó là con đường tôi đã chọn, đó không phải là quyết định dễ dàng".

Ông Gupta được ca ngợi là vị cứu tinh khi ông mua lại nhà máy thép Whyalla khỏi tình trạng sắp bị phá sản vào năm 2017, nhưng kể từ đó, theo lời thừa nhận của chính ông, ông đã mất hơn 1,3 tỷ đô-la cho nhà máy này.

Và những khoản lỗ đó đang tăng lên; nhà máy thép đang tiếp tục mất tiền khi công nhân cố gắng khôi phục lò cao đốt than nấu thép bị sự cố, đã ngừng hoạt động gần sáu tháng trong năm nay.

Ông Gupta cho biết, "Hoạt động kinh doanh đang căng thẳng; Tôi không phủ nhận rằng Whyalla đang thua lỗ".

Đáng chú ý, hoạt động kinh doanh tại Úc của ông Gupta là điểm sáng cho tập đoàn của ông — các mỏ quặng sắt của ông liên quan đến nhà máy thép đều kiếm được tiền, cũng như các doanh nghiệp khác mà ông sở hữu, chẳng hạn như công ty thép InfraBuild.

Ông cho biết, "Hoạt động kinh doanh của chúng tôi tại Úc nhìn chung vẫn có lãi, bất chấp những vấn đề của nhà máy thép Whyalla".

Nhà máy thép Whyalla đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong năm nay. (ABC News: Nick Harmsen)

Các hoạt động của công ty GFG Alliance tại Âu Châu và Vương quốc Anh thực sự đang phải hứng chịu một "cơn bão hoàn hảo", ông trùm về sắt thép giải thích — bắt đầu từ cuộc chiến ở Ukraine, nhu cầu giảm và khả năng tiếp cận nguyên liệu thô để sản xuất thép tại địa phương bị hạn chế.

Ông nói "Do đó, nếu có một số bộ phận trong số các doanh nghiệp đó [ở Anh Quốc và Âu Châu] không khả thi hoặc không thể duy trì, thì thật không may, mặc dù đã nỗ lực hết sức, chúng vẫn cần được tái cấu trúc hoặc cắt giảm, và điều này đang diễn ra — nhưng nó không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của chúng tôi tại Úc theo bất kỳ cách nào, hình thức nào".

Các nhà máy thép của ông Gupta tại Czech Republic (Cộng hòa Czech) và Ba Lan (Poland) đang phải đối mặt với thủ tục phá sản.

Các nhà máy thép của ông tại Bỉ, Romania, Ý và Luxembourg đã cắt giảm sản lượng do tình hình thị trường.

Một phát ngôn viên của GFG cho biết các bộ phận "không khả thi" trong hoạt động của công ty tại Xứ Wales và Anh đã bị đình trệ khi họ chuyển hướng sản xuất sang các sản phẩm phát thải thấp.

Một nhà máy thép khác ở Scotland chỉ hoạt động cầm chừng vì phải vật lộn để cạnh tranh với thép nhập cảng giá rẻ từ các quốc gia khác.

Ông Gupta cũng đang bị cơ quan đăng ký doanh nghiệp của Anh, Companies House, truy tố với cáo buộc không nộp báo cáo tài chánh cho 76 công ty của ông được niêm yết tại Anh.

Ông đã không nhận tội về các cáo buộc này.

Phát ngôn viên của GFG cho biết không có "vấn đề cơ bản nào với báo cáo tài chánh của chúng tôi và các giám đốc đã thực hiện mọi bước hợp lý để giải quyết tình hình".

Sanjeev Gupta, Chủ tịch điều hành của công ty GFG Alliance, nói với hãng tin ABC rằng lò cốc nấu thép đang trên đà hoạt động trong "vài ngày hoặc vài tuần nữa". (ABC News: Che Chorley)

Các chủ nợ của công ty tài chính chuỗi cung ứng đã bị sụp đổ, Greensill Capital, đang truy đuổi ông để đòi số tiền 800 triệu đô-la tiền chưa trả.

Người đàn ông 53 tuổi này cho biết, "chúng tôi đang làm việc với các chủ nợ", ám chỉ đến những nỗ lực hoàn thiện kế hoạch tái cấu trúc khoảng nợ.

"Cho đến khi có thỏa thuận cuối cùng, thì vẫn chưa có thỏa thuận nào rốt ráo cả".

Và Văn phòng chống gian lận Serious Fraud Office của Vương quốc Anh đang điều tra GFG vì nghi ngờ gian lận liên quan đến giao dịch với Greensill Capital.

Không có cáo buộc nào được đệ trình, và một phát ngôn viên của GFG cho biết họ đã "kiên quyết phủ nhận mọi hành vi sai trái".

Ông Gupta nói, "Theo luật, tôi không được phép nói về cuộc điều tra",

"Những gì tôi có thể nói với bạn là nó đang được tiến hành, các công ty bị ảnh hưởng đang hợp tác với Văn phòng chống gian lận Serious Fraud Office và cung cấp mọi thông tin, công việc đang tiến triển một cách thỏa đáng".

Với những áp lực ngày càng tăng này, câu hỏi đầu tiên của ABC đối với ông Gupta là liệu toàn bộ hoạt động toàn cầu của ông có đang bên bờ vực sụp đổ hay không.

GFG là "một liên minh", ông Gupta trả lời, và mỗi bộ phận của "các công ty được cấu trúc riêng biệt hoặc có chủ sỡ hữu riêng biệt, và có các mức độ vấn đề, hoặc tác nhân gây căng thẳng, khác nhau ở những nơi khác nhau".

Ông nói thêm rằng nhiều tác nhân gây căng thẳng mà công ty ông đang phải vật lộn, chẳng hạn như giá thép giảm, đang được cảm nhận trên toàn ngành thép.

Và doanh nhân người Anh này muốn tách biệt những gì ông cho là các vấn đề "ngắn hạn" mà GFG phải đối mặt với các kế hoạch dài hạn của ông cho nhà máy Whyalla.

Nhà máy thép là nơi sử dụng nhiều lao động nhất tại Whyalla. (ABC News: Matt Coleman)

Kế hoạch đó bao gồm khoản đầu tư hơn 1 tỷ đô-la vào lò hồ quang điện luyện thếp và lò nấu thép hoàn nguyên trực tiếp (Direct Reduction Plant)  để sản xuất 'thép xanh' bằng cách sử dụng quặng sắt magnetite từ các mỏ xung quanh.

Chính phủ liên bang đã cấp cho GFG khoản tài trợ 63 triệu đô-la để giúp công ty này chuyển sang việc sản xuất không phát thải thán khí, trong đó, ông Gupta cho biết, đã chi khoảng 1 triệu đô-la.

Chính quyền tiểu bang Nam Úc đang đặt 50 triệu đô-la trên bàn nếu dự án này được thực hiện.

Ông Gupta cho biết "Chúng tôi hoàn toàn cam kết" chuyển đổi sang thép xanh (sản xuất thép không phát thải thán khí) và "nơi tốt nhất để thực hiện điều đó là tại Whyalla".

"Mảnh ghép còn thiếu là năng lượng, về lâu dài là hydrogen".

Chính quyền tiểu bang Nam Úc đã cam kết cung cấp hydrogen cho GFG từ nhà máy điện hydrogen mà họ đang có kế hoạch đưa vào hoạt động tại Whyalla vào đầu năm 2026.

Nhưng dự án trị giá gần 600 triệu đô-la này vẫn đang trong giai đoạn lập kế hoạch khả thi.

Ông Gupta đã lùi lại hai năm kế hoạch chuyển đổi sang thép xanh để phù hợp hơn với kế hoạch xây dựng nhà máy hydrogen của chính quyền, và ông nghĩ rằng ​​sẽ có vấn đề với nhà máy điện "mang tính tiên phong" này.

Ông nói, "Hydrogen là có thật, nó sẽ xảy ra, nhưng nó sẽ có vấn đề, trục trặc, chi phí vốn vượt mức dự tính, vấn đề công nghệ, nó sẽ có rất nhiều vấn đề mà bất kỳ công nghệ mới nào cũng gặp phải, bất kỳ ai mong đợi điều gì đó khác biệt đều là sai lầm".

Cho đến khi hydrogen xanh được sản xuất ở quy mô lớn, khí đốt tự nhiên có thể sẽ đóng vai trò là chất thay thế trọng yếu.

Ông Gupta nói, "Điểm tuyệt vời của tình hình này và công nghệ này là bạn có thể sử dụng khí đốt tự nhiên".

Nhưng tương lai lâu dài của nhà máy thép Whyalla — nhà sản xuất thép cho đường sắt duy nhất có trụ sở tại Úc — phụ thuộc vào việc khắc phục các vấn đề ngắn hạn của mình.

Thép được sản xuất tại Whyalla đã được sử dụng trên khắp Úc cho các dự án như tuyến đường sắt nội địa dài 1.700 cây số (km). (Ảnh: cung cấp bởi Australian Rail Track Corporation)

Lò cao nấu thép bằng than cốc đã đóng cửa vào tháng Tám khi nhà máy này hết than cốc, và chưa hoạt động trở lại kể từ đó, với một sự cố lớn vào tháng Chín khi GFG cho biết "vật liệu không mong muốn" đã lọt vào lò luyện thép.

Lò cao luyện thép cũng đã ngừng hoạt động trong khoảng bốn tháng vào đầu năm nay sau khi nó nguội đi quá nhiều sau công việc bảo trì vào tháng Ba.

Ông Gupta cho biết, "Nhiệm vụ trước mắt của chúng tôi là đưa lò cao hoạt động trở lại, ổn định hoạt động, và hiện chúng tôi có kế hoạch đưa lò cao trở lại sản xuất hoàn toàn".

Duy trì triển vọng tích cực

Tình hình thị trường cũng đã cải thiện đôi chút trong những tuần gần đây, với giá nguyên liệu thô giảm và nhu cầu từ Trung Quốc đang dần tăng lên.

Ông Gupta cho biết, "Chúng tôi tin tưởng rằng chúng tôi có thể đưa hoạt động của Whyalla trở lại mức sinh lời".

Theo ý kiến ​​của riêng ông, doanh nhân người Anh này vẫn là người phù hợp để điều hành nhà máy thép.

Ông nói, "Ai sẽ mất 1,3 tỷ đô-la?"

"Tôi không cố gắng nói rằng đó là một tuyên bố để được nổi tiếng, tôi nghĩ rằng nó rất mong manh và chúng ta cần phải sửa chữa nó và chúng ta đang sửa chữa nó.”

"Nhưng con đường đúng đắn cho hầu hết các cổ đông sẽ làm như những người khác đang làm — đóng cửa và tiết kiệm tiền và xây dựng một lò hồ quang điện luyện thép. Đó không phải là con đường của tôi.”

"Chúng tôi sẽ bám theo con đường của mình."

Đó là một con đường hứa hẹn dẫn đến sự thịnh vượng đang trở nên mong manh đối với cư dân Whyalla và chính quyền tiểu bang, chính quyền sau này công khai ủng hộ công ty GFG trong khi thừa nhận rằng chính quyền đang lập kế hoạch dự phòng trong trường hợp nhà máy thép rơi vào tình trạng bị quản lý tài chánh.

Chính quyền tiểu bang hiện cũng là một trong những bên bị nợ tiền bởi công ty GFG, công ty đã ngừng trả tiền thuê mỏ khai khoáng.

Ông Gupta cho biết nhóm của ông đang "làm việc với tinh thần hợp tác" để giải quyết các khoản nợ với các nhà cung cấp lớn hơn, và đang ưu tiên trả tiền cho các nhà thầu địa phương tại Whyalla.

Chỉ vài ngày sau cuộc phỏng vấn của hãng tin ABC với ông Gupta, công ty vận tải hỏa xa Aurizon đã đình chỉ một số dịch vụ đường sắt của mình cho GFG Alliance ở Upper Spencer Gulf vì các khoản nợ chưa trả.

Cho đến khi vấn đề được giải quyết, công ty GFG không thể vận chuyển quặng sắt từ các mỏ của mình tại Middleback Ranges đến cảng Whyalla, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng xuất cảng quặng, một phần quan trọng và có lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh của công ty GFG tại Upper Spencer Gulf.