Washington cho rằng WTO đã “chọn nhầm phe” trong cuộc chiến của chính quyền Trump chống lại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. (Ảnh: Chip Somodevilla/Getty Images)
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã ra phán quyết hôm thứ Ba (15/9) rằng các mức thuế bổ sung mà Hoa Kỳ áp đặt vào năm 2018 đối với hàng hóa Trung Quốc đã vi phạm các quy tắc thương mại quốc tế. Tuy nhiên, Washington cho rằng WTO đã “chọn nhầm phe” trong cuộc chiến của chính quyền Trump chống lại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Bộ Thương mại Trung Quốc ngày 16/7/2018 tuyên bố đã nộp đơn kiện Mỹ ra trước WTO liên quan tới kế hoạch áp thuế bổ sung đối với 200 tỷ USD hàng nhập khẩu Trung Quốc của Mỹ.
Theo giới chức Trung Quốc, Mỹ đã phớt lờ các quy tắc thương mại thế giới đã được thiết lập và Trung Quốc có quyền bảo vệ nền kinh tế của nước này.
Trung Quốc khiếu nại rằng cách áp thuế này của Mỹ không được áp dụng cho tất cả các thành viên WTO. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng cáo buộc các khoản thuế tăng cường của Mỹ đã vi phạm một quy định then chốt về giải quyết tranh chấp trong WTO, theo đó yêu cầu mọi thành viên WTO phải giải quyết tranh chấp thông qua WTO, trước khi có thể áp dụng những đòn trả đũa nhằm vào một thành viên khác.
Phán quyết ‘thiên vị’ của WTO
Một hội đồng gồm 3 chuyên gia thương mại được Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO lập ra vào ngày 15/9, đã ra phán quyết rằng các chính sách thuế của Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc năm 2018 là "không phù hợp" với các quy tắc thương mại toàn cầu.
Phán quyết cho rằng, các mức thuế quan của Mỹ áp với hàng hóa Trung Quốc vượt mức tối đa mà Mỹ đưa ra và Washington cũng không đưa ra lý giải thỏa đáng tại sao các biện pháp thuế quan của họ là một ngoại lệ hợp lý.
Ban hội thẩm cho biết trong một báo cáo rằng Hoa Kỳ đã không đủ sức nặng để chứng minh rằng các biện pháp tạm thời là hợp lý. Ban hội thẩm đưa ra một bổ sung, cho biết nhóm đã “nhận thức rất rõ về bối cảnh rộng lớn hơn trong hệ thống WTO, vốn phản ánh một loạt các căng thẳng thương mại toàn cầu chưa từng có".
Ủy ban của WTO cho biết chỉ xem xét các mức thuế của Mỹ, nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao họ lại không xét tới các biện pháp trả đũa của Trung Quốc nhắm vào Hoa Kỳ, có phải vì Washington đã không đệ đơn kiện?
Tại sao WTO lại không xét tới các biện pháp trả đũa của Trung Quốc nhắm vào Hoa Kỳ, có phải vì Washington đã không đệ đơn kiện? (Ảnh: FABRICE COFFRINI/AFP qua Getty Images)
Washington có quyền phủ quyết phán quyết bằng việc đệ đơn kháng cáo trong khoảng thời gian 60 ngày, họ chỉ đơn giản là không làm vậy, vì WTO dường như đã “mất đi giá trị” trong mắt chính quyền Trump
Phản ứng 'cương quyết' của chính quyền Hoa Kỳ
Về phần mình, chính quyền Tổng thống Trump tuyên bố việc Washington áp thuế bổ sung hàng hóa Trung Quốc là phù hợp với Điều 301 Luật Thương mại năm 1974, trong đó cho phép Tổng thống Trump áp thuế và sử dụng các biện pháp hạn chế nhập khẩu khác bất cứ khi nào một nước nào đó có hành động thương mại bất bình đẳng ảnh hưởng tới hoạt động thương mại của Mỹ.
Washington khẳng định các biện pháp thuế tăng cường là cần thiết để đối phó với những vi phạm tràn lan của Trung Quốc về quyền sở hữu trí tuệ, các chính sách ép buộc các công ty Mỹ chuyển giao công nghệ để tiếp cận thị trường và các hành vi buôn bán không công bằng.
Tổng thống Trump đã áp đặt thuế quan đối với hàng tỷ USD hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc, trong nỗ lực đưa Bắc Kinh vào bàn đàm phán và giải quyết các vấn đề nói trên.
Trong cuộc thương chiến kéo dài hai năm với Bắc Kinh, Tổng thống Trump đe dọa đánh thuế đối với gần như tất cả hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc - hơn 500 tỷ USD - trước khi hai nước ký thỏa thuận thương mại "giai đoạn 1" vào tháng Giêng.
Dữ liệu hải quan của Mỹ cho thấy các mức thuế bổ sung vẫn được áp dụng đối với khoảng 370 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc; và 62,16 tỷ USD tiền thuế đã được thu vào tháng 7/2018.
Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đồng ý một thỏa thuận sơ bộ vào đầu năm nay, nhưng hầu hết các mức thuế vẫn được giữ nguyên.
Đại sứ Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Robert Lighthizer, cho biết trong một tuyên bố: “Báo cáo này xác nhận những gì chính quyền Trump đã quan sát trong bốn năm: WTO hoàn toàn không đủ khả năng để ngăn chặn các hoạt động gây hại kinh tế toàn cầu của Trung Quốc”.
Báo cáo nêu rõ “Hoa Kỳ phải được phép tự vệ trước các hành vi thương mại không công bằng, và chính quyền Tổng thống Trump sẽ không để Trung Quốc sử dụng WTO để lợi dụng công nhân, doanh nghiệp, nông dân và chủ trang trại của Mỹ”.
WTO đang bị Trung Quốc điều khiển ?
WTO đã đứng về phía Trung Quốc đối với việc Hoa Kỳ áp đặt thuế quan cho khoảng 234 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc vào năm 2018. Tuy nhiên, phán quyết từ WTO sẽ có rất ít tác dụng thực tế - vì ban kháng nghị của nhóm này có quá ít thành viên hoạt động, sau khi Hoa Kỳ đã cho ngừng lại các bổ nhiệm cần thiết.
Tổng thống Trump và các cố vấn hàng đầu của ông từ lâu đã xem WTO như một trở ngại đối với cam kết của ông Trump là “Nước Mỹ trên hết”. Trong khi WTO khẳng định rằng tất cả các thành viên đều được đối xử bình đẳng, họ lại ngăn cản Hoa Kỳ bảo vệ người lao động và phát huy ảnh hưởng của mình để ngăn chặn các hành vi gian lận từ Trung Quốc.
WTO cũng khuyến khích Trung Quốc (nước có nền kinh tế phát triển vượt bậc sau khi trở thành thành viên tổ chức này vào năm 2001) phát triển, trong khi làm rất ít để kiềm chế các hành vi thương mại không công bằng của Bắc Kinh.
Các cố vấn của ông Trump chỉ ra rằng WTO không có khả năng đối đầu với Trung Quốc, đây cũng là lý do cho cuộc thương chiến của Tổng thống Trump với Bắc Kinh.
Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer đã phê bình gay gắt phán quyết của nhóm này hôm thứ Ba (15/9) khi cho rằng WTO làm việc không hiệu quả.
Ông Lighthizer cho biết trong một tuyên bố: “Cho dù ban hội thẩm không tranh luận về bằng chứng đưa thêm mà Hoa Kỳ đã đệ trình đối với hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc, quyết định của họ cho thấy WTO không đưa ra một biện pháp khắc phục nào đối với hành vi sai trái đó”.
Đại sứ Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Robert Lighthizer cho biết ban hội thẩm WTO không xem xét bằng chứng đưa thêm mà Hoa Kỳ đã đệ trình đối với hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc (Ảnh: Win McNamee/Getty Images)
Trung Quốc hoan nghênh quyết định của WTO là "khách quan và công bằng", khi tổ chức này phán quyết rằng Trung Quốc được "xác định vững chắc trong việc tôn trọng các quy định của WTO và duy trì thẩm quyền của một hệ thống thương mại đa phương".
Trong khi Trung Quốc làm điều tương tự là áp đặt thuế quan đối với hàng hóa do Hoa Kỳ sản xuất, cùng rất nhiều hành vi vi phạm tự do thương mại, WTO chỉ đơn giản là “phớt lờ”
Sự yếu kém của WTO
WTO được thành lập bởi các quan chức Mỹ và châu Âu cách đây hơn hai thập kỷ như một cách để mở cửa thị trường toàn cầu, điều tiết thương mại và thúc đẩy hòa bình và ổn định. Một trong những trách nhiệm chính của tổ chức này là soạn thảo các thỏa thuận thương mại giữa các thành viên và đưa ra cách giải quyết tranh chấp có trật tự.
Việc Trung Quốc gia nhập tổ chức - cách đây 18 năm vào ngày 11/12/2001 - gây thêm căng thẳng cho hệ thống này. Việc Trung Quốc bổ sung hơn một tỷ người vào thị trường toàn cầu đã tạo ra một cơ hội lớn cho các công ty và một cú sốc cho người lao động ở Hoa Kỳ và những nơi khác, khi họ buộc phải cạnh tranh.
Các quy tắc của WTO không được soạn thảo ngay từ đầu đối với một nền kinh tế như Trung Quốc và các nhà phê bình cho rằng tổ chức này đã không thể khống chế một cách thỏa đáng Bắc Kinh, khi chính quyền này sử dụng sự kết hợp giữa doanh nghiệp tư nhân và sự hỗ trợ của nhà nước để thống trị các ngành công nghiệp toàn cầu.
Chính quyền Trump đã chỉ trích quyết định của cơ quan này khi cho phép Trung Quốc tuyên bố một vị thế đặc biệt đối với các nước đang phát triển, và đã lên án WTO vì đã làm rất ít để ngăn Trung Quốc trợ cấp phá giá cho các sản phẩm của họ - thay vào đó WTO lại từ chối các biện pháp của Mỹ nhằm chặn hàng hóa giá rẻ đó lan tràn ra thế giới.
Vô hiệu hóa WTO
Hoa Kỳ đã dành hai năm để cắt đứt Tổ chức Thương mại Thế giới, chỉ trích tổ chức này là không công bằng, coi thường quyền lực của mình. Tổng thống Trump tuyên bố rằng ông phải "làm gì đó với WTO vì họ đã để Trung Quốc thoát khỏi tội ác".
“Trong nhiều năm qua, những hành vi lạm dụng này đã được dung thứ, bỏ qua hoặc thậm chí được khuyến khích”, Tổng thống Trump phát biểu vào tháng 9/2019. Ông cũng nói rằng Hoa Kỳ sẽ không chấp nhận một “thỏa thuận tồi” trong các cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc và rằng ông không cần một thỏa thuận trước cuộc bầu cử năm 2020.
“Điều đó khiến chính quyền có cơ sở để nói rằng WTO đã lỗi thời. Nếu họ không thể ra phán quyết về quyền sở hữu trí tuệ, thì vị trí của họ trong nền kinh tế rộng lớn hơn trong tương lai là gì?” Cekuta, hiện là hiệu trưởng của công ty vận động hành lang Capitol Counsel.
Với ba thành viên trong nhóm bảy thành viên trong hội đồng, mức tối thiểu cần thiết để xét xử một vụ việc, WTO sẽ không thể có giải pháp chính thức cho nhiều tranh chấp thương mại quốc tế.
Việc mất đi “trọng tài thương mại” của thế giới (vốn quá yếu kém về năng lực) có thể biến quy trình giải quyết tranh chấp quốc tế thành một quy trình tự do, mở đường cho Hoa Kỳ tái lập trật tự thế giới cùng với việc loại bỏ chính quyền Trung Quốc khỏi “cuộc chơi lớn” toàn cầu.
Điều này cũng báo hiệu sự sụp đổ của Tổ chức 25 tuổi này. “WTO đang đối mặt với cuộc khủng hoảng sâu sắc nhất kể từ khi nó được thành lập”, Phil Hogan, ủy viên thương mại châu Âu, nói với các thành viên của Nghị viện châu Âu.
Nếu các quy tắc quản lý thương mại quốc tế không còn có thể được thực thi, thế giới sẽ có luật mới, và Tổng thống Trump đang thiết lập lại mọi trật tự từ mớ hỗn loạn này.
Thủy Tiên
Nguồn tham khảo
https://www.bbc.com/vietnamese/business-54161666
https://www.cnbc.com/2020/09/15/wto-says-us-tariffs-on-chinese-goods-violated-international-trade-rules.html
https://edition.cnn.com/2020/09/15/politics/us-tariffs-wto-trump/index.html
https://www.theguardian.com/world/2020/sep/16/trump-attacks-wto-after-it-says-us-tariffs-on-china-broke-global-trade-rules
https://www.nytimes.com/2019/12/08/business/trump-trade-war-wto.html
https://dantri.com.vn/the-gioi/ong-trump-noi-gian-sau-khi-wto-phan-thue-my-ap-len-trung-quoc-pham-luat-20200916061754762.htm
(Theo dkn.tv)
