(Ảnh: nghiencuuquocte.org)
Nguồn: Gideon Rachman, “France could trigger the next euro crisis,” Financial Times, 24/06/2024
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng (nghiencuuquocte.org)
Thâm hụt ngân sách tăng vọt và cuộc đối đầu với Brussels và Berlin là công thức dẫn đến rắc rối.
Cuối tháng Tư, Emmanuel Macron cảnh báo “Âu Châu của chúng ta cũng chỉ là một con người, nó có thể chết.” Không một ai biết rằng chỉ vài tuần sau, Tổng thống Pháp sẽ bắt đầu chứng minh quan điểm của mình bằng cách kêu gọi một cuộc bầu cử sớm, với nguy cơ đẩy toàn bộ EU vào một cuộc khủng hoảng ‘chết người’?
Hiện tại, sự chú ý của toàn cầu đang đổ dồn vào những diễn biến chính trị nóng bỏng tại Pháp. Vòng bỏ phiếu đầu tiên sẽ diễn ra vào ngày 30/06. Đảng cực hữu Tập hợp Dân tộc (Rassemblement National, RN) hiện đang dẫn đầu các cuộc thăm dò, tiếp theo là Mặt trận Bình dân Mới, một liên minh do phe cực tả thống trị.
Trong trường hợp tốt nhất, một quốc hội bị các phe phái chính trị cực đoan thống trị sẽ đẩy nước Pháp vào thời kỳ bất ổn kéo dài. Trong trường hợp tệ nhất, nó sẽ dẫn đến việc áp dụng các chính sách hoang phí và chủ nghĩa dân tộc, theo đó nhanh chóng gây ra một cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội ở Pháp.
Một cuộc khủng hoảng ở Pháp cũng sẽ nhanh chóng trở thành vấn đề của toàn EU. Sẽ có hai cơ chế truyền tải chính. Thứ nhất là tài chính. Thứ hai là ngoại giao.
Pháp đang lâm vào tình trạng tài chính rối ren. Nợ công lên tới 110% GDP và chính phủ đã ghi nhận thâm hụt ngân sách ở mức 5,5% trong năm ngoái. Cả phe cực hữu và cực tả đều cam kết tăng mạnh chi tiêu và giảm thuế, nhưng điều này sẽ làm tăng nợ công và thâm hụt ngân sách, đồng thời vi phạm các quy tắc của EU.
Bruno Le Maire, Bộ trưởng Tài chính Pháp, đã cảnh báo rằng chiến thắng của bất kỳ phe cực đoan nào cũng có thể dẫn đến khủng hoảng nợ công ở Pháp, và các tổ chức như IMF hoặc Ủy ban Âu Châu có thể sẽ phải giám sát tình hình tài chính của đất nước. Le Maire cũng nhấn mạnh đến phản ứng của thị trường đối với “ngân sách mini” của chính phủ Truss ở Anh, để minh họa rằng thị trường sẽ quay lưng nhanh đến mức nào với một chính phủ quản lý tài chính thiếu thận trọng.
Trên thực tế, cuộc khủng hoảng tài chính ở Pháp có thể còn tồi tệ hơn thử thách mà nước Anh và Liz Truss phải đối diện. Ở Anh, người ta có một cơ chế để nhanh chóng sa thải Truss và đưa một chính phủ lý trí hơn lên nắm quyền. Nhưng điều đó khó có thể được thực hiện ở Pháp, nơi mà phe cực hữu và cực tả đều có những lãnh đạo đứng vững trong thể chế, mà lại thiếu những chính trị gia thận trọng, thực tế hơn đứng bên lề.
Vấn đề thứ hai là Pháp là một trong 20 quốc gia sử dụng đồng tiền chung Âu châu.
Điều gì sẽ xảy ra nếu lãi suất trái phiếu Pháp tăng vọt vì phải bù đắp rủi ro? Hiện tại, EU có các cơ chế để can thiệp vào hoạt động mua trái phiếu. Nhưng liệu Brussels hay Berlin có sẵn sàng đồng ý với một động thái như vậy không, nếu cuộc khủng hoảng bị kích động bởi những cam kết chi tiêu không được tài trợ của Pháp? Chính phủ Đức hiện đang phải chật vật tìm kiếm khoản tiết kiệm hàng tỷ đô la trong ngân sách quốc gia của mình. Vậy thì tại sao họ lại chấp nhận cứu trợ cho một nước Pháp chi tiêu hoang phí?
Cả phe cực hữu và cực tả của Pháp đều đang cực kỳ hoài nghi Âu châu – và đã chỉ trích những mệnh lệnh từ Brussels, cũng như bày tỏ thái độ thù địch với Đức. Cương lĩnh bầu cử của RN nói về “khác biệt sâu sắc và không thể hòa giải” giữa thế giới quan của Pháp và Đức. Jordan Bardella, người nhiều khả năng sẽ trở thành ứng viên thủ tướng của RN, gần đây đã đe dọa cắt giảm khoản đóng góp của Pháp cho ngân sách EU từ 2 đến 3 tỷ euro mỗi năm.
Trong cuộc khủng hoảng nợ Hy Lạp kéo dài gần một thập kỷ, thái độ thách thức của Athens đối với EU cuối cùng đã bị dập tắt bởi lời đe dọa trục xuất Hy Lạp khỏi khu vực đồng euro – một động thái có thể hủy hoại các khoản tiền tiết kiệm của người Hy Lạp. Nhưng việc trục xuất Pháp khỏi khu vực đồng euro – hoặc khỏi EU – là điều không thể tưởng tượng được. Toàn bộ dự án Âu châu đã được xây dựng xung quanh cặp đôi Pháp-Đức kể từ những năm 1950.
Nhiều khả năng Pháp sẽ ở lại EU và tiếp tục sử dụng đồng tiền chung, nhưng lại đóng vai trò là kẻ phá hoại. Điều đó sẽ phá hủy sự gắn kết và ổn định của Âu châu, vào thời điểm EU đang nỗ lực đoàn kết trước mối đe dọa từ Nga.
Trừ khi Macron chịu từ chức (vốn rất khó xảy ra), ông sẽ tiếp tục đại diện cho Pháp tại các hội nghị thượng đỉnh quốc tế và các cuộc họp của EU. Tuy nhiên, nếu không có sự thay đổi phút chót nào trong các cuộc thăm dò, thì Tổng thống Pháp có lẽ sẽ xuất hiện sau cuộc bầu cử lần này như một nhân vật với quyền lực bị suy giảm nghiêm trọng. Một số đồng nghiệp Âu châu của Macron có lẽ sẽ mừng thầm trước cảnh tượng “Sao Mộc” bị hạ bệ. Nhưng tác động tổng thể từ một nước Pháp suy yếu và giận dữ lên Âu châu sẽ rất tồi tệ.
Bản năng ban đầu của RN sẽ là đối đầu với Brussels nhân danh chủ quyền của nước Pháp. Nhưng trong những năm gần đây, các nhà lãnh đạo cực hữu đã phần nào nhận thức được rằng thái độ hoài nghi Âu châu một cách cứng rắn có thể khiến cử tri và thị trường sợ hãi và xa lánh. Sau khi thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2017, RN đã âm thầm từ bỏ việc thảo luận về việc rời khỏi khu vực đồng euro.
Một cuộc khủng hoảng kinh tế – kết hợp cùng một cuộc đối đầu với Brussels và Berlin – có thể khiến RN quay trở lại với bản năng đối đầu và chủ nghĩa dân tộc của mình. Mặt khác, thực tế của việc cầm quyền có thể buộc họ phải hợp tác với EU.
Những ai có trí nhớ tốt có thể chỉ ra cuộc khủng hoảng kinh tế ở Pháp vào đầu những năm 1980, khi chính phủ Xã hội chủ nghĩa cố gắng thực hiện một chương trình nghị sự cấp tiến, thiên tả. Cuộc khủng hoảng đó cuối cùng đã dẫn đến sự nổi lên của Jacques Delors, đầu tiên là trong vai trò Bộ trưởng Tài chính Pháp, và sau đó là Chủ tịch Ủy ban Âu châu. Tại Brussels, Delors đã thúc đẩy những tiến bộ đáng kể trong quá trình hội nhập Âu châu và ra mắt đồng tiền chung.
Lịch sử khó có thể lặp lại chính xác như vậy. Nhưng nhiều thập kỷ kinh nghiệm cho chúng ta thấy rằng: sẽ là một sai lầm khi đặt cược chống lại khả năng vượt qua các mối đe dọa chết người của EU.
(nghiencuuquocte.org)
