Thủ hiến Jacinta Allan, Bộ trưởng phụ trách Hiệp ước Natalie Hutchins cùng hai đồng Chủ tịch Hội đồng Đại diện Người Dân Bản Địa, Ngarra Murray và Rueben Berg, ký văn kiện Hiệp ước tại Dinh Toàn quyền ở Melbourne, thứ Năm ngày 13 tháng 11 năm 2025. (AAP Image/Justin Mcmanus) Credit: JUSTIN MCMANUS/AAPIMAGE

Sự kiện này được ca ngợi là một khoảnh khắc được hun đúc qua nhiều thế kỷ: việc ký kết hiệp ước toàn tiểu bang đầu tiên của Úc với người Thổ dân sẽ chính thức được áp dụng vào giữa năm 2026, một điều từng được xem là không thể.

Đối với Ngarra Murray thuộc Hội đồng Đại diện Người Dân Bản Địa Victoria (First Peoples’ Assembly of Victoria), hiệp ước với tiểu bang Victoria là khởi đầu của một kỷ nguyên mới cho tiểu bang.

“Câu chuyện của chúng tôi, câu chuyện của Người Dân Bản Địa, chính là nền tảng của câu chuyện nước Úc. Giờ đây chúng ta bắt đầu chương tiếp theo: kỷ nguyên Hiệp ước. Một chương mới đầy sức mạnh, nơi chúng ta cùng bước đi với tư cách bình đẳng, củng cố nền dân chủ của mình và định hình tương lai dựa trên sự công bằng, hàn gắn và hy vọng.”

Luật về Hiệp ước đã được Thượng viện tiểu bang Victoria thông qua vào tháng Mười sau quá trình đàm phán giữa chính quyền và Hội đồng Đại diện, tiếp nối cuộc điều tra tường trình sự thật (truth-telling inquiry) phơi bày những đối xử sai trái đối với người Thổ dân kể từ thời kỳ thuộc địa.

Văn bản 34 trang phản ánh những đấu tranh đó.

Tài liệu khẳng định thuộc địa Victoria được hình thành mà không có sự đồng thuận, thương lượng hay công nhận của các Chủ sở hữu truyền thống của vùng đất và vùng nước này, và rằng những gì tiếp diễn sau đó là bạo lực, tàn phá và chiếm đoạt.

Giờ đây, việc ký vào văn bản, cùng với Thủ hiến tiểu bang và Bộ trưởng phụ trách Hiệp ước, được mô tả như một sự tái thiết mối quan hệ giữa nền văn hóa sống lâu đời nhất trên trái đất và tiểu bang hiện đại mang tên Victoria.

Rueben Berg là đồng Chủ tịch Hội đồng Đại diện Người Dân Bản Địa Victoria.

“Khi ngồi ở đó - Ngarra và tôi, Thủ hiến và Bộ trưởng - chúng tôi ngồi đó như những người bình đẳng để ký vào tài liệu này. Đó chính là bản chất của toàn bộ quá trình này: công nhận vị thế bình đẳng của chúng tôi để có thể ngồi vào bàn đàm phán.”

Buổi lễ ký kết mang đậm tính biểu tượng, diễn ra tại Dinh Toàn quyền, trên vùng đất truyền thống của người Wurundjeri và Bunurong.

Toàn quyền tiểu bang Victoria, bà Margaret Gardner, đã chính thức phê chuẩn dự luật Hiệp ước, và đạo luật này đã chính thức trở thành luật.

“Dự luật Hiệp ước Toàn tiểu bang 2025 giờ đây đã trở thành một Đạo luật của Quốc hội Victoria.”

Thủ hiến Jacinta Allan mô tả ngày hôm nay là thời điểm hai thế giới gặp nhau trong sự tôn trọng và hợp tác bình đẳng, đồng thời thừa nhận chặng đường dài mà người Thổ dân ở Victoria đã vượt qua để đạt đến khoảnh khắc này.

“Hôm nay chúng ta có mặt ở đây là nhờ tầm nhìn, sự kiên trì, đấu tranh và vai trò lãnh đạo của người Thổ dân Victoria, những người mà sáng nay tôi xin bày tỏ sự tri ân.”

Hiệp ước này chính thức hóa sự tồn tại của Hội đồng Đại diện Người Dân Bản Địa Victoria, yêu cầu chính quyền phải tham vấn cơ quan này khi xây dựng luật liên quan đến người Thổ dân.

Cơ quan này sẽ được bầu bởi cộng đồng Thổ dân tại Victoria, độc lập với chính quyền, và hoạt động tại một phòng làm việc riêng trong tòa nhà Quốc hội, nhưng không có quyền phủ quyết hay ban hành luật.

Rueben Berg cho biết hiệp ước này cũng đặt nền móng cho những hiệp ước trong tương lai với các Chủ sở hữu truyền thống trên toàn tiểu bang.

“Nói thì dễ. Lời nói thì rẻ. Nhưng những lời này, khi đã nằm trong một Hiệp ước, trong luật pháp, thì không thể biến mất. Chúng tôi sẽ triển khai tiến trình này. Chúng tôi sẽ bảo đảm thực hiện các cam kết đã được nêu ra.”

Bước tiến hướng đến quyền tự quyết này cũng đã được Liên Hiệp Quốc ghi nhận.

Ravina Shamdasani là người phát ngôn của Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc.

“Đây là một dịp vô cùng quan trọng đối với toàn thể người dân Úc, và là một bước tiến lớn hướng tới công lý và bình đẳng. Chúng tôi hy vọng điều này sẽ truyền cảm hứng cho các lãnh đạo khác ở Úc và trên thế giới áp dụng những biện pháp tương tự nhằm công nhận người bản địa thông qua mô hình quản trị bao trùm và các cơ chế đổi mới cho sự tham gia và hòa giải.”

Dù vậy, nhiều cam kết về hiệp ước ở cấp liên bang và các tiểu bang vẫn chưa được thực hiện.

Trong khi đó, các lãnh đạo tại Victoria cũng thừa nhận mức độ thách thức còn rất lớn phía trước.

“Khái niệm bình đẳng cũng rất quan trọng ở đây, bởi chúng ta vẫn chưa có được sự bình đẳng trong các kết quả dành cho người dân của chúng ta, và đó cũng là điều cốt lõi của tiến trình này: bảo đảm rằng chúng ta có được sự bình đẳng về kết quả, rằng thông qua tiến trình tự quyết mà chúng ta đang xây dựng, chúng ta sẽ mang lại sự bình đẳng đó cho cộng đồng của mình.” 

(Theo SBS News)