​Hyundai Heavy Industries Co., hạ thủy tầu ngầm lớp 1.800 tấn đầu tiên của Hàn Quốc, tại xưởng đóng tàu Ulsan lớn nhất thế giới, ngày 09/06/2006. ASSOCIATED PRESS - BAEK SEUNG-YUL

Trong số các thỏa thuận về thương mại và an ninh – quốc phòng mà Washington và Seoul cùng thông báo hôm 14/11/2025, hồ sơ đáng quan tâm nhất là việc Hoa Kỳ chấp nhận để Hàn Quốc đóng tầu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân cho hải quân cả hai nước. Dự án này, nếu được thực hiện, đánh dấu một bước ngoặt lớn, khẳng định hơn nữa thế thống trị của Hàn Quốc trong lĩnh vực công nghiệp hàng hải cũng như là sức mạnh hải quân nước này.

« Ngành đóng tàu, lá chủ bài để Hàn Quốc đàm phán thuế quan với Mỹ », ngày 23/06/2025, trang Le Marin chuyên về kinh tế hàng hải đã đưa ra nhận định này. Seoul sở hữu một công nghiệp đóng tàu bậc nhất thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Thậm chí nước Mỹ của Donald Trump, ngày càng bị Trung Quốc bỏ xa trong lĩnh vực hàng hải, gần đây phải đưa tàu chiến của mình đến bảo trì tại các xưởng của Hàn Quốc, một quyết định mang tính chiến lược.

Truyền thống hàng hải lâu đời

Thế mạnh ngành công nghiệp này đã có từ xa xưa, nhưng chúng thực sự trở thành một trong những chiến lược quan trọng của đất nước khi tổng thống Park Chung Hee (1962 – 1979) lên nắm quyền. Trong thập niên 1960, ông đã quyết định thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp nặng, bao gồm cả sản xuất thép (Hàn Quốc là nhà sản xuất thép hàng thứ tư trên thế giới), vượt qua Nhật Bản vào thời điểm chuyển giao thế kỷ, vốn thống lĩnh thị trường đóng tàu trong một thời gian dài sau Đệ Nhị Thế Chiến cho đến khi bị ngành đóng tàu giá rẻ Trung Quốc cạnh tranh gay gắt.

Từ Seoul, thông tín viên Trần Công nhắc lại đôi nét lịch sử phát triển ngành đóng tàu Hàn Quốc :

« Từ thời Đô đốc Yi Sun Sin (1545 – 1598), kỹ nghệ đóng tàu của Triều Tiên đã góp phần quyết định giúp quân dân Hàn Quốc đánh bại hải quân Nhật Bản trong cuộc chiến tranh bảo vệ đất nước. Chiến thuyền “Tàu Rùa” với cấu trúc bọc sắt độc đáo đã trở thành nền tảng lịch sử cho truyền thống hàng hải của quốc gia này.

Bước sang thời cận đại, ngành đóng tàu Hàn Quốc chính thức hình thành từ năm 1929 với sự ra đời của các xưởng cơ khí và cơ sở đóng tàu đầu tiên. Giai đoạn Thế chiến II và thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng khiến đất nước chìm trong xung đột, nhưng nhu cầu tàu vận tải và quân sự đã tạo nền móng ban đầu cho kỹ thuật đóng tàu hiện đại.

Đến cuối thập niên 1960, sau khi Hyundai bước vào lĩnh vực đóng tàu, mở ra bước ngoặt lịch sử và đặt nền móng cho sự trỗi dậy của ngành. Tuy nhiên sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và áp lực cạnh tranh giá rẻ từ Trung Quốc, ngành đóng tàu Hàn Quốc từng có giai đoạn chững lại nghiêm trọng vào những năm 2012–2016. »

Tại Ulsan (đông nam Hàn Quốc), xưởng đóng tàu lớn nhất thế giới của tập đoàn Hyundai Heavy Industries (HHI), cung cấp việc làm cho khoảng 21 ngàn người lao động, mỗi năm cho xuất xưởng đến 50 loại tầu cỡ lớn bao gồm thương mại và quân sự. Năm 2024, hãng HHI ký kết đến 9 tỷ đô la hợp đồng, theo như phóng sự của kênh truyền hình Pháp France 24 ngày 29/10/2025. Một trong những mặt hàng chủ lực của Ulsan là tàu chở khí hóa lỏng, xưởng này có thể cung cấp mỗi năm từ 13-14 chiếc với ba loại tải trọng khác nhau 176, 180 và 216 ngàn tấn, theo như một phóng sự khác của Le Monde (ngày 16/09/2022).

Cũng theo thông tín viên Trần Công, « ngày nay, Hàn Quốc đã vươn trở lại vị trí cường quốc số một thế giới về đóng tàu, đặc biệt ở các dòng tàu công nghệ cao như tàu chạy bằng khí hóa lỏng (LNG carrier), tàu chở dầu thô cực lớn (VLCC), tàu chạy methanol và các loại tàu thân thiện môi trường. Ba tập đoàn HD Hyundai, Hanwha Ocean và Samsung Heavy Industries dẫn đầu toàn cầu về công nghệ, tiêu chuẩn an toàn và khả năng chế tạo tàu cỡ lớn. Ngành đóng tàu hiện là trụ cột kinh tế, chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu (khoảng 7%-8%) và là biểu tượng cho năng lực kỹ thuật, công nghiệp và sáng tạo của Hàn Quốc trong kỷ nguyên mới. »

Ngành đóng tầu : Một trong những trụ cột kinh tế

Một nhịp độ sản xuất khiến các đối thủ châu Âu vất vả đuổi theo. Ngay vào năm 1987, xưởng đóng tàu của Thụy Điển là Kockums đã phải tuyên bố phá sản. Báo Pháp Le Marin cho biết, trước khi Donald Trump đe dọa áp thuế, xuất khẩu của Hàn Quốc đạt mức kỷ lục trong năm 2024. Các phân tích dữ liệu cho thấy, ngành đóng tàu là một trong những đầu tàu chính của kinh tế đất nước : lĩnh vực này chiếm gần 4% tổng kim ngạch xuất khẩu Hàn Quốc và trong năm 2024, đã tăng lên gần 20% so với năm 2023.

Để có thể phát triển mạnh ngành công nghiệp này, Hàn Quốc đã có những chiến lược như thế nào ? Đâu là những thế mạnh của ngành công nghiệp đóng tầu Hàn Quốc ? Thông tín viên Trần Công giải thích tiếp :

« Hàn Quốc sở hữu lợi thế địa lý hiếm có trong ngành đóng tàu khi gần như bốn bề giáp biển, chỉ phần phía bắc tiếp giáp Triều Tiên nên mọi hướng phát triển kinh tế đều tự nhiên hướng ra đại dương. Với bờ biển dài, nhiều vịnh sâu, khí hậu ổn định và hệ thống cảng tự nhiên thuận lợi, Hàn Quốc từ lâu đã hình thành truyền thống hàng hải và nền tảng phát triển công nghiệp biển mạnh mẽ. Vị trí nằm giữa Trung Quốc – Nhật Bản cũng tạo ra mạng lưới thương mại nhộn nhịp, thúc đẩy nhu cầu đóng tàu và dịch vụ kho bãi cảng biển (logistics).

Song song với lợi thế địa lý, Hàn Quốc còn dẫn đầu thế giới về công nghệ đóng tàu, đặc biệt ở các lĩnh vực LNG carrier, VLCC, tàu chạy nhiên liệu xanh và hệ thống tự động hóa thông minh. Quan hệ chặt chẽ với Mỹ, châu Âu và các tập đoàn năng lượng toàn cầu giúp Hàn Quốc luôn tiếp cận sớm tiêu chuẩn mới, công nghệ mới và giữ vị thế đối tác chiến lược trong các dự án hải quân, hải dương. Ba tập đoàn HD Hyundai, Hanwha Ocean và Samsung Heavy Industries duy trì mạng lưới hợp tác mạnh mẽ, từ Nghiên cứu – Phát triển (R&D) đến sản xuất, tạo ra hệ thống công nghệ bậc nhất thế giới.

Về chiến lược phát triển, Hàn Quốc đặt mục tiêu duy trì vị trí dẫn đầu bằng cách tập trung vào các loại tàu giá trị cao, đầu tư mạnh vào nhiên liệu sạch như LNG–amoniac–methanol, đẩy nhanh áp dụng công nghệ số trong ngành công nghiệp đóng tàu (digital shipyard), và mở rộng lĩnh vực hải dương như tàu Sản xuất, Lưu trữ và Hạ tải (FPSO), tàu khoan (drillship), tàu khai thác khí thiên nhiên hóa lỏng (FLNG). Nhà nước hỗ trợ qua chính sách tín dụng xuất khẩu, đào tạo nhân lực tay nghề cao và quy hoạch các cụm công nghiệp biển. Nhờ định hướng dài hạn này, ngành đóng tàu Hàn Quốc tiếp tục giữ vai trò trụ cột trong kinh tế quốc gia và là tâm điểm của tương lai công nghiệp biển toàn cầu. »

Đóng tàu nhanh, chi phí thấp và kỹ thuật tiên tiến là những lợi thế cạnh tranh mạnh của Hàn Quốc, hiện chiếm đến ¼ thị phần thế giới. Đây cũng chính là những thứ mà nước Mỹ đang thiếu. Trên bảng xếp hạng, Trung Quốc và Hàn Quốc chiếm các vị trí đầu bảng, còn Hoa Kỳ hầu như vắng bóng. Báo cáo của Quốc Hội Mỹ đưa ra hồi tháng 11/2023, được tờ Wall Street Journal (23/09/2024) dẫn lại, cho thấy Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản sản xuất ra những con tàu chiếm hơn 90% trọng tải của thế giới, trong khi Mỹ chỉ đóng có 0,2%.

Từ thương mại đến quân sự

Việc tổng thống Mỹ Donald Trump bật đèn xanh cho phép Hàn Quốc đóng tầu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đánh dấu một bước ngoặt lớn trong ngành công nghiệp hàng hải đất nước. Một mặt, « điều này cho thấy Washington hoàn toàn thừa nhận tầm quan trọng vị thế chiến lược của Hàn Quốc với tư cách là một cường quốc hàng hải và đồng minh đáng tin cậy ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Sự ủng hộ của Hoa Kỳ không chỉ mang tính chính trị, mà còn có thể mang lại sự hợp tác chặt chẽ về công nghệ, phát triển công nghiệp và lập kế hoạch tác chiến », theo như đánh giá của nhà nghiên cứu Yu Ji-hoon, cựu sĩ quan Hải quân Hàn Quốc, người đã tham gia sâu rộng vào các chương trình tàu sân bay và tàu ngầm của Hải quân, trong một chương trình của Arirang News (12/11/2025). Mặt khác, điều này cho phép Seoul thực hiện tham vọng tăng cường năng lực phòng thủ hải quân mà nhiều đời tổng thống đã theo đuổi nhưng bất thành do vấp phải sự phản đối từ Mỹ.

Tuy nhiên, quyết định đóng tầu ngầm trong nước của tổng thống Lee Jae Myung cũng làm dấy lên nhiều tranh luận trong giới chuyên gia và truyền thông Hàn Quốc cũng như quốc tế, khi lo rằng tham vọng này của Seoul có nguy cơ mở ra một cuộc chạy đua vũ trang trong vùng Đông Bắc Á. Từ Seoul, thông tín viên Trần Công tường thuật :

« Sau khi Tổng thống Lee Jae-myung công khai mong muốn đóng tàu ngầm hạt nhân (SSN) tại Hàn Quốc, việc tự đóng SSN trong nước đang tạo ra làn sóng ý kiến mạnh mẽ từ giới chuyên gia, khu vực và báo chí quốc tế.

Giáo sư Mun Geun-sik (Hanyang University) khẳng định Hàn Quốc hoàn toàn có năng lực nội địa hóa SSN, từ thiết kế thân tàu, chế tạo lò phản ứng tới hệ thống điều khiển – điều mà Philadelphia không thể đáp ứng do thiếu toàn bộ hạ tầng tàu ngầm. Nghị sĩ Yoo Jung-ju cũng nhấn mạnh rằng Philadenphia chỉ là xưởng đóng tàu thương mại, và nếu xây dựng dây chuyền hạt nhân từ đầu sẽ mất 5 – 10 năm, nên “đóng trong nước là lựa chọn duy nhất hợp lý”.

Giáo sư Peter Ward (Sejong Institute) đưa ra góc nhìn chiến lược hơn, cho rằng Hàn Quốc cần thành lập Ủy ban Mỹ – Hàn về đóng tàu ngầm để kết nối Nghiên cứu & Phát triển – sản xuất – chuỗi cung ứng nhằm rút ngắn thời gian triển khai và giải quyết các rào cản pháp lý. Trong khi đó, giáo sư Kim Yong-hun (Amherst College) nhấn mạnh trở ngại thực sự không phải công nghệ, mà là nhiên liệu hạt nhân, và dự báo Mỹ vẫn muốn giữ quyền kiểm soát phần lò phản ứng trong khuôn khổ hợp tác.

Báo chí Nhật Bản đánh giá rằng Hàn Quốc đã âm thầm chuẩn bị năng lực đóng tàu ngầm hạt nhân trong nhiều thập kỷ, nhưng kế hoạch liên tục bị đình trệ vì phụ thuộc hoàn toàn vào sự chấp thuận của Mỹ trong vấn đề cung cấp uranium làm giàu. Các tờ như Sankei Shimbun và Mainichi nhận định việc Tổng thống Lee Jae-myung công khai theo đuổi SSN, cộng với sự đồng thuận mới từ Washington, đã tạo ra “cơ hội thực tế đầu tiên” để Seoul hiện thực hóa chương trình vốn bị bỏ lỡ từ những năm 1990.

Tuy nhiên, truyền thông Nhật cũng cảnh báo rằng nếu Hàn Quốc sở hữu tàu ngầm hạt nhân, cục diện an ninh Đông Bắc Á sẽ biến động mạnh, đẩy Trung Quốc vào trạng thái cảnh giác cao độ và làm gia tăng cạnh tranh chiến lược trong khu vực. Bắc Triều Tiên thậm chí chỉ trích kế hoạch của Seoul là “màn dạo đầu cho hiệu ứng domino hạt nhân”, đồng thời tuyên bố sẽ tăng cường hợp tác quân sự với Trung–Nga để đối trọng.

Dù vậy, các chuyên gia Hàn Quốc đều thống nhất nhận định : nếu vấn đề nhiên liệu được tháo gỡ, Hàn Quốc có đủ năng lực công nghiệp để tự đóng SSN, và đây sẽ là bước ngoặt nâng tầm tự chủ quốc phòng trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực ngày càng biến động. »

Dự án hợp tác đóng tầu ngầm Hàn – Mỹ có thể biến thành hiện thực hay không vẫn là một câu hỏi lớn vì nhiều lý do. Tuy nhiên, hầu hết giới chuyên gia đều có chung một nhận xét : Để rút ngắn khoảng cách với lực lượng hải quân Trung Quốc, nước Mỹ của Donald Trump giờ phải dựa vào các đồng minh châu Á. Ông cũng hiểu rằng khẩu hiệu « America First » còn đồng nghĩa với « America Alone » !

(Theo RFI)