Tiêm kích tàng hình F-35 là niềm tự hào công nghệ của Mỹ.

Liệu việc mua vũ khí cao cấp của Mỹ, như máy bay tiêm kích phối hợp F-35 Joint Strike Fighter có còn là lựa chọn chiến lược khôn ngoan? Sự đắn đo này của Canada và Âu châu, các nước đồng minh của Mỹ, ngày một lộ rõ vào lúc có nhiều nghi ngại cho rằng Hoa Kỳ có thể từ xa « bấm nút khóa » các chiến đấu cơ mà Mỹ bán cho đồng minh trong trường hợp có căng thẳng ngoại giao.

Mọi sự bắt đầu từ phát biểu của ông Michael Schoellhorn, tổng giám đốc hãng Airbus Defence tuyên bố trong một cuộc trả lời phỏng vấn dành cho một tờ báo Đức : « Nếu Đan Mạch một ngày nào đó có ý muốn bảo vệ Groenland (hàm ý nhắc đến tham vọng sáp nhập vùng này vào Mỹ của ông Trump), thì những chiếc F-35 của nước này có lẽ khó thể mà bay xa ».

F-35: Báu vật của không quân

Phát biểu này của ông Schoellhorn đã làm rộ lên những bàn tán trên các mạng xã hội cho rằng Washington chỉ cần một cú nhấp chuột là có thể khiến vài chiếc trong số 1.100 tiêm kích F-35 mà Đan Mạch, Anh Quốc, Ý, Na Uy, Phần Lan, Hà Lan, Bỉ, Ba Lan, Thụy Sỹ, Đức và gần đây nhất là Rumani đặt mua từ hãng Lockheed Martin, phải nằm yên. Điều này có thể được thực hiện nhờ vào một « cánh cửa bí mật », rất có thể được giấu kín trong số 8 triệu hàng mật mã.

Theo Les Echos, sự việc đang khiến nhiều lãnh đạo phương Tây đắn đo hơn về việc mua F-35. Vài giờ sau khi nhậm chức, tân thủ tướng Canada Mark Carney đã yêu cầu bộ Quốc Phòng xem xét lại hợp đồng mua F-35 đã được đúc kết với Hoa Kỳ, và khả năng những giải pháp thay thế khác để đáp ứng nhu cầu của Canada. Đây cũng là lập trường của chính phủ Bồ Đào Nha trong việc tìm kiếm các khả năng để thay thế dàn F-16 của không quân sắp hết thời hạn sử dụng.

Cho đến hiện tại, tiêm kích F-35 được đánh giá như là một « báu vật », biểu tượng cho uy lực của không quân một nước nhờ vào các tính năng công nghệ - kỹ thuật tiên tiến, theo như giải thích của đại tá Martin Thu Tesli, Chỉ huy Căn cứ Orland, Không quân Na Uy với kênh truyền hình Thụy Sĩ RTS:

« Máy bay F-16 và F-35 có cách bay rất giống nhau. Cả hai đều là máy bay chiến đấu và có cách bay rất giống nhau. Nhưng trên máy bay F-35, phi công nhận được nhiều thông tin hơn từ các cảm biến. Sau đó, những thông tin này sẽ được cung cấp cho phi công theo một cách khác. Bạn hiểu biết chiến trường chi tiết hơn khi điều khiển F-35 so với chiếc F-16. Trước đây chúng tôi trực tiếp xử lý các cảm biến, thì F-35 sẽ thực hiện phần lớn công việc đó thay bạn. »

Chiếc cổng bí mật

Nhưng cuộc tranh luận về khả năng Mỹ có thể « bấm nút » từ xa, « án binh bất động » các chiếc F-35 của đồng minh đã làm lộ rõ một vấn đề rộng lớn hơn: Sự phụ thuộc của Âu châu vào vũ khí Mỹ. Nếu như Mỹ là quốc gia xuất cảng vũ khí hàng đầu thế giới (43 phần trăm), thì Âu châu lại là khách hàng lớn nhất của Mỹ khi nhập đến 35 phần trăm nguồn xuất cảng vũ khí Mỹ trong giai đoạn 2020-2024.

Trở lại với cuộc tranh luận, báo Pháp Les Echos khẳng định Mỹ không cần đến « mánh khóe » đó để giữ quyền kiểm soát sử dụng F-35. Khác với nhiều loại chiến đấu cơ khác, « báu vật » của Lockheed Martin hoạt động dựa vào hệ thống tin học phức tạp cho phép điều khiến từ các hoạt động bảo trì và cập nhật, giống như chiếc iPhone thông thường.

Đây mới chính là điểm gây lo lắng. Theo giải thích của Xavier Tytelman, chuyên gia về hàng không với đài RTBF, những yếu tố này cho thấy Washington có các phương tiện tác động đến phương thức hoạt động: « Điều đó được ghi rõ trên giấy trắng mực đen trong các hợp đồng rằng, các máy bay này cần phải kết nối ít nhất 30 ngày một lần với máy chủ tại Mỹ để hệ thống chuẩn bị nhiệm vụ có thể tiếp tục hoạt động bình thường ».

Về điểm này, Les Echos giải thích rõ hơn, trung tâm thông tin để các chiếc F-35 kết nối được đặt tại căn cứ Eglin, bang Florida của Mỹ. Cơ sở chiến lược này không những xử lý các dữ liệu được các máy bay chuyển về và gởi thông tin cập nhật cho chiến đấu cơ cũng như các vũ khí của tiêm kích, mà còn đáp ứng cả nhu cầu các linh kiện thay thế cho khắp thế giới trong khuôn khổ hệ thống trao đổi kết hợp giữa các đối tác công nghiệp của chương trình (như Anh Quốc, Ý, Hà Lan, Úc, Na Uy, Đan Mạch và Canada).

Thế nên, về mặt lý thuyết, Mỹ có thể gởi virus có khả năng gây tê liệt các chiến đấu cơ. Nhưng theo hãng Lockheed Martin, tiêm kích F-35 được thiết kế để vẫn có thể hoạt động trong vòng 30 ngày mà không kết nối với hệ thống bảo trì. Trong trường hợp có vấn đề, phi công vẫn có thể điều khiển chúng một cách độc lập, trong một giai đoạn hạn chế với điều kiện có linh kiện để thay thế.

MDF – Công cụ để Mỹ « khống chế » đồng minh?

Ngoài ra còn có một vấn đề khác hạn chế nghiêm ngặt sự chủ động của những nước mua F-35 : Việc chuẩn bị các tệp tin học (fichier informatique) dữ liệu nhiệm vụ (données de mission – MDF), một khi được tải về hệ thống sẽ cho phép phi công thực hiện các nhiệm vụ của mình. Nhà báo Mỹ Bill Sweetman, tác giả một loạt tác phẩm về F-35 giải thích trên mạng X như sau :

« Đó không chỉ đơn giản là bản cập nhật. Tệp tin MDF là lệnh chiến đấu điện tử cho F-35. Tệp tin này cung cấp các đặc điểm của những mục tiêu đã biết cũng như là các mối đe dọa tiềm tàng. Chúng quản lý các thông tin liên lạc và cho phép máy bay đi theo một đường bay ít có khả năng bị phát hiện nhiều nhất ».  

Chỉ có điều, tất cả những tệp tin MDF đó phải được thực hiện và thử nghiệm tại căn cứ Eglin bởi các nhóm chuyên gia quân sự của những nước mua tiêm kích, được điều đến tại chỗ, nhưng dưới sự giám sát của các đồng nhiệm Mỹ. Cơ chế « F-35 Partner Support Complex » quy định rõ ràng rằng công dân các nước đối tác « không được phép thực hiện các trắc nghiệm độc lập ngoài nước Mỹ do chính sách của Mỹ ».

Điều này được áp dụng nghiêm ngặt cho các đối tác Anh, Ý, Na Uy, hay Úc và Canada. Giai đoạn chuẩn bị này là cần thiết để giúp máy bay tránh được tầm rà soát của các ra-đa, tầm bắn của hỏa tiễn và cho phép bắn trúng mục tiêu.

Theo một phi công Pháp, hiểu rõ về chủ đề này, thì hiện chưa có một đối tác nào của chương trình F-35 có được một trung tâm thông tin độc lập có khả năng thực hiện điều tương tự. Anh Quốc đã từng thử làm nhưng cuối cùng đành từ bỏ.

Ông Xavier Tytelman, trả lời RTBF, lưu ý thêm rằng, việc một nước ngừng hợp tác với Mỹ hay bị hỏng hóc tin học kéo dài có nguy cơ khiến các chiếc F-35 của mình mất dần khả năng tác chiến. Vị chuyên gia về hàng không này nhắc đến một giai thoại liên quan đến Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất : « Trong các cuộc đàm phán để mua chiến đấu cơ F-35, họ phát hiện ra rằng Washington có thể vô hiệu hóa khả năng tàng hình của máy bay từ xa. Một tiết lộ đã khiến Abu Dhabi phải từ bỏ hợp đồng trị giá 20 tỷ đô-la và chuyển sang mua chiến đấu cơ Rafale của Pháp. »

Ngoại lệ Israel

Việc Mỹ kiểm soát khâu chuẩn bị nhiệm vụ chiến đấu, cũng như các dữ liệu do các máy bay thu thập được, không hẳn là do Mỹ không muốn để các đồng minh tranh thủ, tận hưởng kỹ nghệ của mình. Điều này cho phép chính quyền Mỹ bảo đảm là việc sử dụng F-35 luôn phù hợp với lợi ích quốc gia. Đặc biệt là tại Âu châu, các chiếc F-35 được thiết kế để có thể mang bom nguyên tử B61 được Mỹ cất trữ tại Đức, Bỉ, Hà Lan và Ý.

Nhưng Israel đã không bị đánh lừa về điều này và đã có được sự đồng ý của Mỹ một ngoại lệ nhân danh những ràng buộc về quyền tự quyết đặc biệt. Nhà nước Do Thái, nhiều lần bị áp đặt lệnh cấm vận, không những đã được quyền tự quản lý các chiếc F-35 « Adir » của mình, mà còn có cả quyền được sửa đổi các phần mềm cho phép chúng tương thích với các loại bom và hỏa tiễn do Israel sản xuất, bao gồm cả bom nguyên tử mà Israel muốn giữ quyền tự chủ hoàn toàn giống như là Pháp với năng lực răn đe nguyên tử của mình.

(Theo RFI)