​Từ trái qua: Thủ tướng Đức Friedrich Merz, tổng thống Pháp Emmanuel Macron, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, thủ tướng Anh Keir Starmer và thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, tại phủ tổng thống Ukraine, Kyiv, ngày 10/05/2025. AFP - LUDOVIC MARIN

Những tranh luận xung quanh việc công nhận Nhà nước Palestine, tính hiệu quả của các gói trừng phạt mới nhắm vào Nga, tình trạng nạn đói trầm trọng ở Phi châu và Trung Đông là những chủ đề được các báo Pháp số ra hôm 30/07/2025, quan tâm.  

Việc công nhận Nhà nước Palestine vẫn là chủ đề nóng được nhiều nhật báo Pháp tập trung phân tích. Tại hội nghị ở New York do Pháp và Ả Rập Saudi tổ chức về giải pháp hai Nhà nước, một số quốc gia như Qatar (Ca Tháp Nhĩ), Ai Cập, Nam Dương, … đã ký vào một văn bản lên án các cuộc tấn công của Hamas, kêu gọi giải giới nhóm khủng bố này và loại bỏ họ khỏi mọi hình thức cầm quyền. Một số quốc gia sẵn sàng tiến tới bình thường hóa quan hệ với Israel, với điều kiện phải có một tiến trình thực sự hướng tới việc thành lập một Nhà nước Palestine và thiết lập một cấu trúc an ninh khu vực.

Trump rời Scotland, Starmer tuyên bố hướng tới công nhận Nhà nước Palestine

Sau Paris, giờ đến Luân Đôn cũng thông báo sẵn sàng tiến tới công nhận Nhà nước Palestine vào tháng Chín “nếu chánh phủ Israel không thực hiện các biện pháp đáng kể nhằm chấm dứt tình trạng khủng khiếp ở Gaza”. Tờ Libération cho biết phải đợi tới khi tổng thống Trump lên chiếc AirForce quay trở về Mỹ, sau bốn ngày đến khánh thành sân golf ở Scotland, tuyên bố này mới được phủ thủ tướng Anh công bố. Cho đến nay, Keir Starmer đã đóng một vai trò cân bằng đầy khó khăn, vừa phải cố gắng duy trì mối quan hệ với đồng minh Mỹ, nước ủng hộ Israel một cách vô điều kiện, lại vừa phải đối mặt với áp lực từ các đồng minh khác, từ Quốc Hội và một bộ phận công chúng trong nước.

Còn theo Les Echos, tuyên bố này phản ánh mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza và mong muốn của nhà lãnh đạo Anh trong việc “tăng tốc độ và khối lượng viện trợ” ngay từ bây giờ. Tờ báo cũng đề cập tới những sáng kiến đang được các quốc gia khác khai triển nhằm hỗ trợ người dân Gaza. Đức thông báo sẽ phối hợp với Jordani lập một “cầu hàng không vận chuyển hàng hóa nhân đạo đến Gaza”, “phối hợp chặt chẽ với Pháp và Anh”. Sau đó, Pháp xác nhận sẽ thực hiện các đợt thả dù hàng cứu trợ trong những ngày tới, với bốn chuyến phi cơ chở mỗi chuyến 10 tấn lương thực vào Gaza. Ngoại trưởng của bộ ba Anh, Pháp, Đức sẽ đến Israel trong vài ngày tới. Tại Bruxelles, Ủy Ban Âu Châu đề nghị trừng phạt Tel-Aviv bằng cách đình chỉ sự tham gia của Israel vào một phần của chương trình Horizon Europe, chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp công nghệ đột phá.

Công nhận Palestine: Macron và tuyên bố “vô nghĩa”?  

Trong khi đó, nhật báo thiên hữu Le Figaro có cái nhìn hoài nghi về tuyên bố công nhận Nhà nước Palestine của tổng thống Pháp. Tờ báo đặt ra ba câu hỏi. Thứ nhất liệu việc Macron đưa ra tuyên bố trên có thực sự đóng góp vào một thoả thuận hoà bình tương lai giữa Israel và Palestine hay không? Theo Le Figaro, câu trả lời rõ ràng là “không”. Việc Pháp đơn phương và vô điều kiện công nhận Palestine tuy làm hài lòng người Ả Rập, thế giới Hồi Giáo nói chung, Hamas và chắc chắn là cả cộng đồng Hồi Giáo đông đảo tại Pháp, nhưng lại không thuyết phục được nước Mỹ của Trump, vốn coi đây là một việc “vô nghĩa”, cũng như không thuyết phục được Đức và các quốc gia dân chủ khác.

Hơn nữa, sáng kiến của ông Macron đã vô tình củng cố lập luận của các lãnh đạo Hamas. Giờ đây, Israel, đang bị cáo buộc từ nhiều phía là phạm tội diệt chủng nghiêm trọng, bị ép phải nhượng bộ trong việc công nhận Nhà nước Palestine. Sáng kiến này có thể mang tính biểu tượng, trong bối cảnh cả thế giới đang dõi theo nạn đói ở Gaza. Tuy nhiên theo Le Figaro, Pháp dường như đã bỏ qua thực tế rằng nỗi đau khổ tột cùng của người dân Gaza, thân phận “tử vì đạo” của họ, là điều mà Hamas cố tình tạo ra như một yếu tố then chốt để “chiến thắng” trước Israel. Pháp cũng quên đi rằng trong nhiều năm trời, các thành phố của Israel cũng bị oanh tạc bởi hỏa tiễn phóng từ Gaza và Liban, trước cả khi Iran bắn hàng trăm hỏa tiễn vào các trung tâm đô thị của Israel.

Nếu bước đi này hoàn toàn không có tiềm năng mang lại hòa bình cho Trung Đông, thì liệu nó có củng cố vai trò và tiếng nói của Pháp trên trường quốc tế hay không? Câu trả lời cho câu hỏi thứ hai này cũng không mấy lạc quan. Le Figaro nhận định cả thế giới đều đã nhận thức rõ về sự yếu kém của Pháp, cả về kinh tế, tài chánh, lẫn quân sự. Bị hất cẳng không mấy vẻ vang khỏi Phi châu, bị Algerie thách thức công khai trong nhiều tháng, khi vừa trục xuất tội phạm sang Pháp, vừa giữ công dân Pháp làm con tin, Paris còn bị phản bội bởi những đồng minh thân cận nhất ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương (liên minh AUKUS). Nguyên thủ Pháp thì bị ông Trump công khai coi thường. Người đồng nhiệm Mỹ đã chẳng ngần ngại mà phát biểu rằng: “Macron là một anh chàng dễ mến đấy, nhưng toàn nói mấy thứ vô nghĩa”. 

Le Figaro đặt câu hỏi thứ ba, vậy tại sao lại phải phát biểu ồn ào như vậy về một sáng kiến mà ai cũng hiểu là đã “chết yểu” vào lúc này? Tờ báo đưa ra hàng loạt giả thuyết có phần mỉa mai như : phải chăng là để các quốc gia khác không buộc tội Pháp “nhất bên trọng nhất bên khinh”? Hay vì những lý do đạo đức, vốn dễ hiểu, trước những hình ảnh đói nghèo ở Gaza? Nhưng nếu vậy thì tại sao Macron lại im lặng trước các vụ thảm sát ở Sudan, Nagorno-Karabakh, Kurdistan hay Bắc Kivu? Hay đơn giản chỉ là vì tổng thống, người vốn đã suy yếu và bị cô lập ngay trong chính nước Pháp, cảm thấy một nhu cầu không thể kìm chế là phải tiếp tục tồn tại, phải luôn là trung tâm của sự chú ý? Tờ báo kết luận: Tổng thống Pháp luôn muốn đóng vai trò là “người cứu rỗi” và giờ đến lượt Palestine được nhận đặc ân. 

Liên Âu vẫn tiếp tục những gói trừng phạt “vô dụng” nhắm vào Nga 

Nhật báo Le Monde hôm nay , 30/07/2025, chạy tựa bài viết về những gói trừng phạt “không mấy hiệu quả” mà Liên Hiệp Âu Châu đưa ra nhắm vào Moscow. Trong gói trừng phạt thứ 18, công bố ngày 18/07, Liên Âu đã thực hiện hai biện pháp nhắm vào dầu mỏ của Nga gồm hạ trần giá mua dầu thô, nay được ấn định ở mức thấp hơn 15% so với giá thị trường, đồng thời đưa thêm 100 tàu vào danh sách các tàu bị cấm đi vào các cảng, nhằm giảm số lượng “hạm đội ma” chở dầu của Nga.

Le Monde dẫn lời kinh tế gia Dmitry Nekrasov, cho rằng các biện pháp của Tây phương với Nga hầu như không đem lại hiệu quả thực sự. Với biện pháp giảm giá trần dầu thô, ông Nekrasov nhận định ban đầu một số công ty đã làm giả tài liệu cho thấy họ vận chuyển dầu với giá thấp hơn 60 đô-la mỗi thùng, nhưng rồi sau đó, họ thậm chí không buồn làm vậy nữa.

Còn về hạm đội tàu ma của Nga, trong ba năm chiến tranh, EU và Hoa Kỳ đã đưa 587 tàu được cho là có liên quan đến Nga vào danh sách trừng phạt. Vị trí và hành trình của tất cả các con tàu trên thế giới, tức là bao gồm cả những con tàu trong danh sách này, đều có thể dễ dàng được tìm thấy qua các nguồn công khai. Tuy nhiên, tính đến ngày 18/06, khoảng 80% số tàu chở dầu này vẫn tiếp tục vận chuyển dầu thô của Nga một cách công khai, không che giấu, không tắt GPS, và công khai điểm đến. Trong ba năm, chỉ có năm tàu chở dầu trong số 587 chiếc bị chặn lại, và khoảng năm đến bảy chiếc khác ngừng hoạt động do các lệnh trừng phạt. 

Vẫn theo ông Nekrasov, biện pháp trừng phạt hiệu quả nhất mà Tây phương đã thực hiện với Moscow là đóng băng 300 tỷ euro dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga. Để so sánh thì tổng chi tiêu quốc phòng từ ngân sách Nga trong giai đoạn 2022–2024 ước tính khoảng 300 tỷ euro. Chỉ một lần phong tỏa tài sản đã tước đi số tiền tương đương với ba năm chiến tranh.

Bên cạnh đó, các hạn chế trong hệ thống tài chánh cũng khiến nền kinh tế Nga thiệt hại từ 10 đến 30 tỷ đô-la mỗi năm. Việc Liên Âu từ chối nhập cảng dầu khí Nga cũng gây ra sức ép đáng kể. Xuất cảng dầu khí của Nga đã bị cắt giảm khoảng một nửa. Khoảng 35% đến 40% lượng dầu Nga hiện nay được chuyển sang Ấn Độ thay vì sang EU. Điều này làm phát sinh chi phí pháp lý và vận chuyển cho mỗi thùng tăng từ 5 đến 7 đô-la. Với khoảng một tỷ thùng được xuất cảng theo tuyến đường này mỗi năm, thiệt hại về chi phí vận tải có thể lên đến 5 đến 7 tỷ đô-la mỗi năm.

Đương nhiên đổi lại thì EU cũng phải chịu thiệt hại tương đương. Lượng dầu thô mà Nga xuất sang Ấn Độ sau đó sẽ được tinh chế thành dầu diesel và bán lại cho Âu châu, khiến giá dầu cao hơn khá nhiều so với việc nhập cảng trực tiếp từ Nga như trước đây. Do vậy mà theo chuyên gia kinh tế Nekrasov, nhẽ ra Liên Âu nên chọn giải pháp hợp lý hơn là tiếp tục nhập cảng dầu thô của Nga nhưng áp thuế 3 đến 4 đô-la cho mỗi thùng, và dùng khoản thu đó để viện trợ cho Ukraine.

Phi Châu, Trung Đông: Người dân đang chết đói 

Trong bối cảnh nạn đói nghiêm trọng ở Dải Gaza, với số ca tử vong đạt đỉnh vào tháng Bảy, các cơ quan Liên Hiệp Quốc đã công bố hôm thứ Hai, 28/07, báo cáo về tình trạng an ninh lương thực toàn cầu. Báo cáo tập trung nghiên cứu các nguyên nhân dẫn đến nạn đói và cần có các giải pháp lâu dài như điều chỉnh hệ thống nông nghiệp để thích ứng với biến đổi khí hậu hoặc giảm bất bình đẳng xã hội.

Theo Le Monde, trong năm 2024, trên thế giới có 2,3 tỷ người không thể có được chế độ ăn uống cân bằng, buộc phải giảm khẩu phần hoặc bỏ bữa, chiếm 28% dân số toàn cầu. Dù con số này đã giảm nhẹ so với năm 2021, nhưng vẫn ở mức rất cao, thậm chí cao hơn so với thời kỳ trước đại dịch. Các chuyên gia cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ nạn đói gia tăng trở lại do Hoa Kỳ giải thể cơ quan USAID. 

Ngoài ra, nạn đói cũng phân bố một cách mất cân bằng. Tại châu Mỹ Latinh và Á châu, mức độ đói nghèo đã giảm đi, trừ ở một số nước như Phi Luật Tân, Nam Dương, Miến Điện. Tuy nhiên, Phi châu và khu vực Cận Đông lại chứng kiến các chỉ số ngày càng xấu đi. Theo Les Echos, tại Phi châu có tới 260 triệu người đang phải đối mặt với nạn đói, đặc biệt ở ba nước Ethiopia, Nigeria và Cộng Hòa Dân Chủ Congo. Đối với vùng Trung Cận Đông, Le Monde dẫn báo cáo công bố vào tháng Năm, cho thấy tình hình đã xấu đi nghiêm trọng kể từ khi Israel áp đặt phong tỏa vào tháng Một. Tại Syria, hiện gần 40% dân số đang phải đối mặt với nạn đói.

Còn tại Phi châu, ông David Laborde, chuyên gia tại Quỹ Lương thực Thế giới (FAO) nhận định: “Một số quốc gia ưu tiên nỗ lực bảo đảm có được thực phẩm, như Rwanda, đã cải thiện được tình hình (…) nhưng đối với nhiều quốc gia khác, các hiện tượng khí hậu cực đoan kết hợp với xung đột và thiếu nguồn lực đã tạo thành một vòng luẩn quẩn.” Lorine Azoulai, phụ trách vận động cho chủ quyền lương thực tại tổ chức CCFD-Terre Solidaire, cho rằng đây là hệ quả của sự phụ thuộc vào nhập cảng: “Một số quốc gia nhập cảng hơn 50% lượng thực phẩm tiêu thụ, điều này khiến họ rất dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài và cản trở năng lực phát triển sản xuất nội địa do sự cạnh tranh không công bằng.” Dữ liệu trong báo cáo của Liên Hiệp Quốc cũng cho thấy bất bình đẳng xã hội là một nguyên nhân chính dẫn đến mất an ninh lương thực. Ở tất cả các chỉ số, dân cư vùng nông thôn có điều kiện khó khăn hơn so với dân cư thành thị, và phụ nữ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn so với nam giới.

(Theo RFI)