Bức tranh "Peace to the Peace" của họa sĩ Nga Alexey Sergienko miêu tả tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Mỹ Donald Trump tại phòng trưng bày Sergienko ở Saint Petersburg vào ngày 12 tháng Ba năm 2025. AFP - OLGA MALTSEVA

Liệu việc chấp nhận đàm phán hưu chiến có phải là cái bẫy mà Điện Cẩm Linh giăng ra với ông chủ Tòa Bạch Cung? Thượng đỉnh hoành tráng giữa Trump và Putin liệu có tạo ra “nền hòa bình ảo” như cuộc gặp với Kim Jong Un hồi năm 2018? Phải chăng Netanyahu muốn diệt tướng lĩnh để chiếm toàn bộ dải Gaza? Đối mặt với làn sóng thương mại hóa Phật giáo, Bắc Kinh có thể làm gì? Đây là những chủ đề chính được các báo Pháp số ra hôm nay, 08/08/2025, quan tâm. 

Sau cuộc hội đàm hôm thứ Tư, 06/08, giữa Steve Witkoff, đặc phái viên của tổng thống Trump, và lãnh đạo Điện Cẩm Linh, tổng thống Hoa Kỳ đã khẳng định rằng “rất có thể sẽ có một cuộc gặp rất sớm” giữa ông và người đồng cấp Nga. Cố vấn ngoại giao của điện Cẩm Linh, Yuri Ushakov cũng đã xác nhận cuộc gặp này. 

Trong bài “Chiến tranh ở Ukraine: Donald Trump dự kiến gặp Vladimir Putin”, tờ Le Monde trích dẫn báo New York Times, cho biết Donald Trump đã gọi điện cho tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskyy, thủ tướng Anh Keir Starmer, thủ tướng Đức Friedrich Merz và tổng thư ký NATO Mark Rutte – nhưng không gọi cho tổng thống Pháp Emmanuel Macron – để thông báo ý định sẽ gặp trực tiếp Vladimir Putin “ngay trong tuần tới”. Và sau cuộc gặp đó, ông Zelenskyy có thể sẽ được mời tham gia cùng Trump và Putin trong một hội nghị thượng đỉnh chưa từng có tiền lệ. Tuy nhiên Le Figaro trong bài “Những mập mờ xung quanh thông báo về cuộc gặp giữa Trump và Putin”, đã nhắc lại rằng đây không phải lần đầu Donald Trump dựng lên những hội nghị thượng đỉnh hoành tráng để rồi tạo ra những “nền hòa bình ảo”. Thỏa thuận mà ông từng hứa hẹn với lãnh đạo độc tài Kim Jong Un năm 2018 nhằm giải quyết vấn đề nguyên tử Bắc Hàn cuối cùng đã không kéo dài bao lâu. 

Về thoả thuận ngừng bắn, hãng tin Bloomberg cho rằng rất có thể Matxcơva sẽ chỉ tạm hoãn các cuộc không kích sâu vào các thành phố của Ukraine, nhưng sẽ không ngừng các cuộc tấn công trên bộ.

Nguyên nhân nào khiến Putin chịu ngồi vào bàn đàm phán? 

Về nguyên nhân khiến Nga chịu nhượng bộ ngồi vào bàn đàm phán, các báo đều cho rằng lý do là vì Điện Cẩm Linh muốn trì hoãn thời gian áp thuế. Khoa học gia về chánh trị Ukraine, Oleh Saakian, cho rằng lệnh đình chiến một phần trên bầu trời chỉ là một “cái bẫy giăng ra với Donald Trump”. Ông nói chiến thuật của Nga là “xé nhỏ quá trình đàm phán” bằng cách tung ra cho Tòa Bạch Cung những “miếng mồi nhỏ”, nhằm trì hoãn thời hạn Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt nặng nề. 

Phần khác là vì tổng thống Putin tin rằng thời gian đang đứng về phía quân đội Nga. Putin cho rằng Nga vẫn có khả năng giành chiến thắng về mặt quân sự, vì lực lượng của ông đang nắm thế chủ động trên chiến trường và vẫn tiếp tục gặm nhấm lãnh thổ Ukraine, các nước Âu châu thì vẫn bị chia rẽ, và Donald Trump, dù gần đây đã thay đổi lập trường nghiêng về Ukraine, nhưng vẫn có nhiều thiện cảm với Moscow hơn là với Kyiv. Hơn nữa, theo Les Echos, lệnh ngừng bắn cũng ngăn Kyiv phản công các nhà máy lọc dầu của Nga. Và sau thời gian hưu chiến, ông Saakian nhận định “Putin sẽ nối lại các cuộc không kích với một lý do ngụy tạo bất cứ khi nào ông ấy muốn, sau khi đã tích trữ được một lượng lớn drone và hỏa tiễn”.

Ngoài ra Moscow cũng muốn đưa ra những nhượng bộ mang tính hình thức để thoả mãn một Donald Trump đang nóng lòng chứng minh với công chúng Mỹ về tiềm năng “dàn xếp hòa bình” của mình. Le Figaro nhận định sự khác biệt giữa mong muốn của nguyên thủ Mỹ và Nga là quá lớn. Một bên chỉ muốn đạt được thoả thuận, một bên muốn phải giành được chiến thắng. Tổng thống Nga trong vài tuần qua đã nhiều lần nhắc lại rằng ông không muốn chấm dứt chiến tranh, trừ khi Ukraine chấp nhận đầu hàng, hay nói cách khác là từ bỏ các vùng lãnh thổ đã bị Nga sáp nhập, cũng như mọi ý định gia nhập NATO, phi quân sự hóa đất nước và thay đổi chế độ tại Kyiv.

Netanyahu diệt tướng lĩnh để tiếp tục cuộc chiến 

Chuyển sang thời sự Trung Cận Đông, Libération và Les Echos hôm nay chạy tựa về cuộc chiến mà Israel đang tiến hành tại Gaza. Trong bài “Cuộc đấu tay đôi căng thẳng với quân đội”, nhật báo thiên tả Libération nhận định kể từ sau vụ khủng bố hôm 07/10 của Hamas, thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã liên tục khiến các chỉ huy cao cấp trong quân đội, những người phản đối chiến lược cứng rắn của ông, phải từ chức.

Tờ báo điểm ra một vài gương mặt như trưởng cơ quan tình báo quân sự, Aharon Haliva, người đã nộp đơn từ chức vào tháng 04/2024, tổng tham mưu trưởng Herzi Halevi rồi ngay sau đó là tư lệnh Bộ chỉ huy phía Nam của Quân đội Israel, Yaron Finkelman, cũng thông báo sẽ rời nhiệm sở. Ngoài ra còn phải kể tới Yoav Gallant, cựu bộ trưởng Quốc Phòng, bị sa thải vì phản đối việc miễn nghĩa vụ quân sự cho cộng đồng Haredi (Do Thái giáo bảo thủ cực đoan); sau đó là Ronen Bar, người đứng đầu Shin Bet, bị loại bỏ khi đang điều tra vụ “Qatargate” – một vụ bê bối liên quan đến mối quan hệ nghi vấn giữa các cố vấn của Netanyahu và giới lãnh đạo Qatar. 

Những lần từ chức, có thể là bị ép buộc hoặc tự nguyện, đi kèm với một loạt các cuộc tấn công do thủ tướng phát động hoặc được các đồng minh, thậm chí cả con trai ông, tiếp sức, nhằm làm giảm uy tín của ban chỉ huy quân đội cao cấp trong mắt công chúng và thay thế mọi tiếng nói phản biện trong nội bộ bằng những người trung thành tuyệt đối.

Dù chiến lược này lúc đầu có thể củng cố hình ảnh của Netanyahu trong một bộ phận cử tri cánh hữu, nhưng sự tin tưởng của đa số người Israel đối với quân đội và tổng tham mưu trưởng vẫn rất cao, vượt xa mức độ tin tưởng dành cho chánh phủ. Theo một cuộc khảo sát được Viện Dân chủ Israel công bố vào cuối tháng 6/2025, sau chiến dịch ở Iran, có đến 84% người được hỏi cho biết họ đặt niềm tin lớn vào quân đội, trong khi chỉ có 40% tin tưởng vào thủ tướng.   

Ngoài ra, theo Les Echos trong bài “Netanyahu sẵn sàng chiếm đóng toàn bộ dải Gaza”, việc thủ tướng chỉ muốn kéo dài cuộc chiến bằng mọi giá mà không có kế hoạch hậu chiến hợp lý cụ thể cũng khiến nhiều người lo ngại. Người đứng đầu chánh phủ Israel chỉ tuyên bố ý định tiêu diệt quyền lực của Hamas mà không chấp nhận việc Chính quyền Palestine – do Mahmoud Abbas lãnh đạo và kiểm soát một phần Cisjordanie (Bờ Tây) – thay thế phong trào Hồi giáo này tại Gaza. Nói cách khác là không có phương thức thay thế đáng tin cậy nào được trình bày, điều này gây khó khăn cho việc xây dựng chiến lược dài hạn. Tình hình này đã khiến một quan chức an ninh cấp cao nhận định rằng “việc chiếm đóng toàn bộ Gaza có thể kết thúc như những gì đã xảy ra ở Việt Nam”, một cuộc chiến kéo dài, tốn kém và kết cục không mấy tốt đẹp cho Hoa Kỳ.

Trung Quốc trước làn sóng thương mại hóa đền chùa 

Le Monde hôm nay chạy tựa bài viết “Trung Quốc nhắm vào hoạt động thương mại của các ngôi chùa Phật giáo”. Theo tờ báo, tại nhiều chùa chiền ở Trung Quốc, sự thiêng liêng và lợi nhuận hòa quyện trong một “vở diễn” ăn ý. Và đôi khi, lợi nhuận lại chiếm ưu thế rõ ràng. Đó chính là trường hợp của chùa Thiếu Lâm, được thành lập vào năm 495, nằm trên núi ở tỉnh Hà Nam. Kết hợp Phật giáo Thiền và truyền dạy kung-fu, ngôi chùa này đã biến thành một tập đoàn đa quốc gia trong ba mươi năm qua, cho phép sử dụng tên thương hiệu cho hơn 700 doanh nghiệp, từ giày thể thao đến miếng dán bồn cầu … Chùa đã mở các học viện tại Tây phương, tổ chức các tour diễn kung-fu trên toàn cầu … và tạo ra doanh thu hàng năm lên tới 1,2 tỷ nhân dân tệ (143 triệu euro).

Không chỉ ở Thiếu Lâm Tự, các cuộc thanh tra tại 12.000 ngôi chùa do chính quyền thực hiện trong năm 2024, tương đương gần một phần ba tổng số chùa Phật giáo được đăng ký chính thức, đã phát hiện hàng nghìn vụ lạm dụng thương mại. Ví dụ như các bữa ăn chay giá 888 nhân dân tệ do một công ty bên thứ ba cung cấp trong chùa Linh Ẩn, tỉnh Chiết Giang, hay vụ các nhà sư tại 40 ngôi chùa ở núi Ngũ Đài, tỉnh Sơn Tây đã không tập trung thiền định mà lại mở các cửa hàng buôn bán. Trong một bài viết ngày 28/07 trên tờ báo kinh tế trực tuyến Lansha Xiaofei, một nhà báo đã lên án sự xuất hiện của “kinh tế trải nghiệm” đang chiếm lĩnh các ngôi chùa. Chùa Phật Ngọc ở Thượng Hải cung cấp các bữa ăn chay gồm khoai tây chiên, bánh burger và trà trái cây giá 50 nhân dân tệ hay chùa Linh Ẩn ở Hàng Châu thu hút các khách trẻ tuổi với mốt “uống cà phê sữa do nhà sư phục vụ”.

Bài viết cũng nhắc rằng tất cả các ngôi chùa này đều chia sẻ doanh thu từ tiền vé theo tỷ lệ 30% dành cho chùa, và 70% dành cho chính quyền địa phương hoặc các cơ quan du lịch công. Vì vậy, khi các cơ quan này được nâng hạng địa điểm du lịch, giá vé tăng vọt và mọi bên đều hưởng lợi. Hiệp hội Phật giáo quản lý ngôi chùa thờ Quán Thế Âm trên núi Phổ Đà, được xếp hạng là điểm du lịch quốc gia hạng AAAAA, danh hiệu cao nhất ở Trung Quốc, thu phí 220 nhân dân tệ đối với phần lớn trong số 9 triệu khách tham quan hàng năm.

Trước tình hình đó, trang China.com, phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc, cho biết cần hướng tới “một hệ thống tài chính quốc gia thống nhất,” trong đó chỉ có các khoản trợ cấp công cộng được gia tăng bên cạnh các khoản quyên góp từ tín đồ. Điều này tương đương với “việc quay trở lại thời kỳ kinh tế kế hoạch tập trung, trước khi nền kinh tế thị trường được áp dụng, khi mà các ngôi chùa phải tự túc về tài chánh, dẫn đến hoạt động thương mại phát triển mạnh mẽ,” theo như lời của Zhang Xuesong, giáo sư nghiên cứu tôn giáo tại khoa triết học, Đại học Nhân dân Bắc Kinh.

Miến Điện và cuộc bầu cử gây tranh cãi 

Về thời sự Đông Nam Á, tờ Le Monde hôm nay có bài viết về cuộc bầu cử sắp tới ở Miến Điện. Bốn năm sau cuộc đảo chánh năm 2021, chính quyền quân sự Miến Điện đã quyết định tổ chức tổng tuyển cử, dự kiến diễn ra từ cuối tháng Mười Hai năm nay đến tháng Một năm sau. Tuy nhiên, quân đội vẫn chưa sẵn sàng chia sẻ quyền lực. Phe đối lập, sau khi bị giải tán, sẽ không có quyền tồn tại, và mặc dù tình trạng khẩn cấp đã được dỡ bỏ vào ngày 31/07 tại hai phần ba đất nước, hầu hết các quyền tự do đã bị đình chỉ ngay lập tức và luật bầu cử mới áp dụng các hình phạt lên đến tử hình cho bất kỳ hành vi phá hoại hoặc gây gián đoạn cuộc bỏ phiếu nào. Một phần ba còn lại của đất nước, được đặt trong tình trạng thiết quân luật, sẽ không được bỏ phiếu. Hơn nữa, theo Hiến pháp năm 2008, 25% số ghế tại cả Thượng Viện lẫn Hạ Viện Miến Điện sẽ tự động được phân bổ cho quân đội. 

Trung Quốc thì vẫn cố gắng để chia rẽ các lực lượng kháng chiến. Một chuyên gia xin ẩn danh nhận định với Le Monde rằng Bắc Kinh vốn không muốn chế độ quân sự sụp đổ. Họ muốn bảo đảm rằng thành phần dân chủ nhất, tức những chính khách lưu vong bị truất phế trong cuộc đảo chánh năm 2011, mà Bắc Kinh coi là phục tùng Tây phương, sẽ không giành chiến thắng. 

Do đó, Trung Quốc đã can thiệp nhưng không dùng đến võ khí. Họ cắt đứt nguồn cung cho các đội quân dân tộc đang giao tranh với chính quyền quân sự ở biên giới và yêu cầu ngừng bắn, khiến nhóm du kích đến từ Kokang phải rút lui vào tháng 04/2025. Giờ thì Bắc Kinh lại đang gây áp lực lên hai lực lượng vũ trang dân tộc khác trong khu vực, một bên là Quân đội Giải phóng Quốc gia Ta'ang (TNLA) ở bang Shan, thứ hai là Quân đội Độc lập Kachin (KIA) ở bang Kachin. Tuy nhiên Quân đội Độc lập Kachin đã khẳng định hồi đầu tháng rằng họ sẽ tiếp tục phối hợp với các chính khách lưu vong bất chấp những áp lực từ chính quyền Trung Quốc.

(Theo RFI)