​Ảnh minh họa : Chiến đấu cơ F-16 của Không quân Rumani và Không quân Bồ Đào Nha tham gia chương trình bảo vệ không phận NATO trên biển Baltic, trong không phận Litva, ngày 22/05/2023. AP - Mindaugas Kulbis

Không chờ châu Âu, Ba Lan tự dựng “tường chống drone” Nga trong bối cảnh Matxcơva gia tăng oanh kích Ukraina, tìm cách chiếm Pokrovsk, “nút giao thông chiến lược”, để định hình cục diện chiến trường miền Đông ; Bầu một người nhập cư trẻ làm thị trưởng New York, làn sóng cử tri trẻ Dân Chủ muốn gạt thế hệ cũ sang một bên ; Liên Âu không “tay trắng” đến dự COP30 ; Phe của thủ tướng Hungary mua lại Blikk, báo điều tra nổi tiếng. Trên đây là một số chủ đề chính của tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Không chờ châu Âu, Ba Lan tự dựng “tường chống drone” Nga

Bộ Quốc Phòng Ba Lan muốn triển khai một hệ thống phát hiện, theo dõi và tiêu diệt drone vào cuối năm 2027. Nằm sát Ukraina và đã bị hơn 20 drone Nga xâm nhập tháng 09/2025, Ba Lan không thể chờ Liên Hiệp Châu Âu thực hiện kế hoạch chung, được thông qua vào tháng 10. Hệ thống riêng của Vacxava, được nghiên cứu trong những tháng tới, sẽ gồm drone và cả trực thăng, tên lửa hành trình để chống mọi mối đe dọa trên không.

Trả lời trang Bloomberg ngày 04/11, thứ trưởng Quốc Phòng Cezary Tomczyk khẳng định dự án của Ba Lan về sau có thể tích hợp với “bức tường chống drone” của Liên Hiệp Châu Âu. Theo kế hoạch, những phương tiện đầu tiên ​​sẽ đi vào hoạt động trong vòng ba tháng kể từ khi dự án khởi động, và toàn bộ hệ thống sẽ được hoàn thành trong vòng hai năm, có nghĩa là năm 2027.

Để thực hiện kế hoạch, chính quyền Vacxava dự định sẽ vay trong ngân sách 150 tỷ euro của chương trình Hành động An ninh cho châu Âu - SAFE, được Liên Âu phê duyệt tháng 05/2025. Khoảng 50 triệu euro sẽ được giải ngân bắt đầu từ năm 2026, chủ yếu hỗ trợ các công ty Ba Lan.

Hơn 20 drone thâm nhập không phận Ba Lan trong tháng 09 cho thấy điểm yếu của hệ thống phòng không của nước này. Cho nên, theo thứ trưởng Quốc Phòng Cezary Tomczyk, các hoạt động chống drone hiện là ưu tiên hàng đầu của lực lượng vũ trang Ba Lan, đặc biệt trong bối cảnh Nga gia tăng oanh kích Ukraina trong tháng 10.

Nga phóng 270 tên lửa sang Ukraina chỉ trong tháng 10 : Kỷ lục từ năm 2023

Chỉ trong một tháng Ukraina hứng chịu 270 tên lửa Nga và không biết bao nhiêu drone, tăng 50% so với tháng 09/2025 và là mức kỷ lục tính từ đầu năm 2023. Những vụ oanh kích chủ yếu diễn ra ban đêm và nhắm vào các công trình năng lượng. Tại sao Nga lại gia tăng sử dụng tên lửa ? Tướng Dominique Trinquand, nguyên trưởng phái đoàn quân sự Pháp tại Liên Hiệp Quốc, giải thích với RFI :

“Tên lửa gây ra thiệt hại đáng kể, trong khi drone chủ yếu để “nhử” hệ thống phòng không Ukraina. Mỗi mùa thu, Nga lại tăng cường tấn công nhằm làm tê liệt nguồn năng lượng của Ukraina và biến mùa đông thành nỗi kinh hoàng cho người dân Ukraina. Năm nay còn đặc biệt hơn, bởi vì ông Putin hoàn toàn muốn giành chiến thắng để tạo đòn bẩy trong mọi cuộc đàm phán có thể có với ông Trump. Và Nga thực sự muốn giáng một đòn mạnh vào thời điểm dường như ông Trump đang thay đổi lập trường, đang thiên về phía Ukraina và ít nhân nhượng hơn với lập trường của Nga”.

“Chảo lửa” Pokrovsk định hình cục diện chiến trường miền Đông

Để chiếm ưu thế trên chiến trường, Nga quyết tâm chiếm thành phố Pokrovsk, nơi có khoảng 60.000 dân trước chiến tranh. Được coi là “nút giao thông chiến lược”, cho nên nếu để mất, chuỗi tiếp vận cho mặt trận của Ukraina tại tỉnh Donetsk có thể bị chia cắt. Theo bộ Quốc Phòng Ukraina, Nga huy động hơn 100.000 quân tham gia bao vây Pokrovsk. Hai bên liên tục đưa ra thông tin trái ngược về việc Pokrovsk thất thủ.

Trả lời RFI, cựu tướng Pháp Olivier Kempf cho rằng việc Ukraina phải rút lui có thể sẽ gây những hệ quả nặng nề cho diễn biến tiếp theo của cuộc chiến :

“Pokrovsk là một khu vực kiên cố vì có rất nhiều tòa nhà, hầm, đường hầm hoặc tương tự như thế nên dễ phòng thủ hơn. Vấn đề là phía sau Pokrovsk lại chỉ có cánh đồng, cho nên không phải chỉ nhờ vài chiến hào và một ít dây thép gai mà có thể kháng cự được lâu dài như ở một thành phố lớn.

Điều đáng lo ngại nhất không phải chỉ là tỉnh Donetsk bởi vì chắc chắn quân Ukraina sẽ bám trụ, cố gắng cầm cự càng lâu càng tốt. Điều đáng lo ngại nhất là ở phía tây, tức là hai tỉnh ngăn cách sông Dniepr, chảy từ Kiev ra Biển Đen. Ở đó không có đồi núi, cũng không còn những khu đô thị lớn để quân Ukraina có thể ẩn nấp. Cho nên, quân Nga sẽ phần nào được tự do hành động giữa việc tiếp tục gây sức ép ở phía bắc, Kramatorsk (tỉnh Donetsk), nơi giao tranh diễn ra ác liệt, và tiếp tục tiến về phía tây, theo hướng sông Dniepr để giành thêm đất”.

Mỹ : Làn sóng cử tri trẻ Dân Chủ muốn gạt thế hệ cũ sang một bên

Ngày 04/11, lần đầu tiên, cử tri của thành phố kinh tế và tài chính lớn nhất Hoa Kỳ đã bỏ phiếu cho một ứng viên theo đạo Hồi, gốc Nam Á, sinh ra ở châu Phi. Và lần đầu tiên, kể từ năm 1982, New York có một thị trưởng trẻ nhất, mới 34 tuổi.

Lá phiếu cho ông Zohran Mamdani còn được coi là nguyện vọng của một thế hệ cử tri trẻ theo đảng Dân Chủ, “muốn gạt thế hệ cũ sang một bên”, những người như “mất phương hướng, không chương trình, không lãnh đạo trong khi chỉ còn một năm trước cuộc bầu cử giữa kỳ”, theo nhận định với RFI của giáo sư lịch sử đương đại Serge Jaumain, Đại học Tự do Bruxelles (Bỉ), đồng giám đốc Trung tâm nghiên cứu liên ngành về Châu Mỹ (AmericaS) :

“Bối cảnh hiện nay ở Mỹ khá đặc biệt. Chúng ta thấy trong đảng Dân Chủ, mà thực ra không chỉ có đảng này, có một kiểu chế độ lão trị, nơi những người tương đối cao tuổi vẫn tiếp tục giữ vai trò quan trọng. Có thể nghĩ đến bà Nancy Pelosi, mặc dù bà không còn là lãnh đạo của đảng Dân Chủ tại Hạ Viện, cũng đã 85 tuổi. Ngoài ra còn có nhiều nhân vật rất quan trọng khác trong đảng Dân Chủ nhưng họ cũng bắt đầu có tuổi. Người ta có cảm giác là trong giới trẻ Dân Chủ đang có trào lưu muốn gạt những người này ra bên lề, điều này được thể hiện qua các ứng cử viên, đặc biệt là ở New York, với Zohran Mamdani mới 34 tuổi, thực sự là rất trẻ”.

Ngày 06/11, dân biểu đảng Dân Chủ Nancy Pelosi thông báo sẽ nghỉ hưu vào tháng 01/2027, khi hết nhiệm kỳ.

Chính sách thuế quan bị “soi” ở Tòa Án Tối Cao : Thách thức công tâm cho các thẩm phán thân Trump

Ngày 05/11, Tòa Án Tối Cao Mỹ xét đơn kiện của nhiều bang Mỹ, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chống lại các biện pháp thuế quan được tổng thống Donald Trump ban hành bằng sắc lệnh vào tháng Tư, viện dẫn đạo luật 1977 về tình trạng khẩn cấp quốc tế. Và nếu đúng là thuế, phải chăng Nhà Trắng đang lấn quyền của Quốc Hội, vốn được Hiến Pháp bảo vệ ?

Sau ba giờ nghe điều trần từ các luật sư của hai phía, nhiều thẩm phán của Tòa Án Tối Cao tỏ hoài nghi về “tính hợp pháp” của sắc lệnh này. Trả lời đài RFI ngày 06/11, giáo sư danh dự Anne Deysine, Đại học Paris Nanterre, chuyên gia về các vấn đề chính trị và tư pháp ở Mỹ nhận định “đây là lần đầu tiên, Tòa Án Tối Cao có một phán quyết thực chất” :

“Cả 8 thẩm phán, trừ một người là bà Kagan, đều làm việc trong chính phủ, vì vậy họ muốn một tổng thống mạnh mẽ và nhất là cho đến nay, trong tất cả các phán quyết khẩn cấp, Tòa đều chấp thuận những yêu cầu của ông Trump. Và đây là lần đầu tiên, một phán quyết có giá trị thực chất. Cho nên đây là một thời điểm quan trọng.

Đúng là sự phân chia quyền lực, sự kết thúc của kiểu chế độ tổng thống hành pháp, chế độ tổng thống trị… đang bị thách thức. Liệu cuối cùng Tòa có quyết định thực hiện công việc của mình hay không, tức là đảm nhận vai trò được Hiến Pháp giao phó: là người bảo đảm Hiến Pháp, là người bảo đảm sự phân chia quyền lực và là người bảo đảm các quyền và tự do ? Nhưng giả sử Tòa Án Tối Cao ra phán quyết chống lại Trump, tổng thống sẽ phản ứng sẽ như thế nào ? Và liệu chính quyền Trump có tuân thủ phán quyết của Tòa không ?”

Liên Âu không đến dự COP30 về khí hậu với “bàn tay trắng”

Liên Hiệp Châu Âu đã không "tay trắng" đến dự Hội nghị Khí hậu COP30 tại Brazil. Một ngày trước khi khai mạc thượng đỉnh (06-07/11) và trước khi bắt đầu tuần lễ Hội nghị, khối 27 nước đã đạt được thỏa thuận vào phút chót về các mục tiêu khí hậu cho giai đoạn 2035 và 2040 : Duy trì mục tiêu giảm 90% lượng khí thải nhà kính vào năm 2040 so với năm 1990, trao thêm quyền tự do cho các quốc gia. Tuy nhiên, mục tiêu năm 2035 vẫn mơ hồ : Giảm 66,25% đến 72,5% lượng khí thải (so với năm 1990).

Trả lời đài RFI ngày 05/11, ông Neil Makaroff, chủ tịch tổ chức tư vấn Strategic Perspectives, cho biết trong quá trình đàm phán, nhiều nhượng bộ khác đã được đưa ra nhưng nếu tiếp tục, sẽ khó đạt được các mục tiêu đề ra :

“Nhìn từ góc độ công nghiệp, châu Âu cần ưu tiên các ngành công nghiệp xanh để cạnh tranh với Trung Quốc. Các nước cũng yêu cầu hoãn ít nhất một năm đối với thị trường carbon cho hệ thống sưởi ấm và giao thông để tránh phải triển khai ngay năm 2027, điều này có thể gây ra tác động xã hội đáng kể. Họ cũng yêu cầu được linh hoạt, đặc biệt liên quan đến lộ trình điện khí hóa phương tiện trên quy mô châu lục, cho nên, đã có một số nhân nhượng.

Nhưng cũng cần phải nhớ rằng tấn công hoặc thắc mắc về các luật trong Thỏa thuận Xanh châu Âu sẽ không giúp chúng ta đạt được mục tiêu. Có thể cho một số lĩnh vực được linh hoạt nhưng trên thực tế, vẫn phải duy trì một lộ trình và mức độ nhất quán nhất định trong các luật của Thỏa thuận Xanh. Nếu không, sẽ rất khó để đạt được mục tiêu đề ra, nhất là sự cạnh tranh ngày nay phụ thuộc rất lớn vào kỷ nguyên công nghiệp mới, đó là kỷ nguyên của các công nghệ xanh như xe điện, tua-bin gió, hay pin chẳng hạn”.

Hungary: Phe Viktor Orban nắm quyền kiểm soát báo Blikk nổi tiếng

Sau khi nắm quyền kiểm soát các đài truyền hình công và khoảng 500 cơ quan truyền thông tư nhân, thủ tướng Viktor Orban vừa mua lại nhật báo Blikk từ tập đoàn Thụy Sĩ Ringier, thông qua một người thân cận. Là tờ báo lớn nhất Hungary, Blikk nổi tiếng với những câu chuyện tội phạm và nạn tham nhũng của gia tộc cầm quyền. Hợp đồng được đúc kết chỉ 5 tháng trước cuộc bầu cử Quốc Hội.

Thông tín viên RFI Florence La Bruyère tại Budapest cho biết thêm :

“Khi mua lại Blikk, tờ báo có nhiều độc giả nhất ở Hungary, phe ủng hộ Orban đang bổ sung thêm một mảnh ghép quan trọng vào đế chế của họ, theo nhận định của nhà báo Veronika Munk. Từng làm tổng biên tập và là người sáng lập cơ quan truyền thông độc lập Telex, hiện giờ bà làm việc cho hãng truyền thông Slovakia Dennik N.

Bà Veronika Munk giải thích : “Mỗi tháng có 3 triệu người sử dụng internet đọc Blikk. Việc mua lại Blikk đồng nghĩa với việc tiếp cận hàng triệu người Hungary, ở một đất nước chỉ có 10 triệu dân !”

Chuyện này không phải là lạ với bà. Năm năm trước, tờ báo trực tuyến Index, nơi bà làm việc - một hãng truyền thông chỉ trích chính phủ - đã bị một doanh nhân ủng hộ Orban mua lại. Đó là Miklos Vaszily, giám đốc Indamedia, chính tập đoàn vừa mua lại Blikk. Veronika Munk và toàn bộ ban biên tập đã từ chức. Kể từ đó, Index không còn là tờ báo như trước nữa. Veronika Munk nhận xét : “Điều đáng chú ý về Index ngày nay và cũng chính là những gì còn thiếu, đó là không còn các bài báo điều tra, không còn những phân tích chuyên sâu về tham nhũng nữa”.

Đế chế truyền thông của Viktor Orban chủ yếu phát tán tuyên truyền. Những tuyên truyền rất thân Nga, như nhận định của giáo sư Gabor Polyak tại Đại học Budapest, một chuyên gia về truyền thông : “Các cơ quan truyền thông thân chính phủ cứ lặp đi lặp lại rằng các chính trị gia Ukraina tham nhũng, rằng họ cưỡng bức người dân nhập ngũ... Như thể Ukraina là nhân vật phản diện trong câu chuyện vậy!”

Với báo Blikk, phe Viktor Orban hiện kiểm soát hơn 80% không gian truyền thông ở Hungary. Đây là trường hợp có một không hai trong Liên Hiệp Châu Âu”.

Úc âm thầm trục xuất tội phạm nước ngoài đã thụ án xong sang đảo Nauru

Đảo Nauru trở thành “nơi giam lỏng” người nước ngoài phạm pháp tại Úc và đã thụ xong án. Đổi lại, Nauru nhận được hàng trăm triệu đô la, rất cần cho ngân sách của đảo quốc. Và Canberra âm thầm trục xuất một số trường hợp sang Nauru từ ngày 24/10/2025.

Những trường hợp này là ai ? Thông tín viên Grégory Plesse tại Sydney giải thích :

“Từ giờ có ít nhất 3 người, trên khoảng 350 người nước ngoài liên quan đến chính sách mới, sẽ bị trục xuất khỏi Úc sang Nauru và vô thời hạn.

Từ hơn 20 năm qua, Úc đã đưa sang Nauru những người xin tị nạn bị chặn trên biển. Tuy nhiên, kể từ tháng 02/2025, hai nước đã ký kết một thỏa thuận mới, lần này chỉ áp dụng cho những người nước ngoài đã thụ án tù tại Úc, như vậy đã bị tước mọi quyền được ở Úc, nhưng lại không thể trục xuất họ, vì họ là người vô tổ quốc, hoặc vì họ có nguy bị chết tại quốc gia quê hương.

Đối với ông Graham Thom, phụ trách vận động cho Hội đồng Người tị nạn Úc, đây như là bản án kép : “Những người này đã thụ án và đáng lẽ phải được trả tự do. Nhưng thay vào đó, họ lại bị trừng phạt bằng cách bị đày đến Nauru; việc này sẽ khiến người nộp thuế Úc thiệt hại 2,5 tỷ đô la trong 30 năm. Thật là vô lý”.

Vô lý, mơ hồ và cực kỳ tốn kém, nhưng hoàn toàn hợp pháp, ít nhất là cho đến hiện nay. Nhiều đơn kháng cáo đã được đệ trình lên tòa án để phản đối những vụ trục xuất này, bị coi là vi phạm nhân quyền, đặc biệt là do khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe cực kỳ hạn chế ở Nauru, một quốc gia có chưa đầy 12.000 dân, có diện tích nhỏ hơn cả sân bay Charles de Gaulle của Pháp.

Nhưng chính phủ đảng Lao Động vẫn kiên định giữ lập trường. Bộ trưởng Nội vụ đã tái khẳng định rằng những người bị hủy thị thực phải rời khỏi đất nước, bất chấp kinh phí hay thiệt hại về tinh thần như thế nào”.

(Theo RFI)