Hơn một phần ba số nhà ở Úc có lắp đặt tấm pin điện mặt trời. Nguồn: AAP / Tracey Nearmy

AUSTRALIA - Từ giữa năm 2026, các hộ gia đình ở tiểu bang New South Wales, đông nam Queensland và Nam Úc sẽ được xử dụng điện ít nhất ba giờ miễn phí mỗi ngày - ngay cả khi không lắp tấm pin điện mặt trời - trong khung thời gian giữa trưa.

Chương trình mang tên “Solar Sharer” (Chương trình yêu cầu các công ty bán lẻ điện phải cung cấp điện miễn phí cho các hộ gia đình ít nhất ba giờ mỗi ngày) vừa được Chánh phủ đảng Lao động công bố, đánh dấu bước tiến mới trong nỗ lực phổ cập lợi ích từ năng lượng tái tạo cho toàn dân, kể cả những người không có tấm pin điện mặt trời trên mái nhà hoặc đang thuê nhà.

Theo kế hoạch, các công ty bán lẻ điện sẽ được yêu cầu cung cấp điện miễn phí ít nhất ba giờ trong ngày, giai đoạn giữa trưa, khi giá điện bán buôn thường rất rẻ hoặc thậm chí âm, do lượng điện mặt trời sản xuất vượt xa nhu cầu.

Chương trình sẽ được áp dụng ở tiểu ba tiểu bang lớn, sau đó sẽ được mở rộng trên toàn quốc vào năm 2027.

Các hộ gia đình có công-tơ (đồng hồ đo mức tiêu thụ) điện thông minh (smart meter) sẽ có thể hẹn giờ để chạy máy giặt, máy rửa chén, máy điều hòa, sạc xe điện hoặc pin lưu trữ trong khung giờ miễn phí.

Bộ trưởng Biến đổi khí hậu và Năng lượng Chris Bowen cho biết, mục tiêu của chương trình là “để mọi tia nắng cuối cùng đều được dùng để cung cấp năng lượng cho các hộ gia đình, thay vì bị lãng phí.”

Ông Bowen nói, “Chúng tôi muốn chia sẻ lợi ích của năng lượng tái tạo với tất cả mọi người, cả những người không có pin điện mặt trời hay pin lưu trữ. Hiện nay, vào giữa ngày, giá điện thường rất rẻ hoặc âm. Vì vậy, đây là cơ hội để các công ty năng lượng kết hợp và mang lại lợi ích thực sự cho người tiêu dung”.

Theo ông Bowen, công nghệ hiện đại cho phép cư dân hẹn giờ xử dụng thiết bị dễ dàng hơn, từ đó khuyến khích dịch chuyển nhu cầu tiêu thụ điện từ buổi tối là thời điểm cao điểm, sang ban ngày khi điện mặt trời dư thừa. Chánh phủ kỳ vọng điều này sẽ giúp giảm chi phí vận hành hệ thống, hạn chế nhu cầu nâng cấp lưới điện đắt đỏ, và ổn định nguồn cung.

Ông Bowen nói, “Điện miễn phí vào ban ngày là bằng chứng rằng điều tốt cho hành tinh cũng là điều tốt cho bóp (ví) tiền của bạn”.

Chánh phủ liên bang cũng đang chịu sức ép trong việc kiềm chế giá điện tăng sau khi các khoản trợ giá của tiểu bang và liên bang kết thúc, trong bối cảnh lạm phát tăng trở lại. Theo Cơ quan Quản lý Năng lượng Úc (AER), giá điện cao nhứt  (giá trần) cho các hộ dân trong hợp đồng tiêu chuẩn (Default Market Offer) đã tăng từ 0,5% đến gần 10% tùy khu vực trong năm nay.

Ông Bowen khẳng định AER sẽ giám sát chặt chẽ chương trình để bảo đảm người tiêu dùng được hưởng “mức giá công bằng” ngoài khung giờ miễn phí, đồng thời cho biết chánh phủ sẽ tham vấn thêm với các tiểu bang khác chưa nằm trong chương trình.

Một số công ty điện như AGL và Red Energy hiện cũng đã có chương trình điện miễn phí trong ngày cho khách hàng. Tuy nhiên, Hội đồng Năng lượng Úc (AEC) - đại diện các công ty phát và bán điện - tỏ ra bất ngờ vì chánh phủ không tham vấn ngành trước khi công bố.

Giám đốc điều hành AEC, Louisa Kinnear, cho rằng việc công bố đột ngột có thể “làm giảm niềm tin của thị trường và dẫn đến hậu quả ngoài mong muốn,” thậm chí khiến một số doanh nghiệp “rút khỏi thị trường”.

Bà nói, “Việc chánh phủ công nhận các sản phẩm sáng tạo từ phía doanh nghiệp là tích cực, nhưng thiếu tham vấn trước có thể ảnh hưởng lâu dài đến đổi mới sản phẩm, là yếu tố then chốt trong quá trình chuyển đổi năng lượng”.

Ngược lại, Hội đồng Năng lượng Thông minh (Smart Energy Council), gồm các doanh nghiệp lắp đặt pin điện mặt trời, hoan nghênh chánh sách này, gọi đây là “tin vui cho các hộ gia đình đang chịu áp lực chi phí sinh hoạt”.

Giám đốc vận động của hội, David McElrea, khẳng định:

“Chương trình này thực sự giúp cư dân có được nguồn điện miễn phí, bởi mặt trời không gửi hóa đơn cho bạn”.

Chánh phủ dự kiến mở rộng chương trình Solar Sharer trên toàn quốc vào năm 2027, sau khi đánh giá hiệu quả khai triển ở ba tiểu bang thử nghiệm. Nếu thành công, đây sẽ là bước đi quan trọng trong việc đưa Úc tiến gần hơn đến mục tiêu phát thải ròng thán khí bằng 0, đồng thời giảm gánh nặng hóa đơn điện cho hàng triệu hộ gia đình.

(Huy Lê – Theo SBS News)