.png)
Nguồn: Nhạc Hán, 岳汉：泰国新总理，比他信更“友华”？, Guancha, 06/09/2025.
Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan (nghiencuuquocte.org)
Mọi thứ ở Thái Lan đã đổi thay.
Thaksin đã cùng Paetongtarn rời Thái Lan bằng phi cơ, đầu tiên là đến Tân Gia Ba, rồi sau đó là đến Dubai. Anutin Charnvirakul – một chánh khách người Thái gốc Hoa thuộc phe bảo hoàng, tổ tiên ở Tân Hội, Giang Môn, Quảng Đông – đã nhanh chóng trở thành Thủ tướng Thái Lan. Sau khi Anutin đắc cử, phía Trung Quốc lập tức gửi lời chúc mừng nồng nhiệt, trong đó bao gồm một thông điệp dài về “Trung-Thái như người một nhà”. Ngay khi còn đang tiếc nuối vì Paetongtarn phải rời ghế, người Trung Quốc chợt nhận ra rằng: Người vừa lên thay dường như còn thân Trung Quốc hơn cả Paetongtarn.
Anutin là ai? Ông đã làm thế nào để có thể đánh bại Thaksin và lên nắm quyền một cách suôn sẻ như vậy? Việc Anutin lên nắm quyền có ý nghĩa như thế nào đối với Thái Lan và quan hệ Trung-Thái? Hôm nay, hãy cùng tìm hiểu về người đàn ông này.
Nhân vật thân Trung Quốc số một ở Thái Lan
70 năm trước, một người đàn ông Quảng Đông tên Trần Dĩ Quân đã đến Thái Lan làm ăn và mở một cửa hàng kim khí nhỏ. Dần dần, ông tích góp được một khoản kha khá và dồn sức cho con cái ăn học. Người con trai thứ hai của ông tên Trần Cảnh Trấn thi đỗ trường đại học danh tiếng nhất Thái Lan và sau khi tốt nghiệp thì dấn thân vào kinh doanh. Đúng vào thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, người Mỹ tìm mua một lượng lớn vật liệu xây dựng từ Thái Lan, và Trần Cảnh Trấn đã nhờ đó mà phát tài lớn, kiếm được hàng chục tỷ nhân dân tệ.
Sau này, ông dùng số tiền đó để thành lập công ty xây dựng lớn nhất Thái Lan Sino-Thai Engineering & Construction, nhanh chóng vượt mặt các công ty nước ngoài và thâu tóm hầu hết các dự án hạ tầng công cộng khổng lồ trong thời kỳ hoàng kim của Thái Lan, như phi trường quốc tế ở Bangkok, hệ thống đường sắt đô thị, xe lửa điện ngầm, nhà máy lọc dầu, nhà máy xử lý nước thải, đê sông Chao Phraya… Sau khi sự nghiệp kinh doanh được mở rộng, Trần Cảnh Trấn liền bước sang con đường chánh trị, thăng tiến qua các cấp bậc rồi trở thành Bộ trưởng Bộ Nội vụ, chịu trách nhiệm bổ nhiệm quan chức trên toàn quốc. Năm 2008, ông thậm chí còn giữ chức Quyền Thủ tướng trong vài ngày. Sự nghiệp lẫy lừng trong cả chánh trị và kinh doanh đã đưa Trần Cảnh Trấn trở thành nhân vật số một trong cộng đồng Hoa kiều Quảng Đông tại Thái Lan.
Người con trai cả tên “Trần Tích Nghiêu” của Trần Cảnh Trấn chính là nhân vật chính của bài viết này: Anutin Charnvirakul.
Sinh ra trong một gia đình doanh nhân gốc Hoa giàu có, Anutin là hình mẫu điển hình của giới tài phiệt thế hệ thứ ba. Sau thời gian du học tại Mỹ, Anutin về nước kế thừa công việc kinh doanh của gia đình và tiếp nối con đường của cha mình: Kết hợp chánh trị và kinh doanh. Khi mới bước chân vào chánh trường, ông đảm nhận chức trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, sau đó gia nhập chánh quyền Đảng Thai Rak Thai, giữ chức Thứ trưởng Bộ Y tế và Thứ trưởng Bộ Thương mại.
Sau khi Thaksin bị lật đổ, Anutin cũng bị liên đới và bị cấm tham gia chánh trường trong năm năm. Sau năm năm này, Anutin trở lại tiếp quản sự nghiệp của cha mình và trở thành lãnh đạo Đảng Tự hào Thái Lan (Bhumjaithai), bắt tay với ông trùm địa phương Newin Chidchob được mệnh danh là “Bố già Buriram”, từ đó nổi lên như một thế lực mới trên chánh trường Thái Lan.
Năm 2014, Prayuth phát động đảo chánh, lật đổ chánh quyền Yingluck. Năm năm sau, khi bầu cử được tái khởi động, Anutin gia nhập nội các quân sự của Prayuth và giữ chức Bộ trưởng Bộ Y tế. Trong cuộc bầu cử năm 2023, ông liên minh với Thaksin để đánh bại Đảng Tiến lên (Move Forward), thành lập chánh phủ liên minh, trở thành Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Nội vụ, đồng thời ngấm ngầm chuẩn bị cho việc thay thế Thaksin. Hai năm sau, Anutin và Thaksin trở mặt với nhau và đường ai nấy đi. Ngay sau đó, “vụ cuộc gọi với Hun Sen” nổ ra và Paetongtarn mất chức. Nhận được sự ủng hộ nhất trí của cả phe bảo hoàng, phe đối lập lẫn phe trung dung, Anutin đắc cử Thủ tướng Thái Lan.
Trên quang phổ chánh trị, lập trường của Anutin thuộc dạng “trung dung thiên hữu”, có thể coi là một người thuộc phe bảo hoàng theo đường lối dân túy. Nói dễ nghe thì Anutin thuộc “phe thiết chế truyền thống Thái Lan”, còn nói thẳng ra thì ông là một thành viên điển hình của tầng lớp thống trị phong kiến Thái Lan. Dù sự ủng hộ của quần chúng dành cho Anutin không cao, nhưng người Hoa rất thích ông, vì Anutin sở hữu ba đặc điểm nổi bật: Vô cùng thân Trung Quốc, các mối quan hệ rộng khắp và ngôn từ bộc trực.
Anutin có thể “ngôn từ bộc trực, vô cùng thân Trung Quốc” đến mức nào? Có một câu chuyện như sau: Khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Anutin lúc ấy là Bộ trưởng Y tế Thái Lan. Một ngày nọ, Anutin ra đường phát khẩu trang cho người dân và gặp một vài người Tây phương từ chối đeo khẩu trang. Anutin liền nổi giận đùng đùng và phát cáu ngay trước ống kính máy quay của giới truyền thông. Không chỉ vậy, sau khi về nhà, ông còn lên Facebook cá nhân mắng mỏ những người Tây phương là “đám người bẩn thỉu không tắm rửa” và nói rằng họ nên bị “đuổi khỏi Thái Lan”.
Tuyên bố này lập tức gây chấn động thế giới. Chưa từng có chánh khách Thái Lan nào dám châm chọc người Âu-Mỹ theo cách như vậy. Người Âu-Mỹ, vốn đã quen làm “ông lớn”, chưa từng phải chịu sự sỉ nhục như vậy trong suốt một trăm năm qua. Cho đến nay, Anutin vẫn là chánh khách bị cộng đồng người da trắng Âu-Mỹ ở Thái Lan ghét nhất.
Thế nhưng, với người Trung Quốc, Anutin lại thể hiện một bộ mặt hoàn toàn khác – ấm áp như mùa xuân và thân tình như ruột thịt.
Vào thời điểm đó, những ca nhiễm đầu tiên được phát hiện ở Thái Lan là từ khách du lịch Trung Quốc. Cả xã hội Thái hoang mang cực độ trước du khách Trung Quốc, hễ nghe thấy ai đó nói tiếng Trung là liền bỏ chạy. Trong khi dư luận thúc giục chánh phủ Thái Lan cấm công dân Trung Quốc nhập cảnh, Anutin lại kiên quyết ủng hộ việc mở cửa với Trung Quốc và còn đích thân đến bệnh viện để thăm hỏi các bệnh nhân Trung Quốc, với khuôn mặt rạng rỡ, cái bắt tay chân thành và lời hỏi thăm ân cần.
Dù là người Thái, người Trung hay người Tây phương, tất cả đều sững sờ trước “tiêu chuẩn kép” của Anutin.
Sau đó, Trung Quốc đã viện trợ vaccine cho Thái Lan, nhưng lòng tốt này lại bị coi là điều hiển nhiên và chịu sự chê bai của dư luận Thái.
Giờ đây chúng ta đã biết rằng, bất kỳ vaccine của nước nào cũng đều không thể ngăn chặn COVID-19 mà chỉ có thể làm giảm các triệu chứng. Tuy nhiên vào thời điểm đó, không ai biết điều này, mà Thái Lan thì không thể mua được vaccine của Mỹ và Âu châu, chỉ có thể xử dụng sản phẩm của Trung Quốc. Vậy là mỗi khi có ca nhiễm, dư luận lại trút giận lên vaccine Trung Quốc.
Chính lúc ấy, Anutin đã công khai lên tiếng bảo vệ vaccine Trung Quốc. Khi đối mặt với sự chỉ trích từ các nghị sĩ Quốc hội về vaccine Trung Quốc, ông đã thẳng thắn phản pháo: “Đồ của anh em cho, cớ gì phải kén cá chọn canh?”
Sau dịch bệnh, Thái Lan mở cửa đón khách du lịch theo đoàn. Chính Anutin đã đích thân dẫn đoàn đến phi trường Bangkok để chào đón đoàn khách du lịch Trung Quốc đầu tiên. Ông tặng quà, chụp ảnh và tặng hoa cho du khách Trung Quốc. Ngay cả hướng dẫn viên du lịch lẫn bộ phận tiếp đón cũng không có được nụ cười chân thành như Anutin lúc ấy.
Phải thừa nhận rằng, lập trường thân Trung Quốc của Anutin không phải là “diễn”, mà là một phản xạ đã được duy trì trong nhiều thập niên. Ông nội và cha của Anutin đều là những nhà lãnh đạo Hoa kiều với tinh thần dân tộc mạnh mẽ, họ đã dạy ông nói tiếng Quảng Đông và học Kinh kịch Quảng Đông từ khi còn nhỏ, từ đó gieo vào lòng ông một ý thức mạnh mẽ về bản sắc văn hóa Trung Hoa.
Xét về mức độ và sự thuần khiết trong lập trường “thân Trung”, cũng như về huyết thống và ngôn ngữ Trung Hoa, Anutin thực ra còn vượt xa Thaksin. Thậm chí có thể nói rằng, xét trong số toàn bộ chánh khách chánh thống của Thái Lan, Anutin hoàn toàn vượt trội, không ai sánh bằng. Gần như mọi chủ doanh nghiệp Trung Quốc đã sống ở Thái Lan vài năm đều có ảnh chụp chung với ông. Dù về căn bản thì họ đều ủng hộ Thaksin, nhưng cũng không ghét Anutin, vì ông thực sự coi người Trung Quốc như họ hàng. Nhiều lúc, người Hoa địa phương thậm chí còn không gọi Anutin bằng tên tiếng Thái, mà trực tiếp gọi là “Trần Tích Nghiêu”.
Vì vậy, việc Trần Tích Nghiêu/Anutin lên nắm quyền chưa chắc đã là điều xấu đối với Trung Quốc, đây có thể là một món hời mà Trung Quốc vô tình có được. Phía thực sự nên cảm thấy buồn bực trước kết quả bất ngờ này e rằng chính là Mỹ.
Quả là người tính không bằng trời tính.
“Vua cần sa” mang nhiều bộ mặt
Đến đây, có lẽ mọi người cho rằng Anutin là một người tốt và đáng được tặng vài bông hoa. Nhưng khoan đã, phần tiếp theo đây sẽ khiến bạn tỉnh táo trở lại. Anutin cũng có một mặt khác đầy tranh cãi, thậm chí ẩn chứa cả những yếu tố đen tối. Ông nổi tiếng nhất với vai trò là người thúc đẩy việc hợp pháp hóa cần sa ở Thái Lan.
Năm 2019, Anutin dốc lòng dốc sức để trở thành Bộ trưởng Y tế, không phải để cứu mạng người, mà là nhằm dễ bề thúc đẩy kế hoạch hợp pháp hóa cần sa của mình. Trong khi chưa hề có một đạo luật chuyên biệt, Anutin đã vội vàng phi hình sự hóa cần sa, ngang nhiên loại bỏ nó khỏi danh mục “ma túy”.
Hơn nữa, mặc dù nói rõ rằng “cần sa y tế là hợp pháp, cần sa giải trí là bất hợp pháp”, nhưng rốt cuộc lại chẳng có ai quản lý, người dân muốn hút bao nhiêu thì hút, khắp nơi đầy rẫy cửa hàng bày bán cần sa công khai. Họ không những không can thiệp mà còn không cho phép bất kỳ ai can thiệp. Khi cảnh sát phát hiện và muốn bắt giữ để xử phạt một người bán hàng rong không có giấy phép đang bán cần sa cuộn, Anutin đã công khai chỉ trích phía cảnh sát là “lạm quyền và chặn đường sống của người dân”, mắng mỏ gay gắt đến mức khiến cảnh sát trên toàn quốc sợ hãi, không dám động vào vấn đề này nữa. Vậy là cần sa trở thành một vấn nạn lan tràn khắp Thái Lan.
Đảng phái chánh trị và phong cách quản trị của Anutin là một sự pha trộn hỗn tạp, khó lòng diễn tả và còn xa mới chạm được đến hai chữ “liêm chánh”. Trong mỗi lần bầu cử, ông đều mạnh tay chi tiền để mua phiếu bầu địa phương, thực hiện hành vi mua phiếu bầu trá hình một cách bán công khai. Đảng Bhumjaithai của Anutin chưa từng vắng mặt trong các cuộc điều tra về gian lận bầu cử. Trong cuộc bầu cử Thượng viện, Đảng Bhumjaithai còn bị cáo buộc gian lận bầu cử nghiêm trọng, lợi dụng nguồn lực chánh phủ và các quy định bất công để đưa một lượng lớn người của đảng mình vào Thượng viện.
Các nghị sĩ và bộ trưởng thuộc Đảng Bhumjaithai cũng từng dính líu đến các cáo buộc về tham nhũng trong xây dựng hạ tầng giao thông hay chiếm dụng đất công. Cánh tay phải của Anutin là Chada Thaiseth, vốn là dân xã hội đen, còn từng đe dọa xử bắn bất kỳ thành viên đối lập nào “bất kính với Quốc vương”. Tóm lại, Anutin hoàn toàn không phải kiểu người hiền lương thiện lành.
Anutin chắc chắn không phải một thiên thần. Ông là một tay cáo già khôn ngoan, một tay lõi đời mang nhiều bộ mặt. Quân đội, Hoàng gia, tòa án, Quốc hội, Đảng Vì Thái, Đảng Nhân dân, thương hội Hoa kiều, đoàn thể tôn giáo, giới nghệ sĩ… không có nơi nào mà “anh Trần” không chen chân vào được.
Các tướng lĩnh quân đội ủng hộ Anutin, vì để lấy lòng ông mà sẵn sàng hạ mình. Bản thân Quốc vương, vốn được đồn là “chơi với ông từ nhỏ”, có mối quan hệ riêng tư thân thiết và sâu sắc với Anutin. Phe đối lập, vốn hoàn toàn không phải đối thủ của Anutin về mưu mẹo, năm ngoái còn căm ghét ông đến tận xương tủy, giờ đây lại bị ông thao túng và sẵn sàng bảo vệ kẻ thù xưa.
Anutin vừa là một doanh nhân thành đạt, vừa là một chánh khách “không theo lối mòn”; vừa là “đứa con cưng” với ngôn từ bộc trực của giới truyền thông, vừa là tay chơi lão luyện trong nền chánh trị tiền đen; đồng thời cũng là người thừa kế “văn hóa phi vật thể” của bộ máy quan liêu bảo hộ phong kiến Thái Lan. Về mặt chánh trị, Anutin là đối thủ của Thaksin, nhưng về phương pháp quản trị, ông là một phiên bản giản lược của Thaksin, tức là cũng dựa vào các chánh sách kinh tế ngắn hạn theo chủ nghĩa hiện thực và dân túy để “thúc đẩy nền kinh tế”.
Việc Anutin lên nắm quyền sẽ đưa Thái Lan trở lại thời kỳ chánh trị đầu sỏ lỏng lẻo, tham nhũng, hỗn loạn với sự đan xen chằng chịt của các thế lực.
Anutin là người anh em tốt của Trung Quốc, nhưng cũng là một kiêu hùng với tính cách khó lường, một con tắc kè hoa luôn thay đổi thất thường, một doanh nhân sẵn sàng đánh đổi tương lai của cả quốc gia để kiếm lợi từ cần sa.
Đây chính là bản chất phức tạp của Anutin. Ông không phải một người tốt thuần túy, nhưng cũng không phải một kẻ xấu tột cùng nếu xét theo tiêu chuẩn chánh trị Thái Lan. Chánh trường Thái Lan vốn đầy rẫy những nhân vật như Anutin.
“Thủ tướng được thiết lập sẵn” của Thái Lan
Chịu ảnh hưởng từ các đoạn phim ngắn trên TikTok, nhiều người Trung Quốc vẫn cho rằng Thaksin và Paetongtarn là những vị thủ tướng tốt “thương dân như con”, những anh hùng được lòng dân, và là tài sản chiến lược mà Trung Quốc không nên từ bỏ. Tiếc thay, tôi phải thông báo rằng: Hình ảnh Thái Lan được khắc họa trên TikTok chỉ là một vũ trụ song song. Sự thật là, Thaksin đã đánh mất hào quang xưa kia và cả sự ủng hộ kiên định trước đây của người dân Thái Lan. Anh hùng vào buổi hoàng hôn, chỉ còn là lời than bất lực. Giờ đây, Thaksin khó có thể xoay chuyển tình thế khi đã ở nước ngoài.
Còn Anutin thì sao? Không cần phải lo lắng. Anutin sẽ không bị một “thế lực bí ẩn bên ngoài” hạ bệ giống như Thaksin, bởi chính ông là một phần của thế lực đó và là người được giới cầm quyền Thái Lan lựa chọn để lên nắm quyền.
Sau khi Paetongtarn mất chức, ai cũng dự đoán rằng chánh trường Thái Lan sẽ rơi vào hỗn loạn trong nhiều tháng trước khi đạt tới một giải pháp. Vậy mà chỉ trong một ngày, Anutin đã dàn xếp xong xuôi, buộc Đảng Vì Thái phải đầu hàng và Thaksin phải chạy trốn. Phe đối lập là Đảng Nhân dân, vốn là kẻ thù không đội trời chung của Anutin, bỗng bất ngờ đồng ý ủng hộ ông đắc cử. Điều kiện cho thỏa thuận này là Anutin sẽ chủ động từ chức sau bốn tháng và một cuộc bầu cử mới sẽ được tổ chức, cho phép Đảng Nhân dân lên nắm quyền.
Cả Thái Lan đều thở dài: Đảng Nhân dân đang mơ mộng hão huyền. Khi tới thời hạn bốn tháng, Anutin, hoặc hệ thống đứng sau ông, sẽ có hàng trăm cách để khiến Đảng Nhân dân “không còn là vấn đề nữa”.
Về phần Đảng Vì Thái, mới vài ngày trước đó, họ còn tự tin tuyên bố rằng việc bầu Anutin làm thủ tướng chỉ là giấc mơ giữa ban ngày. Kết quả, họ đã bị đánh bại chỉ trong vòng một ngày. Tuyệt vọng đến mức muốn “chết thì cùng chết”, Đảng Vì Thái đã kiến nghị Hoàng gia giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử lại, cho rằng thà tự hủy diệt còn hơn để Anutin lên nắm quyền. Tuy nhiên, Hội đồng Cơ mật Hoàng gia đã thẳng thừng bác bỏ kiến nghị của Đảng Vì Thái – Thaksin thậm chí còn không đủ tư cách để “chết thì cùng chết”.
Ông chủ tịch vốn chần chừ cũng nhanh chóng thông qua thời gian bầu cử thủ tướng. Mọi việc diễn ra hết sức suôn sẻ và dễ dàng, như một kịch bản được viết sẵn. Cả nước như thể tự dọn sẵn đường cho Anutin, đưa ông lên làm thủ tướng, khoác lên ông chiếc hoàng bào, một bước lên ngôi.
Toàn bộ giới tinh hoa, toàn bộ hệ thống thâm căn cố đế của Thái Lan đều đứng sau Anutin. Lý do khiến ông có thể đánh bại Thaksin rất đơn giản: Đối với giới tinh hoa cầm quyền ở Thái Lan, Anutin đáng tin cậy hơn Thaksin; Thaksin là một kẻ tiếm quyền nguy hiểm, trong khi Anutin là một người phát ngôn an toàn.
Thái Lan sẽ ra sao dưới thời Anutin? Điều này vẫn cần quan sát thêm. Nhưng chánh quyền của Anutin rất có thể sẽ mang tính lỏng lẻo và chia rẽ. Sự yếu kém về sức mạnh chánh trị của bản thân Anutin đòi hỏi ông phải cung cấp đủ “lợi ích béo bở” cho tất cả các bên thuộc liên minh, phải bù đắp cho sự yếu thế này thông qua việc phân phối lợi ích rộng rãi. Nhưng thực chất, đó chính là Thái Lan nguyên bản – một Thái Lan được “reset về trạng thái xuất xưởng ban đầu”.
Trung Quốc không cần phải lo lắng, cũng không cần nuối tiếc sự kết thúc của kỷ nguyên Thaksin. Anutin thậm chí có thể là một lựa chọn tốt hơn cho Trung Quốc, giống như một món quà trời ban để kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Trung Quốc-Thái Lan.
Vị thủ tướng vô cùng thân Trung Quốc, “ông trùm” cần sa, chủ tịch hội quán có quan hệ rộng khắp, hậu duệ người Quảng Đông nói tiếng Quảng lưu loát, kỹ sư giỏi lái phi cơ, con chim tước rình sau lưng để trở thành kẻ thắng cuối cùng, bậc thầy của nghệ thuật đổi mặt trong nền chánh trị kiểu cũ Thái Lan này, ông sẽ mang đến cho Thái Lan một tương lai như thế nào?
Liệu đây sẽ là giai đoạn hòa bình và ổn định, hay sẽ là một vòng xoáy hỗn loạn bất tận? Đây sẽ là thời kỳ hoàng kim mang tính lịch sử của quan hệ Trung-Thái, hay là một “kỷ nguyên vàng” khác cho ngành công nghiệp cần sa của Thái Lan? Hãy cùng chờ xem.
Gia tộc họ Khưu (Thaksin) đã hạ màn, hy vọng gia tộc họ Trần (Anutin) ở Thái Lan sẽ có kết cục tốt đẹp.
