Trinity Metals

Egon Cossou

Vai trò, Phóng viên kinh doanh

Có thể bạn không mấy bận tâm đến thiết bị mà bạn đang dùng để đọc bài viết này, miễn là thiết bị trông bắt mắt và hoạt động tốt.

Nhưng các nguyên tố cung cấp năng lượng và vận hành các thiết bị đó lại là trọng tâm của một cuộc chiến ngày càng leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới - Mỹ và Trung Quốc - với các nước châu Phi nằm ở tâm điểm.

Châu Phi rất giàu khoáng sản và kim loại quan trọng - như lithium, đất hiếm, coban và vonfram - những nguyên tố thiết yếu cho việc sản xuất và vận hành thiết bị công nghệ cá nhân.

Những vật liệu này cũng rất cần thiết cho mọi thứ, từ xe điện, đến trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống vũ khí.

Trung Quốc từ lâu đã là quốc gia lớn nhất trên thị trường toàn cầu về khoáng sản và kim loại quan trọng. Trung Quốc có trữ lượng đáng kể trong nước và khả năng tiếp cận nguồn cung từ nước ngoài nhờ đầu tư lớn vào các hoạt động khai thác mỏ ở nước ngoài - đặc biệt là ở châu Phi.

Bắc Kinh cũng đã xây dựng được vị thế thống lĩnh trong lĩnh vực chế biến nguồn cung toàn cầu và đã khiến Mỹ lo ngại với mối đe dọa hạn chế xuất khẩu.

Điều này càng làm tăng thêm tính cấp bách cho các động thái của Mỹ nhằm tăng cường khả năng tiếp cận các khoáng sản và kim loại quan trọng, trong đó trữ lượng của châu Phi được coi là chìa khóa cho sứ mệnh đó.

Điều này đúng đến mức Hoa Kỳ thực sự đã âm thầm vượt qua Trung Quốc để trở thành nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất tại Châu Phi, theo số liệu hằng năm mới nhất.

Theo Sáng kiến ​​Nghiên cứu Trung Quốc - châu Phi của Đại học Johns Hopkins, đơn vị đã tiếp cận dữ liệu chính thức, Mỹ đã đầu tư 7,8 tỷ đô la vào châu Phi trong năm 2023, còn Trung Quốc đã đầu tư 4 tỷ đô la.

Đây là lần đầu tiên kể từ năm 2012, Mỹ giành lại vị trí dẫn đầu.

Khoản đầu tư này của Mỹ do một cơ quan chính phủ có tên là Tập đoàn Tài chính Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (DFC) dẫn dắt.

Cơ quan này được thành lập vào năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump và không ngần ngại tuyên bố sứ mệnh của mình là đối đầu với Bắc Kinh. DFC đăng trên trang web của mình rằng cơ quan này được thành lập như một phương tiện để "chống lại sự hiện diện của Trung Quốc tại các khu vực chiến lược".

Khoản đầu tư này có ý nghĩa gì đối với các công ty và quốc gia châu Phi được hưởng lợi?

Năm ngoái, công ty khai khoáng Trinity Metals của Rwanda đã nhận được khoản tài trợ 3,9 triệu đô la từ DFC để giúp phát triển ba mỏ mà công ty sở hữu tại quốc gia này, sản xuất thiếc, tantali và vonfram.

"Chính phủ Mỹ rất ủng hộ những gì chúng tôi đang làm, đó là tìm cách đưa chuỗi cung ứng đó trực tiếp đến Mỹ", chủ tịch công ty Shawn McCormick nói.

Trinity hiện đang vận chuyển vonfram từ Rwanda đến một nhà máy chế biến ở bang Pennsylvania. Công ty cũng đã đạt được thỏa thuận vận chuyển thiếc Rwanda đến một nhà máy luyện kim ở Pennsylvania.

Ông McCormick phủ nhận việc nguồn tài trợ từ Washington đã ảnh hưởng đến quyết định gửi nguồn cung sang Mỹ.

"Chính phủ Mỹ không phải là bên đã nói với tôi và CEO rằng 'các ông có thể đưa số vonfram đó sang Mỹ được không?'. Đó là quyết định của chúng tôi với tư cách là những người tham gia vào thị trường thương mại."

Chính phủ Rwanda sở hữu 5% của công ty Trinity. Công ty đầu tư khoáng sản quan trọng TechMet của Ireland cũng là một cổ đông.

Ông McCormick nói thêm rằng mặc dù một số hoạt động khai thác ở châu Phi có thể sử dụng lao động chưa qua đào tạo, làm việc trong điều kiện nguy hiểm, Trinity vẫn tuân thủ các tiêu chuẩn cao nhất.

"Chúng tôi đã chứng minh rằng có một cách để sản xuất những vật liệu này theo cách không xung đột, không sử dụng lao động trẻ em, một cách chuyên nghiệp, đó là đóng thuế, tôn trọng cộng đồng và môi trường, tạo việc làm và cơ hội."

AFP/Getty Images

Châu Phi có nguồn khoáng sản phong phú

Sepo Haihambo là một nhà kinh tế học và cựu giám đốc điều hành của tập đoàn ngân hàng FNB Namibia. Bà cho rằng các quốc gia châu Phi phải quyết đoán bảo vệ lợi ích quốc gia của mình khi đàm phán với các công ty Mỹ và không nên mong đợi bất kỳ sự ưu ái nào.

"Mong đợi [người Mỹ] xuất hiện, đàm phán và đề xuất các điều khoản vì lợi ích tốt nhất của châu Phi thay mặt cho châu Phi là điều không thực tế," bà nói.

"Vì vậy, châu Phi thực sự cần chuẩn bị cho những cam kết này và thực sự rõ ràng về những [kết quả] mà họ mong muốn."

Bà Haihambo cũng cho rằng các chính phủ châu Phi không nên chỉ giới hạn các thỏa thuận khai thác khoáng sản bằng tiền mặt.

"Thay vào đó, có cơ hội để xem xét nhiều khuôn khổ khác nhau," bà nói.

"Có thể xem xét các thỏa thuận chia sẻ sản lượng, mô hình liên doanh, tham gia cổ phần địa phương. Cuối cùng, điều đó sẽ tạo cơ hội cho các quốc gia châu Phi tạo ra, chẳng hạn như các quỹ đầu tư quốc gia, sau đó có thể đầu tư vào các lĩnh vực phát triển như giáo dục, chăm sóc sức khỏe,..."

Bà cũng muốn thấy nhiều hoạt động chế biến khoáng sản và kim loại được thực hiện tại châu Phi hơn thay vì chỉ xuất khẩu quặng ra nước ngoài, vì điều đó sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn.

Sepo Haihambo

Nhà kinh tế học Sepo Haihambo nói các quốc gia châu Phi phải cẩn thận để đảm bảo các thỏa thuận tốt với Mỹ

Một công ty Mỹ đang xây dựng một nhà máy lọc khoáng sản và kim loại quan trọng tại châu Phi là ReElement Africa, một công ty con của tập đoàn American Resources.

ReElement Africa đang xây dựng nhà máy lọc dầu tại tỉnh Gauteng của Nam Phi.

"Chúng tôi vô cùng hài lòng khi nhận ra rằng mình có thể hợp tác với các quốc gia ở châu Phi để đặt các cơ sở lọc dầu bên cạnh nguồn tài nguyên trong các dự án khai thác, nhờ đó chúng tôi có thể thu được nhiều giá trị hơn, nâng cao tay nghề lao động, xây dựng nền kinh tế xung quanh khu vực đó và đặt nền móng cho sự phát triển công nghiệp hơn nữa," Ben Kincaid, Giám đốc điều hành của ReElement Africa, khẳng định.

Tuy nhiên, Giáo sư Lee Branstetter, một học giả kinh tế quốc tế tại Đại học Carnegie Mellon ở Pittsburgh, cho rằng Mỹ đã bỏ lỡ một cơ hội.

Ông lập luận rằng thuế quan của ông Trump đối với các quốc gia châu Phi đã làm giảm sự nhiệt tình đối với Mỹ trên khắp lục địa vào thời điểm một số quốc gia cận Sahara đang phàn nàn rằng đầu tư của Trung Quốc không mang lại đủ lợi ích cho người dân địa phương.

"Nếu chính quyền hiện tại đã không áp đặt thuế quan bừa bãi lên nhiều quốc gia châu Phi mà không có lý do rõ ràng, Mỹ có lẽ đã ở vị thế tốt hơn để hưởng lợi từ sự bất mãn của châu Phi đối với các dự án của Trung Quốc," Giáo sư Branstetter nhận định.

Bà Haihambo bình luận thêm rằng trong tương lai, Mỹ và Trung Quốc cũng có thể chứng kiến ​​sự cạnh tranh ngày càng tăng ở châu Phi từ các quốc gia khác.

Bà chỉ ra sự quan tâm ngày càng tăng từ các quốc gia như Brazil, Ấn Độ và Nhật Bản đối với lục địa này.

(Theo BBC News)