VƯƠNG QUỐC ANH - Các thỏa thuận thương mại hậu Brexit của Anh với những nhà sản xuất đường lớn như Úc khiến người trồng củ cải đường như ngồi trên lửa.
Ed Lankfer, nông dân trồng củ cải đường, đang kiểm tra cây trồng của mình ở Wereham, Norfolk (Anh). Ảnh: Guardian.
Vụ thu hoạch năm nay báo hiệu sự thay đổi hoàn toàn với vụ thu hoạch thất bát năm 2020 của ông Ed Lankfer, khi thời tiết xấu và sâu bệnh khiến năng suất của củ cải đường giảm tới 60 phần trăm, khiến Lankfer bị lỗ 12,000 bảng Anh.
Củ cải đường đã được trồng trên trang trại gia đình ông, rộng 225 ha, ở làng Wereham kể từ khi ông nội của Lankfer lần đầu tiên trồng vào năm 1928. Tuy nhiên, những năm gần đây rớt giá, cộng với rủi ro về thời tiết, dịch bệnh khiến nhiều nông dân đặt câu hỏi liệu có nên trồng tiếp hay không.
Điều này xảy ra trước khi người trồng nhận biết tác động của các thỏa thuận thương mại hậu Brexit với các nhà sản xuất đường lớn như Úc.
Nông dân Anh ca ngợi củ cải đường vì vai trò của loại cây này trong luân canh cây trồng và thời điểm thu hoạch.
Củ cải đường cuối cùng sẽ được chuyển đến nhà máy ở Wissington gần đó, để chế biến ra các sản phẩm như sô cô la Coca-Cola và Cadbury, hoặc được đóng gói và bán cho người tiêu dùng dưới thương hiệu Silver Spoon.
Nhiều người tiêu dùng uống đồ uống có ga hoặc ăn đồ ngọt có thể không nhận ra rằng các trang trại củ cải đường nằm trên khắp miền đông nước Anh, trên khắp vùng Đông Anglia đến Lincolnshire, sản xuất đủ đáp ứng một nữa lượng đường tiêu thụ hàng năm gần 2 triệu tấn của Vương quốc Anh. Phần còn lại đến từ củ cải đường hoặc mía ở nước ngoài, có nghĩa là bất kỳ sự giảm sản lượng nào của Anh sẽ làm tăng sự phụ thuộc vào nhập cảng.
Tate & Lyle, công ty thực phẩm nổi tiếng ủng hộ Brexit, chỉ xử lý đường mía thô nhập cảng, chủ yếu từ vùng nhiệt đới. Một số nông dân trồng củ cải không muốn nhắc tên công ty, phàn nàn về việc các sản phẩm của Tate & Lyle được gắn nhãn hiệu công đoàn do được chế biến và đóng gói, nhưng không được trồng ở Anh.
Đường mía thô nhập cảng thường rẻ hơn so với củ cải đường do Anh hoặc châu Âu sản xuất, tuy nhiên các nhà sản xuất đường trong nước được bảo vệ nhờ hạn ngạch và trợ cấp khi Vương quốc Anh còn là thành viên EU, điều này giải thích cho lập trường lợi ích của Tate & Lyle ủng hộ Brexit.
Theo Michael Sly, một nông dân trồng trọt ở vùng rừng phía bắc Cambridgeshire, đồng thời là Chủ tịch hội đồng quản trị đường của Liên minh Nông dân Quốc gia (NFU), nói “Đó là một cơn bão hoàn hảo, cho dù bạn muốn nhìn nó theo cách nào”.
Trước đây, Sly chỉ phải suy xét về đàm phán giá cả giữa nông dân và với British Sugar, chủ sở hữu thương hiệu Silver Spoon và công ty duy nhất mua củ cải đường của nông dân, nay ông còn cần xem xét những thách thức dài hạn của việc gia tăng nhập cảng tiềm năng sau thỏa thuận thương mại tự do Anh-Úc và các thỏa thuận thương mại trong tương lai.
Giá hợp đồng một năm đối với củ cải đường được thỏa thuận giữa British Sugar và NFU đã giảm đều đặn trong hầu hết thập kỷ qua. Từng đạt đỉnh gần 32 bảng Anh/tấn vào năm 2014, giá đã giảm hơn một phần ba và dao động ở mức khoảng 20 bảng Anh/tấn trong vài năm qua.
Nông dân vẫn đang chịu lỗ từ vụ thu hoạch năm ngoái và cảm thấy có sự mất cân bằng quyền lực trong mối quan hệ với British Sugar, công ty đã báo cáo doanh thu tăng 17 phần trăm và lợi nhuận trước thuế gần 55 triệu bảng Anh trong năm tính đến ngày 29 tháng Tám năm 2020.
Do gia tăng nhiều áp lực, một số nông dân đang kêu gọi dừng trồng củ cải đường. Sly cho rằng với động lực thị trường mới, ngành công nghiệp này sẽ thu hẹp lại trong tương lai.
James Peck, người điều hành hệ thống Trang trại PX có trụ sở tại Cambridgeshire, nơi trồng cải đường lớn thứ ba của nước Anh cho biết họ đã đầu tư rất nhiều vào củ cải đường nhưng giá liên tục giảm.
Sau vụ thu hoạch cuối cùng, Peck quyết định rằng đã chịu đựng đủ, vì chỉ một trang trại 243 héc-ta trồng củ cải đường lỗ mất 12,000 bảng Anh, dù những người nông dân lao động cật lực 15 giờ một ngày trong thời tiết lạnh và ẩm ướt.
Peck đã bán máy móc trồng củ cải đường của mình và hiện đang tập trung vào các loại cây trồng khác, có lợi hơn, chẳng hạn như yến mạch.
British Sugar cho biết họ nhận ra rằng năm 2020 đầy khó khăn và họ đang đưa ra mức giá hợp đồng tối thiểu cho NFU Sugar là 25 bảng Anh/tấn trong các cuộc đàm phán hiện tại, tăng 23 phần trăm so với năm ngoái.
Paul Kenward, Giám đốc điều hành tại British Sugar, cho biết công ty “đưa ra một đề xuất cải tiến với tính kinh tế phù hợp với cả chúng tôi và người trồng trọt” cùng một chương trình đảm bảo cho những người nông dân bị ảnh hưởng bởi virus gây bệnh vàng lá có thể làm hỏng vụ mùa.
Kenward nói “Tôi rất tự tin về tương lai của chúng tôi với tư cách là một ngành công nghiệp. Chúng tôi có những người tuyệt vời, những người trồng trọt và những khách hàng muốn mua đường tự sản xuất của Anh”.
Ngay cả khi giá củ cải cải thiện, người trồng vẫn lo sợ về viễn cảnh đường Úc tràn ngập thị trường do kết quả của thỏa thuận thương mại.
Sly cho rằng sự chuyển đổi của ngành đường hậu Brexit khó khăn hơn so với ngành nuôi cừu và nuôi bò vì như ông tính toán theo thỏa thuận hiện tại tới cuối năm 2030 “sẽ có thêm 240.000 tấn đường miễn thuế được đưa vào thị trường”, tương đương một phần tư sản lượng đường nội địa của Vương quốc Anh. Sau giai đoạn chuyển đổi, đường nhập khẩu từ Úc sẽ không bị giới hạn về số lượng.
Theo Cục Thống kê Úc, người trồng ở Anh cảm thấy không thể cạnh tranh với quy mô của các trang trại Úc, với 30 triệu tấn mía được thu hoạch trong niên vụ 2019-20. Sly chỉ ra rằng các quốc gia sản xuất mía đường lớn cũng sử dụng một số loại thuốc trừ sâu không còn được phép sử dụng ở châu Âu.
Trở lại Norfolk, Lankfer chưa có kế hoạch ngừng trồng củ cải đường, dù cuộc gặp gần đây với bà Truss chỉ giúp xoa dịu phần nào những lo ngại. Bộ trưởng giải thích tốt về phía chính phủ nhưng còn để ngỏ nhiều câu hỏi "nếu xảy ra thì sao?". "Điều gì sẽ xảy ra nếu Úc chiến tranh thương mại với Trung Quốc, và sau đó thực phẩm Úc tràn ngập thị trường của chúng tôi, điều này có thể xảy ra với đường?".
Ông Lankfer cho biết "Tương lai của tôi nằm trong tay bà bộ trưởng".
