Hình ảnh một tiêm kích cơ Rafale của Pháp cất cánh trong một nhiệm vụ chung với tiêm kích cơ F-16 của Ba Lan tại một căn cứ không quân ở Minsk Mazowiecki, Ba Lan, vào ngày 17 tháng Chín. Thibaud Moritz/AFP qua Getty Images

Nguồn: Michael Kimmage, “Europe Is At War,” Foreign Policy, 20/10/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng (nghiencuuquocte.org)

Putin xem Ukraine là một phần trong cuộc đấu tranh lớn hơn với Âu châu. Người Âu châu cũng nên như vậy.

Việc Nga ngày càng gia tăng xâm nhập không phận Âu châu thường được mô tả là hành động chiến tranh hỗn hợp (hybrid war). Điều này ngụ ý rằng trong lúc chiến tranh thông thường đang diễn ra ở Ukraine, với quân đội Nga trực tiếp nhắm vào thường dân Ukraine, thì cuộc chiến của Nga ở Âu châu vẫn đang nằm trong vùng xám. Đây là một đòn tâm lý nhằm làm suy yếu động lực và quyết tâm của Âu châu.

Tuy nhiên, sự phân biệt này lại gây hiểu lầm. Tốt hơn hết, chúng ta nên xem cuộc chiến ở Ukraine là một cuộc chiến duy nhất, với các mức độ tham gia khác nhau. Việc Nga vi phạm không phận chí ít cũng cho thấy rằng Moscow không hề phân biệt rõ ràng giữa Âu châu và Ukraine. Vì thế, các chuyên gia phân tách phải từ bỏ phân biệt này nếu họ muốn hiểu được suy nghĩ của Nga, và các quốc gia Âu châu cũng phải từ bỏ phân biệt này nếu họ muốn giành được lợi thế lâu dài trong cuộc chiến.

Trong lúc Mỹ dần rút lui khỏi cuộc xung đột, giảm bớt hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine, thì Âu châu đã bắt đầu tiến lên, đầu tư mạnh mẽ vào việc bảo vệ Ukraine. Mục tiêu mà Âu châu thường tuyên bố – một Ukraine hội nhập vào các cấu trúc chánh trị và an ninh của Âu châu – vốn là điều mà Nga vô cùng ghét. Nhưng bất chấp tuyên bố đó, Âu châu vẫn cố gắng giữ khoảng cách an toàn với cuộc chiến.

Trong tương lai, Âu châu nên từ bỏ cái cớ của chiến tranh hỗn hợp. Khi làm được điều đó, họ sẽ nhận ra lập trường của Âu châu đối với Ukraine có thể vững chắc hơn họ nghĩ, và gắn chặt với cuộc chiến hơn họ mong muốn. Trong cuộc đối đầu lâu dài với Nga, Âu châu đang nắm trong tay nhiều quân bài tốt nhất.

Cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine luôn liên quan đến nhiều thứ vượt xa lãnh thổ Ukraine, luật ngôn ngữ Ukraine, hoặc tình trạng của “người Nga bản địa” ở Ukraine. Điều quan trọng đối với Nga là vị trí của Ukraine tại Âu châu. Trước Cách mạng Maidan năm 2014, Moscow từng có một khách hàng trung thành là Viktor Yanukovych, Tổng thống Ukraine lúc bấy giờ. Tại Crimea, Ukraine khi đó đã cho Nga thuê cảng hải quân Sevastopol. Và trong lúc hợp tác kinh doanh với Nga, Ukraine không có ý định gia nhập NATO. Việc đột ngột mất đi vị khách này đã thúc đẩy Nga sáp nhập Crimea và xâm nhập vào miền đông Ukraine. Sau năm 2014, Nga giữ quyền kiểm soát Crimea và một phần miền đông Ukraine, đồng thời bình thường hóa quan hệ với Âu châu. Tại Moscow, hy vọng là quay trở lại những ngày tháng yên bình trước Maidan, nhưng điều này đã không bao giờ xảy ra.

Nga đã tiến hành cuộc xâm lược Ukraine năm 2022 với mục đích chính là nhắm vào Âu châu. Nếu Ukraine rơi vào tay Nga mà không đổ máu, đúng như dự đoán của kế hoạch chiến tranh ảo tưởng của Nga, thì Âu châu có lẽ đã bị đe dọa và buộc phải thiết lập một quan hệ mới với Nga. Suy cho cùng, Âu châu chưa từng cắt đứt quan hệ với Nga vì việc sáp nhập Crimea cũng như các cuộc tấn công của Nga vào miền đông Ukraine.

Tuy nhiên, cuộc xâm lược năm 2022 của Nga lại thất bại, khiến Tổng thống Nga Vladimir Putin sa lầy vào một cuộc chiến không hồi kết. Nga không có năng lực quân sự để chiến thắng (bất kể chiến thắng có nghĩa là gì), và cũng không có bất kỳ chiến lược rút lui nào. Tệ hơn nữa, hầu hết Âu châu đã đứng về phía Ukraine. Đức, nước từng ủng hộ Nga ở Âu châu, giờ đây trở thành kẻ thù cay đắng của Nga.

Vấn đề là nước Nga của Putin không xem thất bại ở Ukraine là một lựa chọn. Cuộc chiến phải tiếp diễn cho đến khi có thể vạch ra hai ranh giới chấp nhận được, một là xuyên qua Ukraine và một là giữa Nga và Âu châu. Theo quan điểm của Nga, Âu châu đang trở thành một phe phái võ trang và thù địch. Do đó, những nỗ lực của Âu châu nhằm hội nhập Ukraine sẽ phải được đối phó bằng sức mạnh quân sự bền bỉ, hoặc để buộc người Âu châu từ bỏ nỗ lực của họ, hoặc nếu điều đó là bất khả thi, thì là để buộc Âu châu phải trả giá cho thái độ thù địch không thể phá vỡ của mình.

Với việc Âu châu (và đặc biệt là Đức) đổ tiền vào quan hệ đối tác quân sự với Ukraine, Moscow đã kết luận rằng họ không thể cô lập Âu châu khỏi cuộc chiến. Kết quả là, họ đang cố gắng di chuyển ranh giới chia cắt Ukraine càng xa về phía tây càng tốt bằng cách quấy rối Âu châu.

Nga có thể sẽ gia tăng nỗ lực đe dọa trực tiếp Âu châu. Đây là phương pháp của Nga nhằm tạo ra đòn bẩy trước các quốc gia Âu châu. Cách này không quá tốn kém, nhưng lại đặt Âu châu vào thế lưỡng nan là leo thang căng thẳng. Điều này đặc biệt hiệu quả vào thời điểm cam kết của Mỹ đối với an ninh Âu châu đang lung lay, và nó cũng khai thác thách thức lâu dài của Âu châu trong việc thống nhất chánh sách đối ngoại và an ninh. Liên minh Âu châu có quá ít phương tiện quân sự, trong khi NATO lại do một siêu cường muốn giảm bớt sự hiện diện quân sự tại Âu châu dẫn đầu. Về mặt quân sự, Âu châu không phải là một liên bang, và đó là một vấn đề nan giải khi phải đối đầu với một quốc gia-dân tộc duy nhất do một nhân vật chuyên chế quyết tâm lãnh đạo.

Những thách thức chồng chất này không đồng nghĩa với việc Âu châu chắc chắn sẽ thất bại. Thay vào đó, chính những nỗ lực leo thang căng thẳng của Moscow mới có thể thất bại. Giống như ở Ukraine năm 2022, Nga lại một lần nữa gây chiến với Âu châu– một cuộc chiến mà nước này quá nhỏ bé để có thể giành chiến thắng. Họ có thể gây tổn thất cho đối phương, nhưng không thể quyết định kết cục của cuộc xung đột.

Âu châu không thể ngăn chặn mọi hành vi phá hoại, bay qua không phận, và tấn công mạng của Nga. Nhưng vẫn có giải pháp thiết thực cho mỗi thách thức này, một vài trong số đó sẽ mang tính quân sự. Ví dụ, người Âu châu nên tìm ra một cách ít tốn kém để bắn hạ thiết bị bay không người lái của Nga xuất hiện trên không phận Âu châu. Một số giải pháp sẽ dựa vào các cơ quan tình báo của Âu châu: phát hiện những kẻ phá hoại của Nga và phát triển các công cụ để âm thầm trả đũa các hoạt động nguy hiểm của Nga. Những giải pháp khác sẽ đến từ việc kiểm soát tốt hơn. Giống như đối phó với khủng bố, đối phó với chiến tranh phi chánh quy là một khoa học không hoàn hảo. Thất bại nên được đánh giá lại một cách kỹ lưỡng, nhưng khi những thất bại này xảy ra, chúng không nên là dịp để tự phê bình quá mức hoặc tâng bốc quá mức sức mạnh của Nga. Chúng nên được chấp nhận một cách bình tĩnh. Chúng là sản phẩm phụ tất yếu của cuộc chiến lan rộng này.

Việc Điện Kremlin mở rộng chiến tranh sang Âu châu cũng mang đến cho chúng ta cái nhìn sâu hơn về tư duy của Nga về Ukraine và Âu châu. Đối với Âu châu, Nga gần như đã từ bỏ việc xử dụng thuyết phục như một công cụ chánh sách đối ngoại, dù họ vẫn không từ bỏ việc cố gắng thuyết phục Hoa Thịnh Đốn.

Những cuộc tấn công tàn bạo của Nga vào đời sống dân sự ở Ukraine cho thấy Moscow đã đánh mất công chúng Ukraine, những người sẽ không quay lại với Nga. Tuy nhiên, Nga không có sức mạnh quân sự để áp đặt ý chí của mình lên những vùng đất Ukraine chưa bị chiếm đóng, chiếm khoảng 80% đất nước. Ở đây, cuộc chiến của họ đã đạt đến giới hạn cứng và không thể tiến xa hơn. Nhiều người đã quên mất rằng kế hoạch chiến tranh ban đầu của Nga bắt nguồn từ một lập luận chánh trị – rằng chánh phủ Ukraine là bất hợp pháp, rằng hàng triệu người Ukraine muốn sống ở Nga hoặc trở thành người Nga, rằng Tây phương là bản sao suy đồi của một nước Nga sôi động, và tất cả có nghĩa là những người Ukraine theo chủ nghĩa truyền thống, nếu được lựa chọn, sẽ chọn Nga. Vậy mà giờ đây Nga lại xử dụng võ lực để đàn áp Ukraine, bằng chứng tích cực cho thấy rằng mọi thứ đi sai hướng đối với Nga.

Với Âu châu, Nga cũng đã chọn cách đe dọa thay vì thuyết phục. Putin không thể phớt lờ khoản chi tiêu nửa ngàn tỷ euro mà Đức đã cam kết. Ông phải tìm cách phản kháng. Dù sự phản kháng này có mang lại lợi thế quân sự gì đi chăng nữa, thì nó cũng gây suy yếu về mặt chánh trị cho Nga, quốc gia từng có mạng lưới liên kết trên khắp lục địa. Cựu Thủ tướng Đức Gerhard Schröder đã rời nhiệm sở năm 2005 và sau đó trở thành một người vận động hành lang cho chính phủ Nga, nhưng điều đó là không thể tưởng tượng được ngày nay. Ngay cả các chánh phủ Âu châu được xem là “ngoại lệ” trong lập trường đối với Nga – như Hungary, Slovakia, và Ý – cũng không thể thực sự chống lại cam kết ngày càng mạnh mẽ của Âu châu dành cho Ukraine. Đức thế nào thì Âu châu thế ấy, và nước Đức, dưới thời Thủ tướng Friedrich Merz, đã bị biến đổi sâu sắc bởi cuộc chiến của Nga.

Âu châu có nhiều lợi thế bất đối xứng so với một nước Nga hiếu chiến. Chiến tranh phi chánh quy sẽ không cho phép Nga chiếm giữ lãnh thổ ở Âu châu, và nó cũng không dễ dàng được chuyển đổi thành chiến tranh thông thường. Chiến tranh phi chánh quy sẽ không khiến người Âu châu đầu hàng ở Ukraine, và trong cuộc chiến tiêu hao này, Âu châu có lợi thế dài hạn hơn hẳn. Đúng là Âu châu không giỏi huy động nguồn lực quân sự nhanh chóng. Tình trạng nguy cấp của hệ thống phòng không Ukraine sẽ khiến mùa đông trở nên khó khăn, trong khi Nga đang sản xuất hàng loạt thiết bị bay không người lái với tốc độ đáng báo động.

Tuy nhiên, sự chênh lệch về sức mạnh kinh tế là quá lớn. Tổng GDP của EU là khoảng 20 ngàn tỷ đô-la, trong khi GDP của Nga chỉ hơn 2 ngàn tỷ đô-la một chút. Những con số này không bảo đảm chiến thắng cho Ukraine. Nhưng chúng khiến cho Âu châu rơi vào thế thất bại trong cuộc đấu tranh kéo dài này là rất thấp. Một nước Nga, không có tiềm năng thuyết phục, sẽ không có đủ sức mạnh quân sự cần thiết để ép buộc Âu châu chấp nhận các quy tắc của mình, một tình huống nan giải không thể giải quyết chỉ bằng cách đưa thiết bị bay không người lái vào không phận Âu châu.

Gần đây, Merz đã ẩn ý rằng Âu châu không hòa bình, nhưng cũng không có chiến tranh. Sẽ tốt hơn nếu giới lãnh đạo và người dân Âu châu chịu thừa nhận thẳng thắn: Chiến tranh của Ukraine là chiến tranh của Âu châu. Đó là cuộc chiến xoay quanh việc liệu Ukraine có phải là một phần của Âu châu hay không. Nếu bạn tin rằng Ukraine là một phần của Âu châu, như hầu hết giới lãnh đạo Âu châu vẫn nói, thì bạn tin rằng bản thân cuộc chiến đã lan đến lục địa này. Càng sớm chấp nhận điều này, người Âu châu càng có thể trân trọng và xử dụng tốt hơn các nguồn lực mình có.

Michael Kimmage là giám đốc tại tổ chức tư vấn Kennan Institute.

(Dan Viet phụ đính)