​Hình ảnh trích từ phim của Đài truyền hình Nga RU-RTR phát ngày 01/03/2018, cho thấy hỏa tiễn liên lục địa Sarmat mới của Nga được giới thiệu tại một địa điểm bí mật ở Nga. AP

 

 

Tổng thống Nga Vladimir Putin, hôm 26/10/2025, trong bộ quân phục, thông báo rằng Nga đã thử nghiệm thành công một hỏa tiễn hành trình sử dụng động cơ nguyên tử. Nếu thông tin này được xác thực, loại võ khí này có thể mang lại cho Nga một năng lực quân sự độc nhất vô nhị, kéo theo những hệ lụy chánh trị sâu rộng.

 

 

RFI Tiếng Việt giới thiệu bài viết đăng trên trang theconversation.com của tác giả Iain Boyd, Giám đốc Trung tâm Sáng kiến ​​An ninh Quốc gia, Giáo sư Khoa học Kỹ thuật Hàng không Vũ trụ, Đại học Colorado Boulder, Hoa Kỳ về cách thức hoạt động của loại võ khí này, những ưu điểm so với tên lửa thông thường, và tác động tiềm tàng của nó đối với sự ổn định chiến lược toàn cầu.

 

Hỏa tiễn mới có tên Burevestnik (nghĩa là “Chim báo bão”), được cho là đã được thử nghiệm thành công trên Bắc Băng Dương sau nhiều năm phát triển và nhiều chuyến bay thử ban đầu, trong đó có một vụ thử từng khiến năm khoa học gia về nguyên tử bị thiệt mạng.

 

 

Hỏa tiễn dùng động cơ thông thường

Quân đội trên khắp thế giới, từ nhiều thập niên qua, đã xử dụng nhiều loại hỏa tiễn với đa dạng mẫu mã, tầm bắn và tốc độ khác nhau. Đó là những hỏa tiễn dùng động cơ thông thường.

 

 

Chúng được thiết kế để phá hủy nhiều loại mục tiêu trên mặt đất, từ các căn cứ quân sự, trung tâm chỉ huy, cơ sở hạ tầng ngầm, cho đến tàu chiến, máy bay, thậm chí cả vệ tinh.

 

Tên lửa có thể được phóng từ mặt đất, trên biển hoặc trên không bằng các chiến đấu cơ hay oanh tạc cơ.

 

Về phạm vi hoạt động, có thể chia thành tên lửa chiến thuật (tầm bắn ngắn, dưới 800 km) và tên lửa chiến lược (tầm bắn hàng nghìn km).

 

Xét về đặc điểm bay, có ba loại chính: hỏa tiễn đạn đạo, hỏa tiễn hành trình, và hỏa tiễn siêu thanh.

 

Hỏa tiễn đạn đạo được đẩy bằng động cơ phản lực. Sau khi động cơ tắt, hỏa tiễn bay theo quỹ đạo cong định sẵn, rời khí quyển rồi quay lại để lao xuống mục tiêu.

 

Hỏa tiễn hành trình bay ở độ cao thấp theo đường bay được lập trình sẵn. Động cơ của chúng thường dùng nhiên liệu rắn hoặc hỗn hợp hóa học.

 

Hỏa tiễn siêu thanh bay nhanh hơn tốc độ âm thanh, nhưng, chậm hơn hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa (ICBM). Chúng có thể được phóng lên bằng các hỏa tiễn đẩy nhỏ, duy trì độ cao ở tầng trên khí quyển với tốc độ vô cùng lớn, sau đó lao xuống mục tiêu.

 

 

Hỏa tiễn hành trình dùng động cơ năng lượng nguyên tử hoạt động như thế nào?

 

Hỏa tiễn dùng động cơ năng lượng nguyên tử là một biến thể của hỏa tiễn hành trình. Các thiết kế thường dựa trên nguyên lý động cơ phản lực siêu tốc (scramjet), trong đó năng lượng sinh ra từ phản ứng phân hạch hạt nhân được dùng để đốt nóng luồng không khí, tạo ra gia tốc và lực đẩy khổng lồ.

 

Phản ứng phân hạch này thay thế cho quá trình đốt nhiên liệu hóa học của các hỏa tiễn hành trình thông thường.

 

Mật độ năng lượng của nhiên liệu nguyên tử cao hơn hàng triệu lần so với nhiên liệu hóa học — nghĩa là chỉ cần một lượng nhỏ vật liệu nguyên tử cũng đủ giúp hỏa tiễn bay xa hơn, lâu hơn rất nhiều.

 

Trong thập niên 1960, Hoa Kỳ từng phát triển một loại hỏa tiễn xử dụng lực đẩy năng lượng nguyên tử trong khuôn khổ Dự án Pluto, nhưng chương trình bị hủy bỏ do đạt được những tiến bộ nhanh chóng trong công nghệ ICBM và lo ngại về nguy cơ phóng xạ đối với môi sinh.

 

 

Lợi thế của động cơ nguyên tử

Ưu thế lớn nhất của hỏa tiễn đẩy bằng động cơ năng lượng nguyên tử là nhiên liệu nguyên tử tạo ra nguồn năng lượng khổng lồ, cho phép bay xa hơn, nhanh hơn, lâu hơn, bay thấp dễ ẩn mình và thực hiện nhiều thao tác phức tạp. Với những đặc tính này, loại hỏa  tiễn này là thách thức lớn đối với mọi hệ thống phòng thủ hiện có.

 

Quân đội Nga tuyên bố Burevestnik có thể bay 8.700 dặm (14.000 km) ở tầm thấp trong 15 giờ, tức tương đương tốc độ một máy bay dân dụng.

 

Dù không nhanh như hỏa tiễn đạn đạo, khả năng cơ động linh hoạt khiến Burevestnik vô cùng khó bị đánh chặn.

 

Rủi ro và hạn chế của công nghệ nguyên tử

Tuy nhiên, nhiệt lượng và năng lượng khổng lồ do phản ứng phân hạch hạt nhân nguyên tử sinh ra cũng là thách thức kỹ thuật lớn nhất trong việc triển khai loại hỏa tiễn này.

 

Vật liệu chế tạo phải siêu bền, chịu được hàng nghìn độ C, nếu không hỏa tiễn có thể tự hủy khi đang bay.

 

Về mặt an toàn, công nghệ nguyên tử được áp dụng rất hạn chế trong không gian do nguy cơ rò rỉ phóng xạ nếu xảy ra sự cố khi phóng.

 

Ngoài ra, các võ khí này phải được bảo đảm an toàn tuyệt đối trong nhiều năm lưu kho, nếu bị tấn công, hậu quả phóng xạ sẽ vô cùng nghiêm trọng.

 

 

Hỏa tiễn Burevestnik và sự ổn định chiến lược toàn cầu.

 

Hỏa tiễn Burevestnik đã được Nga phát triển hơn 20 năm, và dù thông tin kỹ thuật rất ít được công bố, giới chức Nga khẳng định nó có thể lẩn tránh các hệ thống phòng thủ hỏa tiễn hiện đại.

 

Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, võ khí nguyên tử là nền tảng của học thuyết “răn đe lẫn nhau” giữa Mỹ và Liên Xô: nếu một bên tấn công trước, bên kia sẽ đáp trả hủy diệt, khiến cả hai cùng diệt vong.

 

Chính nỗi sợ đó đã duy trì sự cân bằng mong manh, giữ cho thế giới tạm yên ổn suốt nhiều thập niên.

Tuy nhiên, cán cân ấy đang bị đe dọa bởi các hệ thống phòng thủ hỏa tiễn ngày càng tân tiến, như “Vòm Vàng – Golden Dome” của Mỹ, cùng với tiến bộ trong kỹ nghệ dẫn đường chính xác.

 

Hệ thống phòng không có thể chặn được một đòn tấn công nguyên tử, trong khi đó những hỏa tiễn bay ở tầm thấp vẫn có thể tới được mục tiêu mà không bị phát hiện.

 

Vì vậy, dù thế giới tập trung quan tâm đến khả năng khó phòng thủ trước tên lửa Burevestnik, mối lo ngại chính nằm ở việc loại hỏa tiễn này có thể làm đảo lộn hoàn toàn sự ổn định chiến lược toàn cầu, nền tảng đã giúp nhân loại tránh khỏi thảm họa nguyên tử suốt hơn nửa thế kỷ qua.

 

 

(Huy Lê – Theo RFI)