​Ảnh minh họa: Tượng bán thân của người sáng lập cơ quan tình báo KGB Felix Dzerzhynsky (trái) và Vladimir Putin lúc là thủ tướng, tại một cửa tiệm ở Saint-Pétersbourg, Nga, ngày 25/08/2010. ASSOCIATED PRESS - Dmitry Lovetsky

Theo L’Express, tổng thống Nga Vladimir Putin xuất thân từ KGB là bậc thầy về « Kompromat » (gài bẫy) được đào tạo bài bản. Những vụ làm săng-ta, dọa nạt, hạ nhục…nhắm vào nhân viên ngoại giao nước ngoài tăng cao từ khi xâm lăng Ukraine. Trong nước, bắt bí là cách điều hành phổ biến để vô hiệu hóa đối lập.

Cuộc gặp Donald Trump và Vladimir Putin về Ukraine, Estonia đối phó với nguy cơ xâm lăng, các vụ cơ quan tình báo gài bẫy đối thủ, cuộc chạy đua lên Hỏa tinh, tác động từ chánh sách thuế quan Mỹ, những thăng trầm của kinh đô điện ảnh Hollywood là những chủ đề được các tuần báo kỳ này đề cập.

Trump gặp Putin, Âu châu lo lắng

Courrier International vẫn còn nghỉ hè, đã ba tuần liên tiếp không ra số mới, nhưng cũng kịp cập nhật thời sự trên trang web. Tờ báo tóm tắt dư luận sau khi cuộc gặp Trump-Putin được loan báo: phía Mỹ lạc quan, Âu châu lo lắng. Đúng vào ngày tối hậu thư hết hạn 08/08, Trump loan báo sẽ gặp Putin ngày 15/08 tại Alaska. Đài phát thanh công NPR của Mỹ nhắc lại, Putin lần đầu tiên gặp một tổng thống Mỹ là Joe Biden hồi năm 2021 ở Genève, còn Donald Trump thì gặp bên lề hội nghị G20 ở Osaka, Nhật Bổn năm 2019.

Đối với New York Times, cuộc hẹn này cho thấy ông chủ Tòa Bạch Cung rất tự tin sẽ thuyết phục được tổng thống Nga khi gặp trực tiếp, điều mà những người tiền nhiệm chưa ai đạt được. Còn với Putin thì bản thân việc gặp tổng thống Mỹ đã là một chiến thắng trong khi đang bị cộng đồng quốc tế cô lập, các nhà lãnh đạo NATO đều từ chối tiếp xúc. Trong lễ ký kết thỏa thuận hòa bình giữa Armenia và Azerbaijan tại Tòa Bạch Ốc, tổng thống Mỹ hàm ý sẽ có sự trao đổi lãnh thổ. Wall Street Journal cho biết thêm về đề nghị của Nga, đòi Ukraine phải nhượng lại miền đông.

Trong khi đó các nhà lãnh đạo Âu châu đều bày tỏ quan ngại sau chuyến đi của đặc phái viên Steve Witkoff, cho rằng chỉ là thủ đoạn của Putin nhằm tránh các trừng phạt mới và vẫn theo đuổi chiến tranh. New York Times nhấn mạnh một loạt thách thức : Các nhà lãnh đạo Ukraine kiên quyết phản đối giao đất đai cho Nga, và Hiến Pháp cấm tổng thống Volodymyr Zelensky nhượng lại bất kỳ vùng lãnh thổ nào.

Zelensky dứt khoát bác việc nhượng lãnh thổ

Bên cạnh đó còn nhiều vấn đề gai góc khác, như liệu Ukraine có được bảo đảm an ninh từ Âu châu, Hoa Kỳ hay NATO để ngăn không cho Nga tái diễn việc xâm lăng hay không. Politico nhắc nhở, Putin từng đòi hỏi quá đáng, muốn sở hữu cả những vùng đất vẫn chưa kiểm soát được và bị Ukraine bác ngay lập tức. Hôm thứ Sáu Trump tỏ ra lạc quan, nói với các nhà báo rằng trực giác của ông cho biết vẫn có một cơ hội.

Tuy nhiên tổng thống Ukraine, nhân tố chính lại không được tham dự. Le Point cho biết Volodymyr Zelensky đã thẳng thừng bác bỏ khả năng « trao đổi lãnh thổ » giữa Ukraine và Nga. Ông khẳng định trên mạng X : « Lời đáp về vấn đề lãnh thổ Ukraine đã có trong Hiến Pháp, không ai có thể gác sang một bên ». Ông nói: « Tất cả những quyết định được đưa ra không có Ukraine là ngược lại với hòa bình, sẽ không đi đến đâu cả », nhấn mạnh « Người dân Ukraine xứng đáng được hưởng hòa bình, nhưng mọi đối tác đều phải hiểu rằng đó là một nền hòa bình công chánh ». Về phía Pháp, tổng thống Emmanuel Macron nhấn mạnh: « Tương lai Ukraine không thể nào được quyết định mà không có người Ukraine ».

Estonia chủ động đối phó nguy cơ bị Nga xâm lược

Phóng sự của L’Express nhận xét « Tại Estonia, mối nguy hiểm từ Nga đang kề cận biên giới ». Các nhân vật quan sát đều cho rằng chừng 5 năm nữa, sau khi củng cố quân đội, tăng cường nguồn võ khí, Moscow sẽ tiếp tục trắc nghiệm mưu đồ bành trướng. Đất nước vùng Baltic nhỏ bé chuẩn bị đối phó với nguy cơ bị nước láng giềng có dân số đông hơn gấp 100 lần đổ quân sang, và đang trông cậy vào các đồng minh để kháng cự.

Quốc gia 1,35 triệu dân chỉ có 4.000 quân nhân chuyên nghiệp, 4.000 lính quân dịch và lực lượng dự bị 20.000 người. Estonia cùng với Litva và Latvia khởi công xây dựng 600 boong-ke dọc theo biên giới, và trong khi chờ đợi, dựng lên hàng rào điện tử với kẽm gai, rào sắt và camera mỗi 30 mét. Nhờ gia nhập Liên Hiệp Âu châu, Estonia được thịnh vượng và ngay từ khi là thành viên NATO, đất nước không có chiến đấu cơ lập tức được bảo vệ bằng những phi vụ tuần tra của đồng minh trong đó có Mirage 2000 và Rafale của Pháp. Và từ 2016 có sự hiện diện của nhóm tác chiến đa quốc gia NATO dưới sự chỉ huy của Anh

« Kompromat », nghệ thuật gài bẫy

L'Express quay lại sau khi ra số đúp để nghỉ hè với hồ sơ dày đến 25 trang về « Kompromat, tức nghệ thuật gài bẫy kẻ thù, từ thời César cho đến Putin : dọ thám, quyến rũ, lũng đoạn... » Tuần báo điểm qua việc cơ quan phản gián Pháp DGSI truy lùng những cạm bẫy giăng mắc trên các mạng Facebook, Tinder, LinkedIn…, 16 trường hợp gài bẫy điển hình từ thời cổ đại cho đến nay, cách thức hành động của các điệp viên, v.v...

Riêng Nga chiếm hẳn một mảng lớn, như trong bài « Putin, bậc thầy gài bẫy được đào tạo bài bản ». Những vụ bắt bí, dọa nạt, hạ nhục…nhắm vào nhân viên ngoại giao nước ngoài tăng cao từ khi xâm lăng Ukraine.  Chẳng hạn mùa xuân 2023, cảnh sát Nga triệu tập một nhân viên Pháp, dọa sẽ tiết lộ quan hệ với một nữ giúp việc người Cameroun nếu không chịu làm việc cho Moscow. Viên chức này liền được Paris đưa về bằng « vol bleu » (chuyến bay xanh), tức hồi hương khẩn cấp. Tùy viên an ninh đại sứ quán Pháp ở Moscow hai năm sau cũng trong tình cảnh tương tự, vì đi tắm hơi với các viên chức Nga.

Là cựu KGB, Vladimir Putin tận dụng nạn tham nhũng và công nghệ giám sát để thu thập thông tin, đã trở thành cung cách quản trị của ông ta. Một ví dụ là tổng chưởng lý Yuri Skouratov – người đã quan tâm quá nhiều đến việc làm giàu của những người thân cận với Boris Yelsin, tổng thống Liên bang Nga. Tháng 3/1999, kênh truyền hình công RTR chiếu một video trong đó một người « trông giống tổng chưởng lý » bên cạnh hai cô gái bán dâm. Vladimir Putin vừa lên làm giám đốc FSB xác nhận là đúng, và Skouratov bị cách chức dù bác bỏ tin này. Đối với phe Yelsin, đây là bằng chứng cho lòng trung thành, nên họ ủng hộ đưa Putin lên làm thủ tướng và sau đó kế nhiệm Yelsin.

Từ đặt camera quay lén đến ám sát đối lập

Trong xã hội Nga hỗn loạn, tham nhũng tràn lan, ai cũng có thể bị bắt bí, không chỉ vì những xì-căng-đan tình dục. Putin dùng những hồ sơ này để bảo đảm lòng trung thành hoặc để loại trừ các tài phiệt. Năm 2003, tỉ phú Mikhail Khodorkovski, người giàu nhất nước Nga đòi hỏi chống tham nhũng ở thượng đỉnh quyền lực, nhất là những người thân tín của Putin. Tân tổng thống Nga lạnh lùng hỏi: « Ông Khodorkovski, ông có đóng thuế đầy đủ không? » - « Tất nhiên ». « Để xem » - Putin trả lời. Vài tháng sau khi tỉ phú bị bắt, bị kết án 8 năm tù vì lừa đảo, trốn thuế, tập đoàn Yukos bị quốc hữu hóa, trở thành công ty dầu khí lớn nhất nước Nga.

Bên cạnh áp lực từ bộ máy an ninh, Vladimir Putin còn vận dụng truyền thông. Đài truyền hình NTV chiếu phóng sự về chuyến đi nghỉ Noel của nhân vật đối lập Boris Nemtsov tại Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất với một phụ nữ được cho là gái bao, tuy đó là vợ của Nemtsov. Nhiều tờ báo được cung cấp hình ảnh riêng tư của những người cần tấn công, khi đăng còn được trả tiền như quảng cáo.

Nhân vật đối lập lưu vong Natalia Pelevina hiểu rõ tác động của trò này hơn ai hết : Những « xen » tình ái với người yêu là Mikhail Kassianov - cựu thủ tướng trở thành thủ lãnh một đảng đối lập - được chiếu trên ti vi cho 10 triệu khán giả xem. Natalia thổ lộ, cô không biết rằng FSB đột nhập vào nhà khi cô đi nghỉ để đặt camera quay lén trong phòng. Suốt ba tháng, tình báo không chỉ ghi lại những cảnh riêng tư của cặp tình nhân, mà cả những lời chỉ trích các nhân vật khác trong liên minh được thành lập để chuẩn bị tranh cử năm 2016, khiến mối liên kết này tan rã.

Dimitri Belousov, nhà báo đã rời khỏi nước Nga để không trở thành « con cờ của những trò chơi bẩn thỉu », cho biết FSB cung cấp cho báo chí tất cả, từ những trích đoạn trong camera giám sát, ghi âm cuộc gọi cho đến bản sao kê tài khoản ngân hàng, email…Và tất nhiên, các tài liệu về Alexei Navalny, kẻ thù số một của Vladimir Putin là vô cùng phong phú. Trong nước Nga hiện nay, « kompromat » bôi nhọ vẫn chưa đủ, đối thủ có thể bị trừ khử hẳn. Ba nhân vật đối lập lưu vong nổi tiếng nhất mà L’Express từng phỏng vấn: nhân vật tài phiệt Boris Berezovsky, Alexei Navalny, Boris Nemtsov đều đã chết.

Nghi vấn Donald Trump bị dính bẫy của Moscow.

Liệu Donald Trump có bị người Nga gài bẫy hay không? Tin đồn về việc tổng thống Mỹ bị bắt bí về xì-căng-đan tình dục có từ năm 2017. Christopher Steele, cựu nhân viên tình báo Anh MI6 nói đến một video trong đó có Trump cùng với gái mại dâm tại khách sạn Ritz-Carlton ở Moscow tháng 11/2013.

Tiết lộ này trên trang BuzzFeed có tác động như một quả bom, nhưng đã 8 năm qua chưa ai chứng minh được cụ thể đó là một « kompromat » của tình báo Nga. Trả lời L’Express, đạo diễn Antoine Vitkine, người thực hiện bộ phim tài liệu « Chiến dịch Trump: Gián điệp Nga trong cuộc chinh phục nước Mỹ » không tin lắm vào giả thiết này. Vitkine cho rằng Donald Trump có thể bị tình báo Liên Xô hoặc Nga ghi lại những cảnh tình ái trong chuyến đi Moscow năm 1987 hay trong cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ năm 2013. Hoặc dính líu tài chánh với mafia và tài phiệt Nga trong lãnh vực địa ốc khoảng 1982-2015.

Cũng có thể Trump vô tình cung cấp một số thông tin, dù không quan trọng nhưng vẫn nguy hiểm cho ông. Tướng Kalougine, từng là một trong những lãnh đạo KGB từ 1974 đến 1990, mà Putin là nhân viên dưới quyền, hàm ý KGB biết nhiều điều về Trump. Tuy nhiên theo ông Vitkine, Trump gần gũi với Putin chủ yếu về quan điểm. Cả hai đều ghét Âu châu, cùng đề cao quyền lực, bất chấp pháp luật. Chẳng cần đến « kompromat », quyền lực mềm và tuyên truyền là đã đủ, theo Antoine Vitkine: Moscow đã chi ra 182 triệu đô la cho việc vận động hành lang ở Washington từ 2016 đến 2022.

Mỹ nhân kế, chiêu cổ điển nhưng hiệu quả của Bắc Kinh

Tình báo Trung Quốc thì dùng đến « bẫy người đẹp » quen thuộc để chiêu mộ các viên chức Pháp. L’Express cho biết cơ quan phản gián (DGSE) và tình báo quân đội (DRSD) luôn cảnh báo khi đi công tác ở Hoa lục, không nên mang theo máy tính và điện thoại di động cá nhân, không uống rượu bia quá nhiều, cảnh giác với những cô gái tỏ ra quá thân mật.

Một trong những vụ ly kỳ nhất vẫn được nhắc lại là Bernard Boursicot, nhân viên đại sứ quán Pháp ở Bắc Kinh, năm 1964 rơi vào bẫy tình của một nữ ca sĩ opera Trung Quốc, nhưng thực ra đó là đàn ông giả gái. Hoặc năm 1988, Henri Magnac, phụ trách DGSE ở Bắc Kinh bị triệu hồi gấp vì quan hệ với một nữ phiên dịch người Hoa và sau đó phải ra tòa lãnh án vì trao thông tin mật cho Bắc Kinh.

Không chỉ các viên chức ngoại giao, mà các nhân viên quản lý, kỹ sư trong các ngành chiến lược như Airbus, Dassault cũng được Bắc Kinh sắp đặt phụ nữ tiếp cận. DGSE từng phát hiện các tài liệu kỹ thuật sao chép lại của EADS (tiền thân Airbus) trong hành lý cô người yêu Trung Quốc xinh đẹp của một nhân vật quản lý cấp cao tập đoàn có quyền tiếp cận bí mật quốc phòng. Nhiều trường hợp kết hôn giữa các nữ sinh viên Trung Quốc với các quân nhân Pháp ở căn cứ Bretagne đã khiến tình báo phải lưu tâm trong những năm gần đây.

Chinh phục Hỏa tinh với giá nào?

Le Nouvel Obs chạy tít trang nhất « Mục tiêu Hỏa tinh: Những biên giới mới của công cuộc chinh phục không gian ». Tuần báo đặt câu hỏi « Bước chân lên Hỏa tinh với cái giá nào? ». Đôi khi người ta còn gọi hành tinh này là Mặt Trăng mới, hàm ý cuộc chạy đua giữa Hoa Kỳ và Liên Xô trong thập niên 60. Nay Hỏa tinh là nơi so tài của các cường quốc, với nhân tố mới là Trung Quốc.

Nước Mỹ của Trump hứa hẹn sẽ bay lên Hỏa tinh từ nay đến năm 2029, trước khi Donald Trump chấm dứt nhiệm kỳ. Những thách thức về kỹ thuật và năng lượng cho cuộc chinh phục này là khổng lồ, nhưng là người đầu tiên đặt chân lên bãi cát của hành tinh đỏ sẽ khẳng định sức mạnh một cách tuyệt vời. Trung Quốc cũng muốn đưa người lên Hỏa tinh từ nay đến 2033-2040 - một sự đối đầu khác về khoa học.

Thám hiểm Hỏa tinh sẽ mang lại những thông tin quan trọng về nguồn gốc Thái Dương hệ và tìm hiểu xem có sự hiện diện của sự sống bên ngoài Địa Cầu hay không. Đó là ý nghĩa của chương trình Mars Sample Return của NASA và Cơ quan Không gian Âu châu, nhằm mang về Trái Đất những mẫu vật từ mặt đất Hỏa tinh kể từ 2033. Nhưng chi phí lên đến 10 tỉ đô-la, và chánh quyền Trump muốn cắt giảm để ưu tiên cho những chuyến bay chở người. Donald Trump và các bạn bè tỉ phú công nghệ đang đe dọa chương trình của NASA trên cơ sở hợp tác quốc tế, vì mục đích quốc gia.

Bởi vì phía sau loan báo rình rang về việc đô hộ Hỏa tinh trong những năm tới, là ngân sách công bị chia sẻ cho những đại gia công nghệ đã từng ủng hộ chiến dịch tranh cử của Trump như SpaceX, Blue Origin. Chuyên viên xã hội học Arnaud Saint-Martin gọi đây là « tư bản không gian », khoa học bị đặt phía dưới lợi ích kỹ nghệ và bầu cử. Trong khi đó Trung Quốc đang dấn tới, năm 2021 đã đưa được một mô-đun lên hành tinh đỏ. Không loại trừ khả năng 60 năm sau khi phi hành gia Neil Armstrong lên Mặt Trăng, người đầu tiên đặt chân lên Hỏa tinh có lẽ sẽ không phải là người Mỹ.

(Theo RFI)