Elders là doanh nghiệp về lãnh vực nông nghiệp lớn nhất tại Úc. (ABC Mildura: Timu King)

AUSTRALIA - Một kế hoạch sáp nhập giữa gã khổng lồ kinh doanh về ngành hàng nông nghiệp Elders với đối thủ Delta Ag khiến cộng đồng nông gia lo ngại về khả năng mua được các mặt hàng thiết yếu trong ngành nông như hóa chất và phân bón với giá cả cạnh tranh.  

Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Úc (ACCC) đang xem xét thương vụ mua lại của hai công ty này, và ban đầu dự định công bố quyết định của mình vào hôm 13/03, tuy nhiên đã hoãn thông báo để tìm hiểu thêm thông tin.

Công ty Elders điều hành 245 cửa hàng bán lẻ các vật dụng sử dụng trong ngành nông trên khắp nước Úc, và được định giá 1,37 tỷ đô-la.

Thương vụ Elders mua lại Delta Ag, được công bố vào tháng 11/2024, có giá 475 triệu đô-la.

Delta Ag điều hành 68 cửa hàng trên khắp nước Úc, và đa số các cửa hàng này ở tiểu bang Tây Úc và tiểu bang New South Wales.

Ủy ban Cạnh Tranh và Người Tiêu dùng Úc Đại Lợi – ACCC - đang xem xét các vụ sáp nhập để bảo đảm thị trường vẫn có tính cạnh tranh. (ABC News: John Gunn)

Ở một số thị trấn ở vùng quê, hai cửa hàng đối thủ này là lựa chọn duy nhất để nông dân mua vật tư.

Một trong những thị trấn đó là thị trấn Trangie, thuộc một vùng quê ở tiểu bang NSW, cách đô thị Dubbo khoảng một giờ chạy xe về phía tây.

Peter Wilson, là nông dân ở đây, thường xuyên đi tới đi lui giữa các cửa hàng của hai công ty này, để tìm được giá tốt nhất mua hóa chất hoặc máy móc cho mình.

Ông Wilson cho biết thương vụ sáp nhập giữa hai công ty này có thể có nghĩa là ông cần phải đi xay hơn để tìm kiếm và mua vật tư.

Ông nói, "Sau khi hai công ty này sáp nhập, tôi sẽ không còn có được hai mức giá khác nhau, và không còn sự lựa chọn cửa hàng nào bán rẻ hơn.”

"Nếu tôi muốn có giá cả cạnh tranh, thì tôi phải đi xa hơn đến những nơi như Peak Hill hoặc Dubbo.”

"Tôi có thể mua được đồ với giá giá rẻ hơn ở nơi đó, nhưng sau đó tôi phải trả tiền cho việc đi tới đi lui của mình."

Hóa chất và phân bón là những loại vật tư trọng yếu đối với năng suất của nông gia. (ABC: Bec Whetham)

Khi lựa chọn giữa Elders và Delta Ag, ông Wilson cho biết ông có thể tìm thấy sự chênh lệch giá lên tới 10 phần trăm.

Ông nói, "Nếu tôi mua hàng nghìn lít hóa chất, ngay cả con số 10 phần trăm cũng là một số tiền khá lớn".

Theo Văn phòng Kinh tế Nông nghiệp và Tài nguyên Úc Đại Lợi - Australian Bureau of Agricultural and Resource Economics, trung bình một trang trại ở Úc đã chi 670.000 đô-la tổng cộng để mua hóa chất và phân bón vào năm 2023.

Giá cả tăng mạnh từ năm 2022 được cho là do cuộc chiến tranh Nga - Ukraine.

Trung bình một trang trại ở Úc đã chi 670.000 đô-la tiền mua hóa chất và phân bón vào năm 2023. (Nguồn: Văn phòng Kinh tế Nông nghiệp và Tài Nguyên Úc Đại Lợi - ABARES)

Rebecca Reardon, là Phó chủ tịch của tổ chức bảo vệ quyền lợi cho nông gia tiểu bang New South Wales – là tổ chức NSW Farmers, cho biết tổ chức của bà, cùng với một số hiệp hội nông nghiệp khác, đã đệ trình lên Ủy ban ACCC phản đối thương vụ sáp nhập trên.

Bà nói, "Nếu bạn nhìn vào nước Úc, nông nghiệp là câu chuyện thị trường có hai công ty độc quyền, hay một công ty độc quyền, và nông dân đang phải chịu đựng điều đó không chỉ ở khâu cung ứng mà còn ở cả khâu bán lẻ nữa."

"Nông dân thực sự đang bị chèn ép ở cả hai đầu do thiếu cạnh tranh".

Bà Rebecca Reardon, làm việc tại tổ chức NSW Farmers, phản đối thương vụ sáp nhật của hai công ty nói trên. (Nguồn: NSW Farmers)

Câu chuyện tương tự như vậy diễn ra ở tiểu bang khác

Tại Tây Úc, những lo ngại này cũng được tổ chức đại diện cho nông gia có tên là Grains Producers Australia (GPA) nêu ra, tổ chức này hoan nghênh quyết định của ACCC hoãn thương vụ sáp nhập này.

Đầu năm nay, tổ chức GPA đã phản đối thương vụ sáp nhập này trong một bản đệ trình lên Ủy ban ACCC, bày tỏ lo ngại về "làn sóng hợp nhất đang len lỏi" vào thị trường cung ứng hàng hóa cho hoạt động ngành nông của Úc.

Duncan Young, là thành viên hội đồng quản trị tổ chức GPA, cũng là người làm nông ở Beverley thuộc vùng Wheatbelt, cách thành phố Perth 133 cây số (km) về phía đông nam và đang ở cùng vị trí với Peter Wilson.

Duncan Young cho biết ông hoài nghi liệu các cửa hàng Delta Ag có tiếp tục mở cửa hay không. (Nguồn: Grain Producers Australia)

Ông nói, "Chúng tôi chỉ có một cửa hàng Elders và một cửa hàng Delta Ag; nếu việc sáp nhập diễn ra, sẽ chỉ còn lại một cửa hàng Elders, và sau đó lựa chọn tiếp theo là cửa hàng Nutrigen ở thị trấn York, cách đó 30 cây số (km) nữa",

"Delta là công ty độc lập lớn duy nhất trong hệ thống, và đột nhiên chúng ta sẽ chỉ còn lại hai công ty lớn — Nutrigen và Elders.

"Do đó, thành thật mà nói, chúng ta đang ở trong thế độc quyền giống như Coles và Woolies."

Ông Beverley cho biết không giống như các tiểu bang khác, Tây Úc không có nhiều cửa hàng độc lập để nông dân có thêm lựa chọn.

Ông nói, "Mặc dù điều đó có thể thay đổi, nhưng họ không có bất kỳ cửa hàng phân phối nào ở đây",

"Tôi có thể thấy rằng có thể các cửa hàng sẽ phát triển theo thời gian, nhưng chúng ta không thể chuyển từ cửa hàng này sang cửa hàng khác ngay bây giờ."

Các công tyh độc lập lạc quan

Kerryn Hayes cho biết việc hỗ trợ các doanh nghiệp địa phương là điều trọng yếu đối với nông dân. (Nguồn: National Rural Independents)

Một trong những tổ chức hy vọng sẽ được hưởng lợi từ thương vụ sáp nhập là doanh nghiệp National Rural Independents (NRI), đại diện cho 158 cửa hàng bán lẻ nông sản độc lập trên khắp nước Úc.

Kerryn Hayes, là Giám đốc kinh doanh quốc gia của NRI, cho biết ông dự kiến ​​một số cửa hàng sẽ tách khỏi Elders và trở thành cửa hàng độc lập nếu Ủy ban ACCC đặt ra các điều kiện sáp nhập, trong đó có, yêu cầu Elders phải bán một số cửa hàng của mình.

Ông Hayes cho biết, "Nếu thương vụ sáp nhập được tiến hành, sẽ có một số cơ hội cho những người trong các tổ chức đó muốn bỏ ra ngoài và bắt đầu các doanh nghiệp độc lập của riêng họ… nhân viên chuyển từ phe này sang phe kia".

"Tôi thực sự tin tưởng rằng chúng tôi sẽ tiếp nhận một số lượng lớn… doanh nghiệp mới trong 18 tháng tới".

Nông dân bị áp lực từ bên bán vật tư ngành nông và cả từ bên thu mua nông sản.

Ông Andrew Leigh cho biết cạnh tranh là nền tảng để tạo nên thị trường tự do công bằng. (ABC: Matt Roberts)

Andrew Leigh, là  Trợ lý Bộ trưởng phụ trách Cạnh tranh, cho biết nông dân vốn đã có ít những lựa chọn về nơi mua và bán sản phẩm của họ.

Tiến sĩ Leigh cho biết, "Bản thân lãnh vực nông nghiệp là một ngành khá cạnh tranh, nhưng ở cả phần đầu vào và đầu ra, nông dân đều phải đối mặt với tình trạng độc quyền",

"Nếu bạn nhìn ở phần đầu vào từ phía nông dân, bạn sẽ thấy các thị trường tập trung ở các lĩnh vực như phân bón và vật tư xây dựng, hoặc vật tư làm vườn, và nếu bạn nhìn ở phần đầu ra, bạn sẽ thấy các thị trường tập trung ở khâu chế biến, vận chuyển hàng hóa và bán lẻ".

Elders cho biết sẽ có sự gián đoạn tối thiểu đối với cách thức hoạt động của Delta Ag. (ABC News: Charles Brice)

Trong một tuyên bố, Elders cho biết hoạt động của Delta Ag sẽ không bị thay đổi bởi thương vụ mua lại được đề nghị, và sẽ cần một "cách thức nhẹ nhàng" để tích hợp doanh nghiệp.

Mark Allison, là Giám đốc điều hành kiêm Tổng Giám đốc, cho biết, "Mọi quyết định tại Elders đều được hỗ trợ bởi tham vọng cung cấp dịch vụ tốt nhất cho khách hàng và người tiêu dùng của chúng tôi, và việc mua lại Delta hỗ trợ cho mục tiêu đó".