Chụp lại hình ảnh, Trang web của Tập đoàn Prince Group - công ty do ông Trần Chí sáng lập - mô tả ông là "một doanh nhân được kính trọng và là nhân vật làm làm từ thiện nổi tiếng". Nguồn hình ảnh: Prince Group/Getty images

Tác giả, Jonathan Head

Vai trò, thông tín viên khu vực Đông Nam Á

Mới 37 tuổi, Trần Chí (Chen Zhi) đã bị cáo buộc là "kẻ chủ mưu đứng sau một đế chế lừa đảo mạng khổng lồ… một tổ chức tội phạm được xây dựng trên nỗi đau của con người".

Với bộ râu dê thưa thớt và gương mặt trẻ thơ, Trần Chí trông còn trẻ hơn tuổi thật của mình. Một điều rõ ràng là việc ông đã trở nên giàu có một cách cực kỳ nhanh chóng.

Tuần trước, Bộ Tư pháp Mỹ truy tố ông Trần Chí với cáo buộc điều hành các "khu phức hợp lừa đảo" ở Campuchia, chiếm đoạt hàng tỷ USD tiền mã hóa từ các nạn nhân trên khắp thế giới. Bộ Tài chánh Mỹ đã tịch thu lượng bitcoin trị giá hơn 14 tỷ USD mà họ cho là có liên quan đến ông Trần Chí - vụ thu giữ tiền mã hóa lớn nhất từ trước tới nay.

Trang web của Tập đoàn Prince Group - công ty do ông Trần Chí sáng lập - mô tả ông là "một doanh nhân được kính trọng và là nhân vật làm từ thiện nổi tiếng" và là người có "tầm nhìn và năng lực lãnh đạo đã đưa Prince Group trở thành một tập đoàn hàng đầu tại Campuchia tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế".

BBC đã liên hệ với Prince Group để yêu cầu bình luận.

Vậy, chúng ta thực sự biết gì về Chen Zhi - Trần Chí, nhân vật bí ẩn được cho là đang điều hành một "đế chế lừa đảo"?

Trỗi dậy thần tốc

Sinh ra tại tỉnh Phúc Kiến (miền đông nam Trung Quốc), Trần Chí khởi nghiệp từ một công ty trò chơi trực tuyến nhỏ - dường như không mấy thành công - rồi chuyển tới Campuchia vào khoảng cuối năm 2010 hoặc năm 2011. Ở đây, ông này khởi sự trong lĩnh vực bất động sản khi thị trường đang bùng nổ.

Sự xuất hiện của ông trùng với thời kỳ đầu của cơn sốt đầu cơ bất động sản ở Campuchia. Quỹ đất rộng lớn bị các nhân vật có thế lực chính trị thu hồi, kết hợp với dòng vốn Trung Quốc đổ vào, đã thúc đẩy làn sóng này.

Một phần trong số đó là hệ quả của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khởi xướng nhằm xuất cảng hạ tầng do Trung Quốc sản xuất; phần khác đến từ các nhà đầu tư đơn lẻ Trung Quốc tìm kiếm cơ hội rẻ hơn so với thị trường bất động sản trong nước vốn đã quá nóng.

Một phần dòng vốn đó là từ giai đoạn cuối của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khởi xướng, nhằm xuất cảng các công trình hạ tầng do Trung Quốc sản xuất; một phần khác từ các nhà đầu tư cá nhân Trung Quốc tìm kiếm cơ hội tốt hơn so với thị trường bất động sản trong nước vốn đã quá nóng.

Lượng khách du lịch Trung Quốc đến Campuchia cũng tăng nhanh chóng.

Phnom Penh thay đổi ngoạn mục: thành phố với những căn nhà thấp tầng và biệt thự kiểu Pháp sơn màu vàng nay biến thành một rừng cao ốc từ thép và kính như nhiều đô thị Á châu khác.

Sihanoukville - một thành phố ven biển yên bình trước đây - còn thay đổi mạnh mẽ hơn. Những người tới Campuchia không chỉ là du khách và nhà đầu tư, mà còn có cả giới mê trò đỏ đen do cờ bạc bị cấm ở Trung Quốc.

Những sòng bạc mới mọc lên như nấm, kèm theo đó là các khách sạn sang trọng và khu căn hộ lộng lẫy. Không thiếu cơ hội kiếm tiền.

Dù vậy, con đường vươn lên của Trần Chí vẫn khiến nhiều người sửng sốt.

Vào năm 2014, ông ta từ bỏ quốc tịch Trung Quốc và trở thành công dân Campuchia. Điều này cho phép ông mua đất và đứng tên, với điều kiện đóng cho chính phủ ít nhất 250 ngàn USD.

Không rõ nguồn tiền của Trần Chí từ đâu.

Khi nộp đơn mở tài khoản ngân hàng ở đảo Isle of Man vào năm 2019, Trần Chí khai rằng một người chú (không nêu tên) đã đưa ông ta 2 triệu USD để thành lập công ty bất động sản đầu tiên vào năm 2011 - tuy nhiên không có bằng chứng nào được đưa ra để xác thực điều đó.

Chụp lại hình ảnh, Sihanoukville đã chuyển mình nhờ các khoản đầu tư của Trung Quốc. Ảnh: Getty Images

Vào năm 2015, khi mới 27 tuổi, Trần Chí đã thành lập Prince Group, tập trung vào lĩnh vực phát triển bất động sản.

Đến năm 2018, ông này được cấp phép hoạt động ngân hàng thương mại và đã thành lập Prince Bank. Cũng trong năm đó, Trần Chí mua quốc tịch Cyprus (Tái Phổ Lặc Tư) thông qua khoản đầu tư tối thiểu 2,5 triệu USD, giúp ông ta dễ dàng tới lui các nước Âu châu (EU). Sau đó, người đàn ông này còn lấy thêm quốc tịch Vanuatu (Ngõa Nỗ A Đồ).

Trần Chí thành lập hãng hàng không thứ ba của Campuchia, và đến năm 2020 tiếp tục được cấp phép điều hành hãng thứ tư. Các trung tâm thương mại cao cấp ở Phnom Penh, khách sạn 5 sao ở Sihanoukville, cùng một dự án "thành phố sinh thái" trị giá 16 tỷ USD mang tên Bay of Lights đều thuộc hệ sinh thái Prince.

Cũng trong năm 2020, Trần Chí được Quốc vương Campuchia phong là "Neak Oknha" – là tước hiệu cao quý nhất và yêu cầu mức đóng góp ít nhất 500.000 USD cho chính phủ.

Trước đó, từ năm 2017, Trần Chí được bổ nhiệm làm cố vấn chính thức cho Bộ trưởng Nội vụ Sar Kheng, hợp tác kinh doanh với con trai ông này - Sar Sokha, và còn là cố vấn cho ông Hun Sen, nhân vật quyền lực nhất Campuchia. Ông tiếp tục là cố vấn cho Hun Manet khi ông này kế nhiệm chức thủ tướng vào năm 2023.

Truyền thông Campuchia gọi Trần Chí là một nhà từ thiện, là người đã tài trợ học bổng cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn và có những khoản quyên góp đáng kể để giúp Campuchia ứng phó với đại dịch Covid-19.

Thế nhưng, ông ta vẫn là một nhân vật bí ẩn, tránh xa ánh đèn sân khấu và hiếm khi phát biểu trước truyền thông.

Chụp lại hình ảnh, Một chi nhánh của Prince Bank tại Phnom Penh. Ảnh: AFP via Getty Images

Nhà báo Jack Adamovic Davies, người đã điều tra về Trần Chí trong suốt ba năm, nói trong một phóng sự của Đài Á Châu Tự Do (RFA) công bố năm ngoái, rằng: "Tất cả những người tôi từng nói chuyện mà đã từng làm việc trực tiếp với ông ấy, đều miêu tả Trần Chí là người lịch thiệp, điềm tĩnh và chừng mực,"

"Tôi nghĩ việc tránh trở nên phô trương, ồn ào không để báo lá cải viết về mình là một lựa chọn khôn ngoan. Ngay cả những người giờ đây không muốn liên quan đến ông ấy nữa vẫn ấn tượng với sự điềm đạm và sức hút thầm lặng của ông ấy."

Câu hỏi là quyền lực và cơ nghiệp của ông Trần Chí từ đâu mà có?

'Chuỗi tội phạm xuyên quốc gia'

Năm 2019, bong bóng bất động sản ở Sihanoukville bị vỡ. Ngành cờ bạc trực tuyến, từng thu hút các băng nhóm tội phạm Trung Quốc, trở thành địa bàn của các cuộc thanh trừng đẫm máu giữa các phe phái. Khách du lịch sợ hãi rời đi.

Dưới sức ép từ Trung Quốc, tháng 8/2019, Thủ tướng khi đó là ông Hun Sen đã ban hành lệnh cấm cờ bạc trực tuyến. Khi ngành kinh doanh chính của thành phố sụp đổ, khoảng 450.000 người Trung Quốc rời đi. Nhiều tòa nhà dân cư của Tập đoàn Prince bỏ trống.

Tuy nhiên, Trần Chí tiếp tục mở rộng hoạt động kinh doanh và chi tiêu mạnh tay.

Vào năm 2019, theo giới chức Anh, ông trùm đã mua một biệt thự trị giá 12 triệu bảng ở phía bắc Luân Đôn và một tòa nhà văn phòng trị giá 95 triệu bảng tại khu tài chánh trung tâm của thành phố. Chiánh quyền Mỹ nói rằng ông chủ Prince Group và các cộng sự còn mua bất động sản ở Nữu Ước (New York), phi cơ riêng, du thuyền sang trọng, và cả một bức tranh Picasso.

Họ cáo buộc rằng khối tài sản khổng lồ của Trần Chí xuất phát từ ngành kinh doanh sinh lợi nhất Á châu hiện nay: lừa đảo trực tuyến, cùng với nạn buôn người và rửa tiền đi kèm.

Mỹ và Anh đã áp đặt lệnh trừng phạt lên 128 công ty có liên hệ với ông Trần Chí và Tập đoàn Prince. Gần 20 người, với bảy quốc tịch khác nhau, bị cáo buộc giúp Trần Chí điều hành "đế chế lừa đảo". Tài sản liên quan đến ông trùm này ở Mỹ và Anh đều bị phong tỏa.

Chụp lại hình ảnh, Các tài liệu của tòa án có chứa hình ảnh về các "trại điện thoại di động" (phone farm) được cho là đã được xử dụng để thực hiện các vụ lừa đảo. Ảnh: US District Court EDNY

Thông cáo về lệnh trừng phạt mô tả một mạng lưới phức tạp gồm các công ty "vỏ bọc" và ví tiền mã hóa được xử dụng để che giấu nguồn gốc dòng tiền.

Thông cáo viết:

"Tổ chức tội phạm xuyên quốc gia Prince Group thu lợi từ một loạt tội phạm xuyên quốc gia, bao gồm sextortion - một hình thức lừa đảo trong đó kẻ phạm tội dụ dỗ nạn nhân gửi hình ảnh nhạy cảm để tống tiền, thường nhắm vào trẻ vị thành niên - rửa tiền, hàng loạt hình thức lừa đảo và chiếm đoạt, tham nhũng, cờ bạc trực tuyến trái phép, và việc buôn bán, tra tấn, tống tiền trên quy mô công nghiệp đối với những người lao động bị nô dịch, nhằm duy trì hoạt động của ít nhất 10 khu phức hợp lừa đảo tại Campuchia”.

'Đế chế lừa đảo'

Trung Quốc cũng đã âm thầm điều tra Tập đoàn Prince ít nhất từ năm 2020. Đã có một loạt vụ kiện cáo buộc công ty này điều hành các đường dây lừa đảo trực tuyến.

Công an thành phố Bắc Kinh đã thành lập một tổ chuyên án để "điều tra Tập đoàn Prince, một đường dây cờ bạc trực tuyến xuyên quốc gia lớn có trụ sở tại Campuchia".

Theo cáo buộc của Mỹ và Anh, trung tâm của mạng lưới này là các cơ sở như Công viên Khoa học và Công nghệ Golden Fortune - một khu phức hợp do Prince Group xây dựng ở Chrey Thom, gần biên giới Việt Nam.

Trong quá khứ, Prince Group từng bác bỏ mọi cáo buộc liên quan đến các hoạt động lừa đảo, và khẳng định rằng họ không còn dính dáng gì đến Golden Fortune. Tuy nhiên, các cuộc điều tra của Mỹ và Anh cho rằng mối liên hệ kinh doanh rõ ràng giữa hai bên vẫn tồn tại.

Nhà báo Jack Adamovic Davies, người từng điều tra về Trần Chí, cho biết ông đã phỏng vấn nhiều người sinh sống và làm việc gần Golden Fortune.

Những người này kể lại cảnh đánh đập dã man những người tìm cách bỏ trốn khỏi khu phức hợp. Họ chủ yếu là người Trung Quốc, Việt Nam và Mã Lai Á bị giam cầm và cưỡng ép phải vận hành các đường dây lừa đảo trực tuyến.

"Tôi nghĩ quy mô khổng lồ của hoạt động này chính là điều khiến Trần Chí trở nên khác biệt," ông Davies nói, và cho rằng điều đáng kinh ngạc là Prince Group có thể xây dựng một "mạng lưới toàn cầu" như vậy mà không bị nghi ngờ, xét đến mức độ nghiêm trọng của các cáo buộc hình sự hiện nay.

Ông nói thêm "Điều khiến nhiều người thấy khó chịu là chuyện Trần Chí sẽ không bao giờ có thể sở hữu khối tài sản khổng lồ như vậy ở Tân Gia Ba, Luân Đôn hay Mỹ. Luật sư, kế toán, đại lý bất động sản, ngân hàng - tất cả đều đáng lẽ phải nhận ra rằng có điều gì đó không ổn, nhưng lại không".

Chụp lại hình ảnh, Trung tâm Prince International Plaza ở Phnom Penh. Ảnh: AFP via Getty Images

Giờ đây, với sự chú ý gây ra từ các lệnh trừng phạt của Mỹ và Anh, các doanh nghiệp đang gấp rút cắt đứt quan hệ với Tập đoàn Prince.

Ngân hàng Trung ương Campuchia đã phải ra tuyên bố trấn an người gửi tiền, khẳng định họ vẫn có thể rút tiền từ Prince Bank. Giới chức Nam Hàn đã đóng băng 64 triệu USD tiền gửi của Prince tại các ngân hàng Nam Hàn.

Chánh phủ Tân Gia Ba và Thái Lan cũng cam kết điều tra các công ty con của Prince hoạt động trong phạm vi quyền tài phán của họ. Trong số những cá nhân bị Mỹ và Anh trừng phạt, có 3 người mang quốc tịch Tân Gia Ba.

Chính phủ Campuchia hầu như giữ im lặng, chỉ kêu gọi Mỹ và Anh bảo đảm rằng họ có đủ bằng chứng cho các cáo buộc.

Tuy nhiên, giới cầm quyền Campuchia sẽ rất khó tách mình khỏi ông Trần Chí, sau nhiều năm gắn bó và hợp tác chặt chẽ với ông ấy.

Campuchia vốn đã đang hứng chịu áp lực ngày càng lớn vì sự dung túng đối với các hoạt động lừa đảo. Theo một số ước tính, số tiền liên quan có thể chiếm tới một nửa nền kinh tế quốc gia.

Còn ông Trần Chí thì sao?

Kể từ sau khi các lệnh trừng phạt được công bố vào tuần trước, không ai còn nghe hay nhìn thấy ông ấy nữa.

Nhân vật tỷ phú bí ẩn này, từng là một trong những nhân vật quyền lực nhất Campuchia, như thể đã bốc hơi.

(Dan Viet phụ đính)