​Cựu bộ trưởng Tư Pháp Pháp Robert Badinter tại Paris, Pháp vào tháng 04/2018. AFP - JOEL SAGET

 

 

PHÁP QUỐC - Hôm 09/10/2025, cựu bộ trưởng Tư Pháp Robert Badinter được đưa vào điện Panthéon, đúng kỷ niệm 44 năm ngày ban hành đạo luật bãi bỏ án tử hình ở Pháp, đạo luật mà ông là người soạn thảo. Không chỉ nổi tiếng với cuộc đấu tranh bền bỉ cho việc bãi bỏ án tử hình tại Pháp, ông Badinter đấu tranh cho việc bãi bỏ án tử hình trên toàn cầu. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ, án tử hình vẫn là một biện pháp phổ biến ở một số cường quốc như Trung Quốc và Iran.

 

 

Một chiến thắng lịch sử

Ngày 17/09/1981, Robert Badinter đứng trước Quốc Hội Pháp và đọc một bài diễn văn mạnh mẽ yêu cầu bãi bỏ án tử hình. Ông nói : "Mai sau, nhờ mọi người, ngành tư pháp của Pháp sẽ không còn là ngành tư pháp giết người. Mai sau, nhờ mọi người, sẽ không còn những cuộc hành quyết lén lút vào sáng sớm trong các nhà tù Pháp." Vài tuần sau đó, đạo luật bãi bỏ án tử hình được thông qua và chánh thức được ban hành vào ngày 09/10/1981.

 

Đúng 44 năm sau thời khắc lịch sử này, vị bộ trưởng dưới thời tổng thống François Mitterrand sẽ được đưa vào Panthéon, nơi vinh danh các danh nhân nước Pháp. Đây là một trong những vinh dự cao quý nhất của nước Pháp, như một biểu tượng cho cuộc chiến bãi bỏ án tử hình. Đây không chỉ là sự tôn vinh cá nhân, mà còn là sự tri ân đối với một nhà vận động kiên cường đã thay đổi lịch sử Pháp và đấu tranh cho nhân quyền ở cấp độ toàn cầu.

 

 

Thời điểm bước ngoặt trong cuộc đấu tranh

Mặc dù Robert Badinter từ lâu đã phản đối mạnh mẽ án tử hình, cuộc đấu tranh của ông thực sự bước sang trang mới vào sáng sớm ngày 28/11/1972. Vào thời điểm đó, ông là luật sư bào chữa cho Roger Bontems, một tù nhân bị kết án tử hình vì tham gia vào vụ bắt cóc một giám thị và một y tá tại nhà tù Clairvaux ở tỉnh Aube.

 

Theo lời người ân sư Henry Torrès của ông Badinter, một luật sư chỉ thực sự có thể gọi mình là luật sư khi "thực sự đối mặt" với án tử hình. Theo đó, Robert Badinter đã chứng kiến sự tàn khốc của án tử hình một cách trực diện. "Bontems đã chết. Tôi đã thấy Bontems đi đến cái chết. Tôi đã thấy một người mà tôi bào chữa chết đi", ông viết trong cuốn sách L'exécution, được xuất bản một năm sau đó.

 

Đây là khoảnh khắc quyết định trong cuộc đời và sự nghiệp của Robert Badinter, đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của ông về án tử hình. Cảm giác bất lực vì không thể làm gì thêm cho thân chủ, cùng với cái chết không thể tránh khỏi của Bontems, khiến ông quyết định trở thành một nhà đấu tranh không ngừng nghỉ cho mục tiêu bãi bỏ án tử hình.

 

 

Từ luật sư đến nhà vận động

Từ một người phản đối án tử hình, Robert Badinter trở thành một nhà vận động tận tâm. Sử gia Marie Bardiaux-Vaïente, tác giả của cuốn truyện tranh L'Abolition – Le combat de Robert Badinter, đã nhấn mạnh : "Vụ hành quyết nói trên đã làm đảo lộn mọi thứ. Một người đang ở đó, và hai giây sau, người đó không còn nữa. Đó là thân chủ của ông. Bị cáo không phải đã bị kết án và có thể hy vọng nhận được sự khoan hồng hay giảm án. Không, người đó đơn giản không còn tồn tại."

 

Điều này đã khiến Badinter bắt đầu cuộc hành trình vận động không mệt mỏi cho việc bãi bỏ án tử hình. Dù không phải lúc nào cũng được ủng hộ, chính sự kiên trì và quả cảm của ông đã tạo ra những thay đổi lớn trong xã hội Pháp nói riêng và thế giới nói chung.

 

 

Một cuộc chiến pháp lý đầy cam go

Năm 1976, Robert Badinter nhận lời bào chữa cho Patrick Henry, bị cáo buộc bắt cóc và giết một đứa trẻ tám tuổi tên Philippe Bertrand. Bối cảnh lần này hoàn toàn khác với vụ bào chữa trước đó cho Roger Bontems vì các chứng cứ trong vụ án này đều chống lại Patrick Henry. Tuy nhiên, thay vì chấp nhận thất bại, Robert Badinter quyết định biến vụ án này thành một diễn đàn đả kích mạnh mẽ án tử hình.

 

Mặc dù không chắc rằng Patrick Henry sẽ thoát khỏi án tử hình, Robert Badinter đã giành được một chiến thắng quan trọng. Patrick Henry không bị xử tử, mà chỉ bị kết án tù chung thân. Sau vụ này, trong những năm tiếp theo, ông đã giúp thêm năm người khác thoát khỏi lưỡi hái tử thần. Đây là những chiến thắng đầu tiên trong cuộc chiến dài của ông hướng tới việc bãi bỏ án tử hình.

 

 

Án tử hình, một vấn đề chánh trị

Để thực hiện một cuộc bãi bỏ toàn diện, Robert Badinter đã đặt cược vào việc François Mitterrand đắc cử trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1981. Khi điều này trở thành hiện thực, ông được tổng thống Mitterrand bổ nhiệm làm bộ trưởng Tư Pháp. Trong vai trò này, Robert Badinter đã lãnh đạo công cuộc vận động thông qua đạo luật bãi bỏ án tử hình.

 

Mặc dù công luận lúc đó không hoàn toàn ủng hộ việc bãi bỏ án tử hình, Robert Badinter vẫn kiên trì đẩy mạnh công cuộc này. Trong phiên bỏ phiếu quyết định tại Thượng Viện, ông đã trích dẫn lời của đại văn hào Victor Hugo : "Tant que la peine de mort subsistera, il n’y aura point de civilisation réelle" ("Chừng nào án tử hình còn tồn tại, sẽ không có nền văn minh thực sự").

 

Cuối cùng, ngày 09/10/1981, đạo luật bãi bỏ án tử hình tại Pháp đã được thông qua. Đối với Robert Badinter, đây là một chiến thắng không chỉ cho nước Pháp, mà còn cho toàn thể nhân loại.

 

 

Một cuộc chiến toàn cầu

Dù chiến thắng tại Pháp là một cột mốc quan trọng, cuộc đấu tranh của Robert Badinter chưa dừng lại. Sau khi Pháp bãi bỏ án tử hình, ông tiếp tục đấu tranh bãi bỏ án tử hình trên toàn thế giới. Vào năm 2001, ông trở thành chủ tịch danh dự của Ensemble contre la peine de mort (ECPM), tổ chức chống lại án tử hình trên toàn cầu.

 

Trong suốt nhiều năm qua, Robert Badinter đã không ngừng vận động cho mục tiêu này. Raphaël Chenuil-Hazan, giám đốc điều hành của ECPM, khẳng định : "Ông Badinter không phải là người sống trong quá khứ. Ông ấy không dừng lại ở những gì đã làm được vào năm 1981. Ông đã tiếp tục chiến đấu vì lý tưởng khởi xướng từ những năm 1970."

 

Mặc dù hiện nay 77% trong số 198 quốc gia và lãnh thổ trên thế giới không thực thi án tử hình, nhưng vẫn có 55 quốc gia tiếp tục áp dụng hình phạt này. Các quốc gia lớn như Trung Quốc, Iran, Mỹ và Ả Rập Xê Út vẫn là những nước thực thi án tử hình. Theo thống kê từ Amnesty International, trong năm 2024, đã có 1.518 vụ hành quyết được thực hiện tại 15 quốc gia, con số cao nhất trong một thập kỷ qua.

 

 

Di sản bất diệt

Cuộc chiến của Robert Badinter không chỉ là một chiến thắng cá nhân, mà còn là di sản sống mãi. Hội đồng Quốc gia các Luật sư (CNB) tiếp tục duy trì cuộc đấu tranh này, làm việc không ngừng nghỉ để đạt được mục tiêu bãi bỏ án tử hình trên toàn cầu. Để tri ân những đóng góp của ông, CNB cũng đã tạo ra một giải thưởng mang tên Robert Badinter. Giải thưởng này dành cho những luật sư trẻ có các dự án liên quan đến tự do cơ bản và những vấn đề lớn của xã hội đương đại.

 

Nguồn : France 24