Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ở giữa, được chào đón bởi Giám đốc điều hành Cisco John Chambers, bên trái và Chủ tịch điều hành Alibaba Jack Ma, bên phải, trong chuyến thăm tại khuôn viên chính của Microsoft vào ngày 23 tháng 9 năm 2015 ở Redmond, Washington (Ảnh của Ted S. Warren-Pool / Getty Images)
Bài phát biểu của Jack Ma tại Thượng Hải cho thấy ông ấy muốn công khai thách thức cơ quan quản lý của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), điều không thể chấp nhận được. Các cơ quan quản lý sẽ "ra tay" và công bố các quy tắc. "Jack Ma thò đầu ra quá xa. Do đó, đã lãnh hậu quả"...
Jack Ma, người sáng lập Alibaba, thích ước mơ lớn. Vào năm 2004, khi công ty của ông chuẩn bị cho ra mắt Alipay - khi đó là một dịch vụ thanh toán trực tuyến dành cho thương mại điện tử - ông nói với các đồng nghiệp rằng “một ngày nào đó nó có khả năng trở thành ngân hàng lớn nhất Trung Quốc”, theo Porter Erisman, tác giả của Alibaba's World 2015.
Giấc mộng ngân hàng lớn nhất Trung Quốc của Jack Ma tan vỡ?
Tuần này, giấc mơ đó gần như đã thành hiện thực - cho đến khi Bắc Kinh có quyết định khác. Vào phút cuối, Bắc Kinh đã đình chỉ niêm yết thị trường chứng khoán của Ant Group - công ty kế thừa trực tiếp của Alipay. Trước khi bị đình chỉ, các nhà đầu tư đã định giá Ant ở mức 316 tỷ USD - làm lu mờ đối với định giá không chỉ các ngân hàng lớn nhất của Trung Quốc mà còn của Mỹ.
Vậy tại sao Bắc Kinh lại có bước đi quyết liệt như vậy?
Từ một số khía cạnh, việc tạm dừng đợt chào bán cổ phiếu trị giá 37 tỷ USD - lớn nhất trong lịch sử - dường như là một mục tiêu của riêng Trung Quốc. Sự ra mắt của Ant Group là sự đánh dấu niềm vinh quang tột đỉnh của một nền công nghệ tài chính cây nhà lá vườn (hay fintech) vô địch. Nó cũng được kỳ vọng sẽ củng cố niềm tin ở Hong Kong sau khi Bắc Kinh áp đặt một chế độ an ninh mới trong năm nay.
Việc niêm yết tại Thượng Hải và Hong Kong nhằm cho thấy Trung Quốc không còn cần thị trường vốn của Mỹ để tài trợ cho các tập đoàn tầm cỡ thế giới của mình.
Định giá Ant ở mức 316 tỷ USD - làm lu mờ không chỉ đối với định giá của các ngân hàng lớn nhất Trung Quốc mà còn của Mỹ.
Tầm quan trọng của Ant cũng được thiết lập để trở thành một vấn đề địa chính trị. Việc phát hành IPO của công ty củng cố một câu chuyện rộng hơn về Trung Quốc - như một siêu cường công nghệ nắm bắt sáng kiến toàn cầu từ Mỹ - một biểu tượng cho khả năng phục hồi của Bắc Kinh trước áp lực mà chính quyền Donald Trump tạo ra.
Mọi ván bài phải nằm trong tay ĐCSTQ
Với “số tiền đặt cược” cao như vậy, Bắc Kinh phải mất rất nhiều thời gian để “rút chốt”. Ông Ma và các giám đốc điều hành cấp cao khác đã được các cơ quan quản lý gọi đến để chất vấn vào thứ Hai (ngày 2/11).
Nhưng các nhà phân tích và chủ ngân hàng nhà nước Trung Quốc cho rằng động cơ của các nhà lãnh đạo ĐCSTQ trong việc hỗ trợ IPO chủ yếu xuất phát từ những tính toán về quyền lực và địa vị chính trị. Ông Ma có thể là một trong những người đàn ông giàu nhất Trung Quốc và là doanh nhân nổi tiếng hàng đầu của nước này, nhưng những lời chỉ trích công khai nhức nhối của ông về phương thức quản trị của Bắc Kinh - trong một bài phát biểu vào tháng 10/2020 - được coi là không thể chấp nhận được.
Duncan Clark, tác giả của cuốn sách năm 2016 “Alibaba: Ngôi nhà mà Jack Ma đã xây dựng”, nói rằng: “ĐCSTQ đang đẩy lùi. Họ đang thể hiện sự không hài lòng của mình khi các doanh nhân đi ra khỏi làn đường của họ”.
“Thương mại là một chuyện. Tài chính rõ ràng là khác. Jack đã tận dụng sức mạnh của internet để thúc đẩy khu vực tư nhân, nhưng việc áp dụng công nghệ này vào lĩnh vực tài chính có vẻ ở một cấp độ khác”, ông nói thêm.
‘Tâm lý tiệm cầm đồ'
Một cuộc kiểm tra về hành vi vi phạm cụ thể của ông Ma - và bối cảnh của vi phạm này - cho thấy nhiều điều về bản chất ngày càng độc tài của chế độ ĐCSTQ, cũng như thể hiện rõ quyết tâm của chính quyền này nhằm củng cố hệ thống tài chính của mình khi sự cạnh tranh với Mỹ ngày càng gia tăng.
Ổn định tài chính - điều mà các quan chức cho là mục tiêu đằng sau lời khiển trách đối với Ant - là chính sách quan trọng của nhà lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình, kể từ khi ông xác định đây là vấn đề an ninh quốc gia vào năm 2017.
Những lời lẽ xúc phạm của ông Ma đã được đưa ra trong một bài phát biểu trước một diễn đàn cấp cao vào ngày 24 tháng 10. Ông chỉ trích các cơ quan quản lý của Trung Quốc và cáo buộc các ngân hàng của nước này, hầu hết thuộc sở hữu nhà nước, có “tâm lý tiệm cầm đồ” khi đòi hỏi phải có tài sản thế chấp và bảo lãnh tín dụng.
Ông lập luận rằng điều mà nền kinh tế lớn thứ hai thế giới thực sự cần là “những người chơi mới táo bạo” có thể mở rộng tín dụng cho những người nghèo có tài sản thế chấp. Ông tiếp tục tuyên bố rằng các công ty và cá nhân đổi mới thường bị các tập đoàn tài chính lớn của Trung Quốc xa lánh.
Đây không phải là ý kiến học thuật. Điều mà ít người nhận ra vào thời điểm đó là ông Ma đã nói chuyện riêng với các nhà quản lý - những người đang soạn thảo các quy tắc mới để đưa ngành công nghiệp fintech đang bùng nổ của Trung Quốc phát triển, theo một số người am hiểu về tình hình.
Doanh thu của Ant Group đã bùng nổ trong những năm qua, nhưng đến đầu quý I/2020 nó đã sụt giảm
Tuy nhiên, Ant Group phủ nhận về bất kỳ cuộc đàm phán nào đã diễn ra. “Tuyên bố này là vô căn cứ và hoàn toàn là bịa đặt. Ant Group đã công bố đầy đủ các rủi ro trọng yếu trong hoạt động kinh doanh của chúng tôi trong bản cáo bạch”, tập đoàn này cho biết.
Một lĩnh vực tranh cãi đáng kể trong các quy tắc là số vốn dự trữ của các công ty fintech trong bảng cân đối kế toán của họ để đảm bảo các khoản vay mà họ đưa ra.
Oliver Rui, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc Châu Âu, nói rằng Ant trước đây có thể tận dụng 3 tỷ Rmbn (449 triệu USD) trong quỹ dự trữ vốn để có 300 tỷ Rmb trong các khoản vay. Nhưng theo hướng dẫn mới, những người cho vay trực tuyến sẽ cần giữ ít nhất 30% vốn trên bảng cân đối kế toán của họ.
Một chuyên gia tài chính Trung Quốc yêu cầu giấu tên cho biết: “Điều này có nghĩa là Ant phải tìm thêm 20 tỷ USD trong quỹ dự trữ vốn để hỗ trợ danh mục cho vay hiện tại của mình. Nếu bạn nghĩ rằng đợt IPO này sẽ huy động được khoảng 37 tỷ USD, thì đó là một số tiền thực sự lớn. Thảo nào mà Ma lại bị kích động như vậy”.
‘Nếu không nằm dưới tầm kiểm soát của ĐCSTQ, đừng hòng phát triển’
Vấn đề này rất quan trọng đối với tính bền vững của mô hình kinh doanh của Ant - vốn đã phá vỡ hệ thống tài chính do nhà nước thống trị của Trung Quốc. Mặc dù bắt đầu hoạt động như một công ty thanh toán, trong những năm gần đây, tập đoàn fintech thuộc sở hữu tư nhân này đã phân nhánh sang một số lĩnh vực sinh lợi khác mà trước đây là do các tập đoàn tài chính nhà nước thống trị như ICBC và Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc.
Phần doanh thu chính hiện nay của Ant đến từ hoạt động kinh doanh cho vay, theo đó nó đã mở rộng 1,8 tỷ Rmb cho các khoản vay nhỏ cho khoảng 500 triệu khách hàng.
Nhưng bản thân dự thảo quy định này lại không giải thích được lý do tại sao IPO bị đình chỉ. Trong các trường hợp bình thường, các nhà quản lý của Bắc Kinh tham vấn với các công ty chủ chốt trong ngành và khi đạt được sự đồng thuận, sẽ công bố các quy định mới, các chủ ngân hàng Trung Quốc cho biết. Bằng cách đó, tác động thị trường được giảm thiểu.
Lần này, sự thách thức của Jack Ma đã thay đổi mọi thứ.
“Bài phát biểu của Jack Ma tại Thượng Hải cho thấy ông ấy muốn công khai thách thức cơ quan quản lý, điều không thể chấp nhận được”, một giám đốc điều hành cấp cao tại một ngân hàng quốc doanh lớn của Trung Quốc cho biết.
Điều đó đã thúc đẩy cơ quan quản lý ‘ra tay’ và công bố các quy tắc. Logic của Bắc Kinh là: 'Nếu tôi không hiểu bạn và không thể kiểm soát bạn, tôi sẽ không để bạn phát triển", vị giám đốc này cho biết.
Chen Zhiwu, giáo sư tài chính tại Đại học Hong Kong, lặp lại cách giải thích này về các sự kiện.
“Các cơ quan quản lý đã phê duyệt IPO trên thị trường cổ phiếu loại A trong nước và Hong Kong trước bài phát biểu của Jack Ma”, ông nói. “Việc xem xét làm sạch fintech sẽ không phải là vấn đề [đối với các nhà chức trách].
Nhưng mọi thứ đã thay đổi sau bài phát biểu, kèm theo việc Tân Hoa Xã công khai công kích Ma.
“Việc đình chỉ và các hành động khác là kết quả của bài phát biểu của Ma”, ông nói thêm.
Các cơ quan quản lý cũng lo ngại về việc Ant kiểm soát dữ liệu khách hàng của mình. Guo Wuping, một quan chức cấp cao của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, đã công kích trên các phương tiện truyền thông chính thức trong tuần này về việc “các công ty fintech lạm dụng vị trí bá chủ của họ”.
Ông nói thêm rằng các công ty như vậy nên sử dụng dữ liệu để mang lại lợi ích cho mọi người, thay vì sử dụng dữ liệu đó để nâng cao lợi ích của công ty họ.
Động thái chính thức của ĐCSTQ hôm thứ Tư (ngày 4/11) là đình chỉ phát hành IPO của Ant Group - như một biện pháp bắt buộc. Uông Văn Bân, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết động thái này được thiết kế để “duy trì tốt hơn sự ổn định của thị trường vốn và bảo vệ lợi ích của các nhà đầu tư”.
Điều gì tiếp theo dành cho Ant - Được ‘đưa trở lại dây chuyền’?
Một số nhà phân tích nói rằng không có khả năng việc phát hành IPO sẽ vĩnh viễn bị hủy bỏ, do quy mô của công ty và kỳ vọng quốc tế đối với việc chào bán cổ phiếu của Ant.
Theo các nhà phân tích, một kịch bản có khả năng xảy ra hơn là: Ông Ma và các giám đốc điều hành cấp cao khác của công ty sẽ được “đưa trở lại dây chuyền”, và có nghĩa vụ đưa ra các tuyên bố công khai thể hiện sự hối lỗi về thái độ thách thức của mình.
Một logo Alipay được nhìn thấy bên cạnh tòa nhà văn phòng của Ant Group ở Thượng Hải vào ngày 3 tháng 11 năm 2020 (Ảnh của Hector RETAMAL / AFP/ Getty Images)
Nhưng do các quy định cuối cùng về fintech vẫn sẽ được chính thức ban hành, có lẽ mất vài tháng trước khi Ant có thể thay đổi mô hình kinh doanh của mình để tuân thủ các quy định đó. Và khi đạt được điều đó - với các quỹ được phân bổ để tăng cơ sở vốn - thì tỷ suất lợi nhuận của công ty có thể bị thu hẹp trở lại. Kết quả là mọi đợt IPO và định giá trong tương lai đều có vẻ rất khác nhau.
Brock Silvers, Giám đốc điều hành của Kaiyuan Capital, một quỹ đầu tư, cho biết: “Rủi ro về quy định của Ant đang được làm nổi bật. Các cơ quan tài chính có thể tác động đến quỹ đạo tăng trưởng đối với hoạt động kinh doanh tín dụng trong nước của Ant, nhưng không có khả năng gây tổn hại nhanh chóng và đáng kể đến triển vọng của công ty”.
Nói rộng hơn, câu chuyện về IPO của Ant mang lại những bài học cho cả những nhà đầu tư đã nắm lấy cơ hội mà Trung Quốc mang lại và cho những người khác đang tìm cách hiểu đúng bản chất của một siêu cường đang lên.
Giáo sư Chen nói: “Ngay bây giờ nếu một doanh nhân kiếm tiền và luôn cúi đầu và thấp thỏm, thì điều đó là tốt. Nếu không thì không tốt. Jack Ma thò đầu ra quá xa. Do đó, đã lãnh hậu quả".
‘Jack Ma thò đầu ra quá xa. Do đó, đã lãnh hậu quả’
Giáo sư Michael Pettis, chuyên gia hàng đầu về kinh tế Trung Quốc, bình luận trên tweet:
“Nhiều nhà phân tích đang tranh luận rằng việc Ant bị bất ngờ đình chỉ một phần là hậu quả của bài phát biểu đầy giận dữ của Jack Ma hai tuần trước đó, nhưng tôi hiểu rằng bản thân bài phát biểu của ông ấy là một phản ứng đối với các những lo lắng về các quy định pháp luật đã được thảo luận rộng rãi. Nếu đúng, có lẽ Ant và các chủ ngân hàng đã rút việc IPO sớm hơn nhiều, trong khi chờ làm rõ các quy định mới. Có thể các cơ quan quản lý không phải là những người duy nhất xử lý vấn đề này một cách tồi tệ”.
Nhân tiện, bài báo này giải thích rằng nếu IPO xảy ra, Ant sẽ trở thành ngân hàng có giá trị nhất thế giới trong một đêm, điều này thật trớ trêu vì cách thức mà IPO này được dàn xếp rất rõ ràng rằng đó không phải là IPO ngân hàng mà là IPO công nghệ.
Ant và các chủ ngân hàng của mình đã làm mọi thứ có thể để đảm bảo công ty được coi là một công ty công nghệ, với mức định giá cao hơn nhiều so với các ngân hàng đơn thuần. Bây giờ có vẻ như Ant thực sự có thể là một ngân hàng.
Theo thời báo phố Wall, Ant lẽ ra đã được định giá trên 300 tỷ USD, nhưng mức định giá khổng lồ đó dựa trên những giả định lạc quan về khả năng của Ant trong việc tiếp tục chống lại xu hướng quy định tài chính chặt chẽ hơn ở Trung Quốc, điều này có thể dễ dàng thấy kể từ năm 2017. Các nhà đầu tư cũng đã bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo trong nhiều tuần qua về sự khó chịu của các cơ quan quản lý.
Ant đã tự mô tả mình như một công ty công nghệ, thay vì một tổ chức tài chính, một phần để tránh sự giám sát của các cơ quan quản lý. Trong những năm gần đây, công ty đã chuyển từ chủ yếu là nhà cung cấp trực tiếp các dịch vụ tài chính sang trở thành một nền tảng trực tuyến cho các dịch vụ này — chính xác là vì việc trở thành một người cho vay trực tuyến đã trở thành một ngành kinh doanh nguy hiểm từ góc độ rủi ro pháp lý.
Khi sự cạnh tranh với Mỹ gia tăng trong vài năm qua, ông Tập đã thể hiện sự chú trọng hơn bao giờ hết vào việc tăng cường quyền lực của ĐCSTQ trong các doanh nghiệp nhà nước và quốc doanh.
Jack Ma, chủ tịch điều hành của Tập đoàn Alibaba, phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Toàn cầu Bloomberg vào ngày 20 tháng 9 năm 2017 tại Thành phố New York (Ảnh của John Moore / Getty Images)
Ngay trong đầu tháng 11 này, một cơ quan do chủ tịch Tập đứng đầu đã đưa ra lời kêu gọi làm rõ ràng đối với sự việc của Ant, để làm cho các doanh nghiệp nhà nước “mạnh hơn, tốt hơn và lớn hơn”. Sự điều chỉnh này nhằm phục vụ các mục tiêu chiến lược quốc gia và thích ứng với tăng trưởng chất lượng cao, theo một tuyên bố chính thức được công bố thông qua hãng thông tấn Tân Hoa xã.
Trong khi đó, khu vực tư nhân đang nhận được một loạt các mệnh lệnh khác nhau. Vào tháng 9/2020, ĐCSTQ đã đưa ra lời kêu gọi giáo dục tư tưởng tốt hơn đối với khu vực tư nhân, nỗ lực xây dựng chi bộ ĐCSTQ mạnh mẽ hơn trong các công ty tư nhân và sự tham gia nhiều hơn của các công ty tư nhân vào các chiến lược quốc gia.
“Thông điệp rất rõ ràng”, Anna Holzmann và Caroline Meinhardt, các nhà phân tích tại Merics, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Berlin, viết. "Ở Trung Quốc của ông Tập, ĐCSTQ dẫn đầu về mọi thứ".
Sự xung đột này không mang lại điềm báo tốt cho các doanh nhân như ông Ma hoặc các công ty như Ant, những công ty kể từ khi thành lập đã kiếm được tiền và danh tiếng, nhưng bằng cách làm rung chuyển trật tự kinh tế do nhà nước thống trị ở Trung Quốc.
Ngay cả tên của Ant, được thông qua vào năm 2014 để cho thấy rằng công ty là “anh chàng nhỏ bé”, chứng thực cho một di sản không được ưa chuộng. Ở một đất nước mà các ngân hàng truyền thống thường rất quan liêu, Ant đã cung cấp dịch vụ một cách dễ dàng cho bất kỳ ai có điện thoại di động để thanh toán mọi thứ và đầu tư tiền tiết kiệm của họ mà không cần phải đến ngân hàng.
Công ty thống trị thanh toán di động ở Trung Quốc thông qua ứng dụng Alipay, hợp nhất hơn 700 triệu người dùng hoạt động hàng tháng với khoảng 80 triệu người bán, và xử lý khoản thanh toán khoảng 17 tỷ USD trong năm tài chính vừa qua - gấp khoảng 24 lần khối lượng được ghi nhận bởi PayPal, gã khổng lồ thanh toán của Mỹ.
Jeffrey Towson, một giáo sư tại Trường Quản lý Quảng Hoa thuộc Đại học Bắc Kinh cho biết: “IPO Ant mang đầy tính biểu tượng. Đó là đợt IPO lớn nhất thế giới. Nó chỉ được công khai ở Trung Quốc. Nó rất sáng tạo, không có đối thủ ở phương Tây. Và nó đã bị đình chỉ vài ngày trước khi ra mắt”.
Trần Đức
Nguồn tham khảo
https://www.ft.com/content/3d2f174d-aa73-44fc-8c90-45c2a554e97b
https://twitter.com/michaelxpettis/status/1324197593761472512
https://www.wsj.com/articles/ant-group-can-no-longer-pretend-its-just-a-tech-company-11604488049
(Theo ntdvn.com)
