​Trung tá Không quân Hoa Kỳ Bryan Shoupe quan sát cuộc tập trận quân sự chung Zapad-2025 giữa Nga và Bạch Nga (Belarus) gần Borisov, Bạch Nga, ngày 15/09/2025. REUTERS - Ramil Sitdikov

 

 

Hình ảnh Bộ trưởng Quốc phòng Bạch Nga, Viktor Khrenin, bắt tay đón chào hai sĩ quan không quân Mỹ đến dự với tư cách quan sát viên trong khuôn khổ cuộc tập trận chung Nga-Bạch Nga Zapad 2025, diễn ra từ 12 đến 16/9, đã nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý của giới quan sát.

 

Không chỉ vì Zapad vốn được coi là màn phô trương sức mạnh quân sự của Nga và đồng minh, mà còn bởi sự xuất hiện công khai của đại diện quân sự Mỹ, điều tưởng chừng không thể xảy ra trong bối cảnh chiến tranh Ukraine vẫn đang tiếp diễn.

 

Dưới cái nhìn của giới quan sát, sự kiện này vượt ra ngoài phạm vi quân sự, phơi bày nhiều lớp tính toán ngoại giao.

 

Trong số khoảng 20 quốc gia cử quan sát viên tới Zapad 2025, chỉ có ba nước thuộc NATO: Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Hung Gia Lợi. Việc Mỹ tham dự nổi bật không chỉ bởi vai trò lãnh đạo trong liên minh Tây phương, mà còn bởi Washington vẫn là trụ cột chính của liên minh ủng hộ Kyiv.

 

Phần đông các chuyên gia đều nhất trí rằng sự hiện diện của Mỹ không phải ngẫu nhiên. Đây là phần nổi của tiến trình đối thoại song phương đang được chính quyền Donald Trump thúc đẩy với Minsk, trong bối cảnh quan hệ Nga-Mỹ vẫn căng thẳng vì chiến tranh Ukraine.

 

Chỉ vài ngày trước, John Coale đặc phái viên của tổng thống Trump đã tới Minsk, trao thư riêng cho tổng thống Alexandre Loukachenko và đổi lấy việc Bạch Nga trả tự do cho 52 tù nhân chính trị. Washington ngay sau đó tuyên bố dỡ bỏ một phần trừng phạt với hãng hàng không quốc gia Belavia, đồng thời cân nhắc các biện pháp nới lỏng khác cho Minsk.

 

 

Theo giới phân tách, đây là một bước đi có tính toán đôi đường: vừa tạo ra một kênh đối thoại với đồng minh thân cận nhất của Moscow, vừa phát tín hiệu rằng Washington sẵn sàng linh hoạt trong chính sách đối với những chế độ bị Tây phương cô lập.

 

Trong cuộc chiến Ukraine, vai trò của Bạch Nga từng mờ nhạt. Sau khi cho Nga mượn lãnh thổ để phát động cuộc tấn công đầu năm 2022, Minsk gần như chỉ đóng vai trò hậu cần, trong khi Trung Quốc và Bắc Hàn lần lượt nổi lên như những đối tác tích cực hơn của Moscow.

 

Sự quan tâm của Washington vì thế đến đúng lúc giúp Loukachenko lấy lại vị thế. Ryhor Nizhnikau, chuyên gia về các nước Liên Xô cũ thuộc Học viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan, bình luận: “Ông Alexandre Loukachenko cần nhất là được nhìn nhận như một lãnh đạo chính đáng”.

 

Việc cử các sĩ quan quân đội Mỹ đến dự khán Zapad là một phần trong các cuộc đàm phán giữa Donald Trump và Vladimir Putin về Ukraine. Các chuyên gia được France 24 phỏng vấn khẳng định, đây là cách người Mỹ cố gắng thúc đẩy tiến trình hòa bình ở Ukraine, vốn đang bị đình trệ. Bằng cách tăng cường hợp tác với Bạch Nga (Belarus), Washington hy vọng Alexandre Loukachenko sẽ đóng vai trò trung gian giữa Donald Trump và lãnh đạo Điện Kremlin.

 

Sự kiện Mỹ tham gia Zapad phản ánh rõ phong cách ngoại giao đặc trưng của Donald Trump vốn ưa chuộng kiểu “thỏa thuận nhanh”: nhượng bộ cụ thể đổi lấy lợi ích ngay, không rườm rà phức tạp như trong quan hệ với các nền dân chủ. Natasha Lindstaedt, chuyên gia về cứu các chế độ chuyên quyền thuộc Đại học Essex, nhận định:  “Trump thích làm việc với các lãnh đạo độc đoán, vì có thể nói chuyện trực tiếp: “Tôi cho anh cái này, anh trả tôi cái kia”.

 

Nếu Washington có thể tận dụng Zapad 2025 để thúc đẩy một kênh ngoại giao thực dụng, thì đối với Âu châu, hình ảnh sĩ quan Mỹ tại Minsk lại là lời cảnh báo. Trong khi Ba Lan, Latvia và Litva coi cuộc tập trận Zapad là mối đe dọa trực tiếp và tăng cường an ninh biên giới, thì Mỹ lại xuất hiện ngay tại sân tập của đối thủ. Nhật báo Pháp Les Echos nhận định, đối với nhiều thủ đô Âu châu, đây là tín hiệu rằng Washington sẵn sàng “đi đường riêng”, không nhất thiết đồng hành với đường lối đối đầu toàn diện của EU.

 

Một câu hỏi được đặt ra: Liệu tất cả những điều này có nằm trong tính toán của Moscow? Trên France 24, Jeff Hawn, chuyên gia về Nga tại Trường Kinh tế Luân Đôn (London School of Economic) tin rằng “mọi diễn biến ngoại giao Mỹ-Bạch Nga đều đã được Nga chấp thuận”. Nếu đúng vậy, thì việc Mỹ dỡ bỏ một phần trừng phạt với Minsk có thể gián tiếp tạo lợi ích cho Nga, mở ra kênh trung gian để né tránh các hạn chế thương mại.

 

Khác với cuộc tập trận chung Nga và Bạch Nga năm 2022, màn dạo đầu cho cuộc xâm lược Ukraine, lần này, bên cạnh màn phô diễn sức mạnh võ khí, Zapad 2025 đã trở thành một sân khấu ngoại giao, ở đó nhiều tình huống được diễn cùng lúc.

 

 

(Theo RFI)