Ảnh minh họa : Tàu Mersin, có liên quan đến Nga, bị hư hại do nhiều vụ nổ ngoài khơi bờ biển Senegal. © France Médias Monde

Bốn vụ nổ vào giữa đêm, một tàu hàng kín đáo hiện diện tại các cảng của Nga và chưa có thủ phạm nào được xác định chính thức. Liệu vụ nổ trên tàu Mersin ngoài khơi Senegal có nằm trong khuôn khổ chiến dịch tấn công của Ukraina nhắm vào các tàu chở dầu của Kremlin ?

Liệu các cơ quan tình báo Ukraina có vươn đến tận Senegal hay không ? Kiev được cho là có dính líu đến vụ nổ làm hư hại tàu Mersin, bị cáo buộc thuộc "hạm đội ma" của Nga, ngoài khơi Dakar.

Tàu Mersin, mang quốc kỳ Panama, nhưng thuộc sở hữu của một chủ tàu Thổ Nhĩ Kỳ, đã bị tác động bởi bốn vụ nổ bên ngoài vỏ tàu hôm 27/11/2025, theo xác nhận của Besiktas Shipping, công ty vận hành tàu này, vào ngày 01/12.

Mục tiêu chính đáng trong mắt Ukraina

"Tình hình đã được kiểm soát ngay lập tức và tất cả các thành viên thủy thủ đoàn đều an toàn : không có ai bị thương, không có tổn thất nhân mạng và không có ô nhiễm", đại diện Besiktas Shipping cho biết như trên, đồng thời lưu ý rằng nguồn gốc của các vụ nổ vẫn chưa được xác định.

Mọi sự nghi ngờ nhanh chóng dồn về phía Ukraina, quốc gia không tuyên bố chính thức đã thực hiện chiến dịch chống lại tàu Mersin. Không có gì đáng ngạc nhiên bởi tàu chở xăng này không nằm trong danh sách các tàu bị trừng phạt và nếu Ukraina thực sự là thủ phạm của các vụ nổ, "Kiev sẽ không muốn xác nhận chính thức đã tiến hành vụ tấn công", theo Dirk Siebels, chuyên gia an ninh hàng hải của công ty tư vấn Risk Intelligence.

Basil Germond, chuyên gia về các vấn đề an ninh quốc tế và hàng hải tại đại học Lancaster nhấn mạnh, trong thời chiến, "các bên tham chiến phải phân biệt giữa mục tiêu quân sự và dân sự, mặc dù cả hai cuộc thế chiến đã chứng minh rằng vận chuyển thương mại hàng hải có thể trở thành mục tiêu trong chiến tranh kinh tế". Đối với Mersin, một tàu thương mại không có liên kết chính thức với Nga, việc Ukraina nhận trách nhiệm có thể sẽ gây tranh cãi.

Tuy nhiên, Dirk Siebels khẳng định con tàu này "là mục tiêu chính đáng trong mắt Ukraina". Theo trang tin điều tra Nga The Insider, tàu Mersin đã nhiều lần được phát hiện ở các cảng của Nga từ đầu năm, như Novorossiysk và Tuapse trên Biển Đen, hay Oust-Louga trong vịnh Phần Lan. Hãng thông tấn đầu tiên tiết lộ về vụ nổ nói trên là Bloomberg cũng cho biết rằng Mersin đã từng vận chuyển dầu của Nga. Chuyên gia Siebels tóm tắt : "Đối với chính quyền Ukraina, mọi tàu chở dầu hoặc hàng hóa của Nga đều đưa tiền vào kho bạc của Kremlin và do đó, gián tiếp tài trợ cho nỗ lực chiến tranh."

Gia tăng các cuộc tấn công vào "hạm đội ma" của Nga

Đặc biệt, sự cố ngoài khơi Senegal diễn ra trong bối cảnh Ukraina gia tăng các cuộc tấn công nhắm vào các tàu được coi là thuộc "hạm đội ma" của Nga, tức là những tàu được Matxcơva sử dụng để xuất khẩu dầu khí và lách trừng phạt quốc tế.

Dirk Siebels nhận xét rằng "phương thức hoạt động của chiến dịch nói trên rất giống với cách thức được sử dụng để tấn công các tàu hàng loại này trong vài tháng qua". Các nhà quan sát của France 24 đã ghi nhận bảy tàu liên quan đến Nga bị hư hại hoặc chìm sau các vụ nổ "bí ẩn" ngoài khơi Libya, Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Ý kể từ tháng 12/2024. Không có tàu nào trong số đó nằm trong danh sách các tàu bị trừng phạt, và "Ukraina chưa bao giờ tuyên bố thực hiện các chiến dịch này, nhưng tất cả các tàu đều đã vận chuyển dầu khí Nga và vỏ tàu bị hư hại bởi các vụ nổ", theo Dirk Siebels.

Hai ngày sau khi tàu Mersin bị hư hại, hai tàu hàng khác thuộc "hạm đội ma" của Nga đã bị tấn công trên Biển Đen và lần này Kiev đã nhận trách nhiệm. Các drone biển Sea Baby đã gây thiệt hại nặng nề đối với hai tàu ngoài khơi bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ trong hai ngày 28 và 29/11. Tàu hàng Kairos và Virat, đều mang cờ Gambia, trống rỗng và trên đường đến cảng dầu Novorossiysk lúc bị tấn công. Đây là lần đầu tiên Kiev công khai nhận trách nhiệm về một chiến dịch như vậy và sử dụng drone biển tấn công tàu dân sự. Tuy nhiên, Kairos và Virat nằm trong danh sách các tàu bị trừng phạt vì xuất khẩu dầu của Nga trái phép.

Mặc dù hai mục tiêu nói trên có thể được coi là chính đáng hơn, nhưng chiến dịch này vẫn rất rủi ro. Chuyên gia Siebels nhận định rằng "khi tấn công vào các tàu trong các vùng biển thương mại có nhiều giao thông, luôn có khả năng tấn công nhầm mục tiêu hoặc gây ra thiệt hại ngoài dự kiến, có thể dẫn đến tổn thất dân sự".

Có lẽ đó là lý do vì sao Ukraina vội vàng lên tiếng khẳng định đã sử dụng các drone biển tốt nhất. Patrick René Haasler, chuyên gia về không gian hậu Xô Viết tại Nhóm nghiên cứu an ninh quốc tế (ITSS) tại Verona, giải thích : "Những drone này được điều khiển từ xa qua kết nối vệ tinh Starlink, kể từ lần cập nhật năm 2025 đã được gắn thiết bị nhận diện chướng ngại vật hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo và cải thiện việc theo dõi mục tiêu tự động." Tuy nhiên, điều quan trọng là phải bảo đảm rằng những tàu này không chở dầu vào thời điểm bị drone biển tấn công. Patrick René Haasler lưu ý : "Drone Sea Baby mang theo lượng chất nổ lên tới 850 kg, có thể tạo ra sóng xung kích đủ mạnh để làm hư hại các tàu gần đó, đồng thời gây ra thiệt hại môi trường đáng kể nếu tàu chở đầy dầu."

Liệu có xảy ra một cuộc chiến toàn cầu ?

Dù đối mặt với những rủi ro này, các cuộc tấn công của Ukraina vào "hạm đội ma" của Nga vẫn là điều có thể hiểu được, theo Patrick René Haasler : "Nga đang củng cố phòng thủ cho các cơ sở năng lượng trước các cuộc tấn công bằng drone của Ukraina. Kiev có thể cho rằng các chiến dịch chống lại những cơ sở đó kém hiệu quả hơn trong tương lai, và điều này có thể đã khiến họ xem các tàu thuộc ‘hạm đội ma’ như mục tiêu tiềm năng."

"Hạm đội ma" có thể trở thành một mục tiêu thuận lợi hơn vì "những tàu này, theo định nghĩa, phải giữ tính độc lập và di chuyển một cách kín đáo nhất có thể. Do đó, Nga rất khó có thể bảo vệ chúng", theo Basil Germond. Matxcơva, vốn từ chối công nhận sự tồn tại của "hạm đội ma", sẽ không cho tàu quân sự Nga bảo vệ hay hộ tống hạm đội.

Tuy nhiên, nếu lực lượng tình báo Ukraina đúng là tác giả của các vụ nổ làm hư hại tàu Mersin ngoài khơi Senegal, chiến dịch này sẽ là một sự mở rộng thực sự của cuộc xung đột Nga - Ukraina ra ngoài Biển Đen hay Địa Trung Hải.

Liệu Ukraina có thể thực hiện một chiến dịch cách Kiev hơn 5.000 km ? Dirk Siebels nhắc lại rằng "Ukraina đã từng tham gia vào các chiến dịch chống lại các lính đánh thuê Nga, đặc biệt là ở Sudan".

Theo ông, đây là một nỗ lực hợp lý nếu "kết quả xứng đáng với công sức bỏ ra" : "Nếu Ukraina muốn truyền đi thông điệp rằng các tàu chở dầu của Nga sẽ không an toàn ở bất cứ đâu, thì đây chính là loại chiến dịch có thể gây ấn tượng mạnh."

Basil Germond đặt câu hỏi nếu đây đúng là một chiến dịch của Ukraina, "phải chăng cuộc chiến này đang bước vào một giai đoạn mới, một cuộc xung đột toàn cầu ?" Một cuộc chiến không còn chỉ giới hạn trong biên giới Ukraina hay châu Âu với chiến tranh hỗn hợp của Nga, mà đang tiến vào cả các vùng biển Đại Tây Dương ngoài khơi châu Phi.

Nguồn : France 24 – (RFI)