Hình ảnh một trạm phân phối đường ống dẫn khí đốt Urengoy-Pomary-Uzhgorod, cách thành phố Kursk ở phía tây nam nước Nga khoảng 30 km (19 dặm) ngày 4 tháng 1 năm 2006. REUTERS - Sergei Karpukhin
ÂU CHÂU - Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskyy, đã quyết định không gia hạn hợp đồng cho phép trung chuyển khí đốt của Nga sang Âu châu qua ngả Ukraine, với hy vọng có thể cắt đứt nguồn tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Nga. Tuy nhiên, theo chuyên viên nghiên cứu Mike Fredenburg, chuyên về chính sách quốc phòng tại Mỹ, thì quyết định này của ông Zelenskyy gây thiệt hại nhiều cho Ukraine, Liên Hiệp Âu Châu hơn là Nga.
Trên nguyên tắc, việc Kyiv không triển hạn hợp đồng làm cho Nga mất mỗi năm khoản 5 tỷ đô-la từ nguồn thu bán khí đốt sang Âu châu qua ngả Ukraine, tức chiếm khoảng 0,22 phần trăm trong tổng số hơn 2,1 ngàn tỷ đô-la GDP của Nga trong năm 2024. Phía Ukraine thiệt hại một tỷ đô-la (mất phí trung chuyển), tức chiếm khoảng 0,56 phần trăm trong tổng số hơn 189 tỷ đô-la GDP năm 2024.
Theo ông Mike Fredenburg, quyết định này trước hết là một đòn trừng phạt của Ukraine nhằm vào hai nước thành viên của Liên Hiệp Âu Châu là Slovakia và Hungary, vốn dĩ phụ thuộc đến gần 70 phần trăm vào nguồn cung khí đốt và dầu lửa của Nga, nhưng luôn phản đối tư cách thành viên NATO của Ukraine và đôi khi cản trở viện trợ quân sự cho Ukraine trong cuộc chiến chống Nga xâm lược.
Đáp trả, tổng thống Slovakia, Robert Fico, dọa cắt xuất cảng điện sang Ukraine. Bởi lẽ đơn giản, Ukraine hiện đang phụ thuộc nhiều vào Âu châu và Hoa Kỳ về nhu cầu điện và nhiên liệu hóa thạch. Các cuộc không kích của Nga đã khiến Ukraine mất hơn 73 phần trăm sản lượng nhiệt điện. Tính đến tháng 11/2024, nguồn nhập cảng điện chính cho Ukraine chủ yếu đến từ các nước như Ba Lan, Rumani, Hungary, Moldova và nhất là Slovakia, chiếm đến 19 phần trăm nguồn nhập cảng điện của Kyiv.
Việc ngưng trung chuyển khí đốt đặt Kyiv trước một tình thế lưỡng nan : Khí đốt tự nhiên đi từ Nga sang Slovakia quả thật đang tạo ra một nguồn thu cho Moscow mà ông Zelenskyy muốn cắt đứt nhưng chúng lại được sử dụng để tạo ra điện mà Ukraine rất cần cho cả người dân lẫn công nghiệp quốc phòng.
Cuộc đấu khẩu giữa Zelenskyy và Fico chỉ là sự kiện mới nhất trong cuộc chiến năng lượng giữa Liên Hiệp Âu Châu, Mỹ và Nga. Nhưng quyết định của ông Zelenskyy còn đẩy giá khí đốt Nga tại Âu châu, vốn dĩ đã tăng đột biến, mà đỉnh điểm vào năm 2022 hơn 150 phần trăm, và hiện còn ở mức hơn 300 phần trăm so với mức giá mà Âu châu hưởng lợi trước khi EU và Hoa Kỳ áp đặt các lệnh trừng phạt.
Điều trớ trêu là những biện pháp trừng phạt đó không đè bẹp được nền kinh tế Nga. Nếu như GDP của EU giảm mạnh từ 3,4 phần trăm trong năm 2022 xuống còn ở mức 0,4 phần trăm năm 2023 và 2024 dự kiến tăng 0,9 phần trăm, nền kinh tế Nga – tuy có bị ảnh hưởng của những trừng phạt đó – vẫn có mức tăng trưởng là 1,2 phần trăm (2022), 3 ,6 phần trăm (2023) và 3,9 phần trăm năm 2024, nhờ bán được nguồn năng lượng dồi dào (vì rẻ) cho nhiều nước khác như Thổ Nhĩ Kỳ hay Ấn Độ. Các nước này mua rồi bán lại cho Âu châu với giá cao hơn.
Điều này đã khiến nhiều nền kinh tế lớn Âu châu lao đao, đặc biệt là Đức – nền tảng kinh tế của Liên Âu khi phải chứng kiến GDP giảm xuống chỉ còn 0,1 phần trăm trong năm 2024. Việc mất đi nguồn nhiên liệu giá rẻ của Nga giáng một đòn mạnh cho nền sản xuất ngốn nhiều năng lượng của Đức. Không chỉ riêng Âu châu, tại Mỹ, người tiêu dùng và các doanh nghiệp cũng phải trả thêm hơn 100 ỷ đô-la cho khí đốt tự nhiên do phải cạnh tranh với mức giá cao mà Âu châu sẵn sàng trả cho khí đốt hóa lỏng (LNG) của Mỹ.
Sự việc cho thấy một số nước trong Liên Âu không có cùng đánh giá về Nga như Bruxelles. Tổng thống Slovakia và thủ tướng Hungary không xem Nga như là một mối đe dọa và ngược lại, cũng không muốn bị đánh giá là kẻ thù của Nga. Ông Robert Fico tỏ ra thấu hiểu mong muốn của Ukraine là một quốc gia có chủ quyền, nhưng việc Hoa Kỳ thúc đẩy tư cách thành viên NATO của Kyiv, xin trích, là « một sự bảo đảm cho Thế chiến thứ III ». Và do vậy ông kêu gọi một sự thỏa hiệp, rằng Kyiv nên từ bỏ ảo tưởng Moscow buông vùng Crimée, Donbass, hay Luhansk.
Đương nhiên, những tuyên bố này không làm cho tổng thống Zelenskyy hài lòng. Nhưng việc không triển hạn hợp đồng chuyển khí đốt chỉ tác động rất ít đến Nga và nước này dường như không gần bị sụp đổ như nhiều chuyên gia khẳng định trên các phương tiện truyền thông, trong khi Ukraine mất hàng tỷ đô-la và có nguy cơ phải trả phí nhập cảng điện và nhiên liệu tăng cao từ các nước láng giềng do quyết định trên của ông, có hiệu lực ngay từ ngày 01/01/2025.
(Nguồn RFI)
