Getty Images

 

 

Tiffany Wertheimer – BBC News ngày 16 tháng 11 2025

 

 

Phân tích ADN mang tính đột phá từ mẫu máu của Adolf Hitler đã hé lộ những phát hiện đáng chú ý về nguồn gốc tổ tiên và có thể cả tình trạng sức khỏe của nhà độc tài Đức Quốc xã.

 

Qua những thử nghiệm khoa học công phu, một nhóm chuyên gia quốc tế đã bác bỏ tin đồn rằng Hitler có tổ tiên Do Thái (điều mà ông không có), đồng thời xác định ông mang một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến sự phát triển cơ quan sinh dục – tất cả chỉ từ một mảnh vải cũ dính máu.

 

Dù nhiều bài báo giật tít tập trung vào việc Hitler có "dương vật siêu nhỏ" hay chỉ có một tinh hoàn, các phát hiện nghiêm túc hơn cho thấy ADN của ông ghi nhận những chỉ số "rất cao" - thuộc nhóm 1% - về nguy cơ mắc tự kỷ, tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực.

 

Điều này có nghĩa ông từng mắc các bệnh lý thần kinh ấy? Hoàn toàn không, các chuyên gia nói - đây không phải một chẩn đoán bệnh tình.

 

Tuy vậy, những lo ngại về sự kỳ thị và tính đạo đức của nghiên cứu đã dấy lên câu hỏi: liệu việc này ngay từ đầu có nên được thực hiện hay không?

 

"Tôi đã day dứt rất nhiều," Giáo sư Turi King nói ngay những phút đầu của bộ phim tài liệu phát sóng trên Channel 4 hôm 15/11, Hitler's DNA: Blueprint of a Dictator (tạm dịch: Hitler và bộ gen của một nhà độc tài).

 

Chia sẻ với BBC, chuyên gia di truyền học này cho biết khi bà được mời tham gia dự án cách đây vài năm, bà nhận thức rất rõ những hệ lụy tiềm ẩn của việc nghiên cứu ADN của một nhân vật như Adolf Hitler.

 

"Tôi không hứng thú với việc thổi phồng hay giật gân," bà cho hay.

Tuy nhiên, bà nói sớm muộn gì cũng sẽ có ai đó thực hiện nghiên cứu này, và ít nhất dưới sự giám sát của bà, nghiên cứu có thể được tiến hành với tính chuẩn mực học thuật và đầy đủ "những lưu ý và biện pháp bảo vệ cần thiết".

 

Giáo sư King cũng không xa lạ với các dự án nhạy cảm và thu hút nhiều sự chú ý – bà chính là người dẫn đầu cuộc điều tra di truyền nhằm xác định danh tính bộ hài cốt của Vua Richard III, được phát hiện dưới nền một bãi đỗ xe ở Leicester năm 2012.

 

Bảo tàng Lịch sử Gettysburg

Mảnh vải này được cắt từ chiếc ghế sofa trong boong-ke của Hitler – vết máu vẫn còn nhìn thấy rõ ở góc dưới bên trái

 

 

Mảnh vải dính máu - nay đã 80 năm tuổi - được cắt từ chiếc sofa trong boong-ke dưới lòng đất của Hitler, nơi ông đã tự sát khi quân Đồng minh tiến vào Berlin vào cuối Thế chiến thứ hai.

 

Trong lúc kiểm tra boong-ke, Đại tá Roswell P. Rosengren của quân đội Mỹ thấy cơ hội có được một "chiến lợi phẩm" độc nhất vô nhị và đã lấy mảnh vải này. Hiện nó được đóng khung và trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Gettysburg ở Mỹ.

 

Các nhà khoa học tin chắc đó đúng là máu của Hitler, bởi nó khớp hoàn toàn nhiễm sắc thể Y với mẫu ADN của một người thân là một nam giới trong gia đình Hitler được thu thập từ một thập kỷ trước.

 

Các kết quả - hiện đang trong quá trình bình duyệt khoa học - thực sự rất đáng chú ý.

 

Đây là lần đầu tiên ADN của Hitler được xác định, và trong bốn năm, nhóm nghiên cứu đã giải trình tự để phác họa hệ gen của một trong những tên bạo chúa khét tiếng nhất thế giới.

 

Điều chắc chắn, theo các chuyên gia, là Hitler không có tổ tiên Do Thái - một tin đồn tồn tại từ những năm 1920.

 

Một phát hiện quan trọng khác là ông mắc hội chứng Kallmann, một rối loạn di truyền có thể ảnh hưởng đến tuổi dậy thì và sự phát triển của cơ quan sinh dục.

 

Đáng chú ý, nó có thể dẫn đến tình trạng "dương vật siêu nhỏ" và tinh hoàn ẩn - điều từng xuất hiện trong những lời đồn lan truyền từ thời chiến ở Anh.

 

Hội chứng Kallmann cũng có thể ảnh hưởng đến ham muốn tình dục, điều đặc biệt thú vị, theo nhà sử học kiêm giảng viên Đại học Potsdam, Tiến sĩ Alex Kay, người xuất hiện trong bộ phim tài liệu.

 

"Nó cho chúng ta biết rất nhiều về đời sống riêng tư của ông ta - hay đúng hơn là việc ông ta gần như không có đời sống riêng tư," ông giải thích.

 

Giới sử học từ lâu đã tranh luận vì sao Hitler lại dành trọn đời mình cho chính trị, "gần như loại bỏ hoàn toàn mọi hình thức đời sống cá nhân" và phát hiện này có thể góp phần lý giải điều đó.

 

Chính những kiểu phát hiện như vậy, theo các chuyên gia, khiến nghiên cứu vừa hấp dẫn vừa hữu ích. Như lời Giáo sư King: đó là "sự kết hợp giữa lịch sử và di truyền học".

 

Tom Barnes/Channel 4

Chuyên gia di truyền học Giáo sư Turi King (trái) và nhà sử học, Tiến sĩ Alex Kay

 

 

Những kết quả còn phức tạp và gây tranh cãi hơn khi. nó cho thấy Hitler có thể mắc một hoặc nhiều bệnh lý thần kinh hoặc có vấn đề về sức khỏe tâm thần.

 

Khi phân tích hệ gen và so sánh với các chỉ số đa gen, nhóm nghiên cứu nhận thấy Hitler có tiềm năng cao dễ mắc chứngh tự kỷ, ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý), tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực.

 

Đây chính là phần mà khoa học trở nên đặc biệt phức tạp.

 

Xét nghiệm chỉ số đa gen là phương pháp rà soát ADN và tính toán mức độ một người có khả năng phát triển một bệnh nhất định.

 

Nó hữu ích trong việc đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim hay các loại ung thư phổ biến. Nhưng vì kết quả dựa trên so sánh với một mẫu dân số lớn, kết luận rút ra cho từng cá nhân đơn lẻ thường kém chắc chắn hơn rất nhiều.

 

Trong suốt bộ phim tài liệu mà BBC đã xem, các chuyên gia liên tục nhấn mạnh rằng phân tích ADN không phải là chẩn đoán, mà chỉ là chỉ dấu về nguy cơ di truyền; điều đó không có nghĩa Hitler từng mắc bất kỳ tình trạng nào trong số này.

 

Tuy nhiên, một số nhà khoa học di truyền bày tỏ lo ngại rằng các phát hiện có phần bị đơn giản hóa quá mức.

 

Giáo sư Denise Syndercombe Court, chuyên gia di truyền pháp y tại trường Đại học King's College London, cho rằng nhóm nghiên cứu "đã đi quá xa trong các giả định của mình".

 

"Về tính cách hay hành vi, tôi cho rằng những dữ liệu đó khá vô nghĩa," Giáo sư Court, người từng xét nghiệm chính mẫu máu này vào năm 2018, nói với BBC.

 

Bà cho biết mình sẽ không đưa ra bất kỳ dự đoán nào về việc một người có mắc một tình trạng cụ thể hay không dựa trên những kết quả như vậy, vì hiện tượng "tính thấm không hoàn toàn".

 

Bà nói rằng bà không muốn đưa ra bất kỳ dự đoán nào về việc một người có mắc một chứng bệnh cụ thể hay không dựa trên những kết quả như vậy, vì khái niệm "khả năng biểu hiện không đầy đủ" trong di truyền học.

 

Nói một cách đơn giản, theo tiến sĩ Sundhya Raman, một nhà di truyền học:

 

"Chỉ vì bạn có một đặc điểm được mã hóa trong DNA của mình, không có nghĩa là cơ thể bạn sẽ biểu hiện nó."

 

Quan điểm này cũng được phản ánh trong phim tài liệu qua lời Giáo sư Simon Baron-Cohen, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tự kỷ của Đại học Cambridge:

 

"Từ sinh học sang hành vi là một bước nhảy rất lớn."

 

"Khi xem những kết quả di truyền như thế này, nguy cơ kỳ thị là có thật. Người ta có thể nghĩ: 'Liệu chẩn đoán của tôi có liên quan đến người đã làm những điều kinh khủng như vậy không?'".

 

"Nguy cơ chính là sự giản lược hóa vấn đề di truyền", ông nói, trong khi còn rất nhiều yếu tố khác cần xem xét.

Getty Images

Adolf Hitler lúc còn nhỏ, nhiều khả năng được chụp vào năm 1889

 

 

Hội Tự kỷ Quốc gia Anh nhanh chóng lên tiếng, gọi các kết luận này là một "trò rẻ tiền".

 

"Thậm chí còn tệ hơn cả phương pháp khoa học cẩu thả, chúng tôi thực sự sốc trước sự thờ ơ vô cảm [của bộ phim tài liệu] với cảm xúc của cộng đồng tự kỷ," Tim Nicholls, phó giám đốc phụ trách nghiên cứu, nói trong một tuyên bố đanh thép.

 

"Người tự kỷ xứng đáng được đối xử tốt hơn thế."

 

BBC đã gửi những lo ngại này tới Channel 4 và Blink Films, đơn vị sản xuất bộ phim.

 

Trong một phản hồi, họ nhấn mạnh rằng các chuyên gia như Giáo sư Baron-Cohen "đã giải thích rất rõ rằng hành vi của một con người được hình thành từ nhiều yếu tố - không chỉ yếu tố di truyền, mà quan trọng không kém là môi trường sống, trải nghiệm tuổi thơ, cách được nuôi dạy, khả năng tiếp cận giáo dục và nguồn lực, cũng như bối cảnh văn hóa xung quanh."

 

"Họ cũng khẳng định bộ phim cho thấy các dữ liệu di truyền có thể giúp làm sáng tỏ thêm về Hitler, nhưng chúng hoàn toàn không quyết định về mặt sinh học cách ông ta sẽ hành xử như thế nào."

 

 

Stephanie Bonnas

Giáo sư Thomas Weber cho biết ông cảm thấy "vừa phấn khích vừa lo ngại ở mức độ ngang nhau" khi nhìn thấy kết quả nghiên cứu

 

 

Tên bộ phim tài liệu cũng khiến nhiều người nhíu mày, nhất là vế sau: Blueprint of a Dictator (tạm dịch: bộ gen của một nhà độc tài)

 

Giáo sư King nói đó không phải là cái tên bà sẽ chọn, còn nhà sử học Giáo sư Thomas Weber - người tham gia trong chương trình - nói với BBC rằng ông khá bất ngờ với tiêu đề này, nhất là khi họ đã nhấn mạnh rằng "không hề tồn tại thứ gọi là 'gen của một nhà độc tài'".

 

Vị giáo sư, người chưa xem bộ phim trước khi trả lời phỏng vấn với BBC, cho biết ông thấy phân tích ADN vừa thú vị vừa đáng lo.

 

"Thú vị vì nó xác nhận nhiều điều tôi từng nghi ngờ trước đó về Hitler… nhưng tôi lo rằng mọi người sẽ đi sâu quá mức vào yếu tố di truyền, kiểu như cố đi tìm 'gen của cái ác'."

 

Ông cũng băn khoăn về cách công chúng sẽ tiếp nhận bộ phim, đặc biệt là những người mắc chứng tự kỷ hay các hội chứng được nhắc đến trong chương trình.

 

Việc làm ra một bộ phim đại chúng về khoa học phức tạp luôn đi kèm vô số khó khăn và rủi ro.

 

"Dù sao thì đây cũng là truyền hình - đôi khi mọi thứ sẽ bị đơn giản hóa," Giáo sư King nói, người đã có nhiều kinh nghiệm cân bằng trách nhiệm khoa học với thực tế truyền thông.

 

"Họ (nhà sản xuất) hoàn toàn có thể chọn một hướng giật gân, nhưng họ đã không làm thế; họ cố giữ lại phần tinh tế của vấn đề… và chúng tôi đã thiết lập các giới hạn cần thiết."

 

Channel 4 lên tiếng bảo vệ tiêu đề, cho rằng theo cách nói thông thường, "DNA vẫn được gọi là 'bản thiết kế của sự sống'".

 

Đài này cũng nhấn mạnh nhiệm vụ của họ là "tạo ra các chương trình tiếp cận được đông đảo khán giả, và tác phẩm này nhằm giúp những ý tưởng khoa học phức tạp và các nghiên cứu lịch sử trở nên dễ hiểu hơn với mọi người xem."

 

 

Alamy

Các phóng viên chiến trường của phe Đồng minh kiểm tra chiếc sofa trong boong-ke của Hitler năm 1945 - người ta cho rằng vết loang trên tay ghế là máu

 

 

Có rất nhiều câu hỏi liên quan đến khía cạnh đạo đức của dự án.

 

Liệu ADN của Hitler có nên được đem ra phân tích khi không có sự đồng ý của ông ta - hoặc của một hậu duệ trực hệ của ông ta?

 

Và điều đó đặt ra vấn đề gì khi ông là kẻ gây ra một trong những tội ác tàn bạo nhất lịch sử? Liệu điều đó có làm mất đi quyền riêng tư của ông hay không?

 

"Đây là Hitler - ông ta đâu phải một nhân vật thần thoại mà không ai được quyền nghiên cứu ADN. Ai là người quyết định điều đó?" Giáo sư King đặt vấn đề.

 

Nhà sử học Subhadra Das đồng tình: "Đó là công việc của giới khoa học. Hàng trăm người đã chết từ lâu vẫn được lấy mẫu ADN - đó là thực hành phổ biến trong khoa học và khảo cổ học. Vấn đề chỉ nảy sinh ở cách chúng ta diễn giải những dữ liệu ấy."

 

Nhà sử học Tiến sĩ Kay cho biết ông không lo ngại về khía cạnh đạo đức, "miễn là dữ liệu được chứng minh đầy đủ và chúng tôi kiểm tra chéo mọi thứ."

 

Còn về việc liệu ADN của Hitler có nên được đụng tới hay không, ông nói: "Hitler đã chết 80 năm. Ông ta không có hậu duệ trực hệ, cũng không có con cái. Ông ta gây ra đau khổ không kể xiết - chúng ta phải cân nhắc điều đó khi đặt lên bàn cân với những thách thức mang tính đạo đức của việc phân tích ADN."

 

Điều thú vị là một số phòng thí nghiệm ở châu Âu đã từ chối tham gia dự án, và việc xét nghiệm cuối cùng được thực hiện tại một cơ sở ở Mỹ.

 

Nhà sản xuất bộ phim cho biết với BBC rằng nghiên cứu "đã trải qua quy trình thẩm định đạo đức tiêu chuẩn trong học thuật", bao gồm các vòng đánh giá ở hai quốc gia.

 

 

General Photographic Agency/Hulton Archive/Getty Images

Hitler vào năm 1933

 

 

Liệu nghiên cứu này ngay từ đầu có nên được tiến hành hay không? BBC đã trao đổi với nhiều nhà khoa học di truyền và các sử gia, và câu trả lời còn tùy vào người bạn đặt câu hỏi.

 

Những người xuất hiện trong bộ phim tài liệu, dĩ nhiên, cho rằng là có nên. Theo họ, nghiên cứu giúp phác họa một chân dung toàn diện hơn về Hitler - một nhân vật luôn tạo ra sự hiếu kỳ cũng như nỗi khiếp sợ.

 

"Chúng ta nên làm mọi thứ có thể để hiểu về chủ nghĩa cực đoan trong quá khứ," Giáo sư Weber nhận định.

 

"Thẳng thắn mà nói," Tiến sĩ Kay cho hay, "những chủ đề này vốn đã tồn tại từ lâu… chúng tôi không gieo vào đầu công chúng điều gì mới. Người ta đã suy đoán suốt hàng chục năm về việc Hitler có mắc rối loạn nào hay không."

 

Không phải tất cả giới sử học đều đồng ý.

 

"Tôi cho rằng đây là một cách rất thiếu chắc chắn để cố giải thích điều đã thúc đẩy hành động của Hitler," Iva Vukusic, phó giáo sư lịch sử quốc tế tại Đại học Utrecht, nhận định.

 

Bà Vukusic, người chuyên nghiên cứu về cơ chế gây ra bạo lực tập thể, nói với BBC rằng bà hiểu vì sao công chúng quan tâm, nhưng "những câu trả lời ta đi tìm sẽ không nằm ở một xét nghiệm ADN".

 

Trong khi nghiên cứu có những điểm thú vị, nó lại tiềm ẩn nguy cơ che lấp những bài học cốt lõi của lịch sử, theo nhà sử học Anne van Mourik thuộc Viện NIOD ở Amsterdam.

 

Bài học ấy là: "những con người bình thường, trong những bối cảnh nhất định, có thể thực hiện, kích động hoặc chấp nhận những hành vi bạo lực khủng khiếp."

 

Bà cho rằng việc tập trung vào chuyện Hitler có (hay không) dương vật siêu nhỏ chẳng dạy chúng ta điều gì về cách thức bạo lực tập thể và diệt chủng vận hành - hay vì sao nó xảy ra.

 

 

Getty Images

Hitler bên cạnh Eva Braun, người mà ông cưới không lâu trước khi cả hai cùng tự sát trong boong-ke

 

 

Khi nghiên cứu đã hoàn tất và được đánh giá bởi các chuyên gia cùng ngành, vào một thời điểm nào đó, toàn bộ kết quả sẽ được công bố.

 

Giáo sư Weber cho rằng chúng cần được sử dụng "hết sức thận trọng và tỉnh táo", nhưng ông vẫn hy vọng chúng sẽ mang lại giá trị nhất định.

 

"Điều hay của kết quả nghiên cứu là có thể đến 5, 150 hay 500 năm nữa người ta mới dùng tới. Công trình này được lưu lại cho hậu thế, và tôi tin rằng những người thông minh trong tương lai sẽ biết cách sử dụng nó," ông nhận định.

 

Nhưng tất cả chúng ta đều có trách nhiệm trong cách diễn giải và sử dụng những kết quả này.

 

Tiến sĩ Kay nói mọi người cần "tuân theo khoa học", phải nói rõ đâu là điều ta biết và đâu là điều ta không biết.

 

Điều đó bao gồm cả truyền thông và cách thông tin được đưa tin.

 

"Bất kỳ ai xem bộ phim này đều có trách nhiệm viết về nó một cách chính xác, đảm bảo không góp phần gây kỳ thị.

 

"Một bộ phim tài liệu như thế này không thể tồn tại tách rời khỏi bối cảnh xung quanh."

 

 

(BBC News)