​Cảnh sát Pháp tuần tra bên ngoài bảo tàng Louvre, Paris, ngày 27/10/2025. REUTERS - Abdul Saboor

Vụ trộm táo bạo hôm 19/10/2025 tại Louvre, một trong những biểu tượng văn hóa của Pháp tại Paris, bảo tàng nổi tiếng nhất thế giới, được xem là « vụ trộm thế kỷ » gây chấn động công luận trong và ngoài nước Pháp. Đây không chỉ là một mất mát cho giới bảo tàng của Pháp, với những bộ sưu tập hàng đầu thế giới, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về an ninh tại các bảo tàng, nhà thờ, công trình văn hóa,…

Bộ trưởng Văn Hóa Pháp Rachida Dati cũng thừa nhận rằng bảo tàng Louvre không phải là trường hợp cá biệt, « đã tồn tại những lỗ hổng an ninh và chúng cần được giải quyết ». Quả thực, vấn đề bảo vệ an ninh, tài sản tại các bảo tàng chưa bao giờ lại là chủ đề gây tranh cãi nhiều đến vậy.

Trong khi dư luận dậy sóng, đặt lại các câu hỏi về biện pháp bảo vệ an ninh của bảo tàng Louvre nói riêng và cảnh sát Paris nói chung, hàng trăm chuyên gia tích cực điều tra về vụ trộm táo bạo cướp đi 88 triệu euro báu vật của Pháp, thì vào ngày thứ Ba, 28/10, Cục Thông tin, Tình báo và Phân tích Chiến lược về Tội phạm có tổ chức (Sirasco) của Pháp ghi nhận sự gia tăng các vụ trộm đồ tạo tác (các vật phẩm được con người tạo ra, thường mang giá trị khảo cổ) và tác phẩm nghệ thuật của các bảo tàng trong thời gian gần đây.

Trung bình, mỗi năm có khoảng 20 vụ trộm cắp tại hơn 1.200 bảo tàng trên toàn nước Pháp. Nhưng theo AFP, báo cáo của Sirasco đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại, nêu rõ là « các bảo tàng, nhà thờ và cá nhân tại Pháp ngày càng trở thành mục tiêu của tội phạm nhắm vào những báu vật và tác phẩm nghệ thuật quan trọng mà họ sở hữu ». Cục Cảnh sát Tư pháp Quốc gia (DNPJ) lưu ý là nhiều vụ trộm di sản hoặc hiện vật văn hóa khác đã liên tục xảy ra trong những tuần gần đây.

7 vụ trộm nghiêm trọng chỉ trong vòng 2 tháng

Ví dụ, vào ngày 20/10, khi cả nước Pháp còn đang kinh ngạc về vụ trộm ở Louvre, thì bảo tàng Langres ở tỉnh Haute-Marne, vùng Grand Est, miền đông bắc, cũng bị trộm đột nhập, nhắm vào các đồng tiền vàng và bạc có từ thế kỷ 18. Trước đó, vào đầu tháng Chín, một hiện vật là đồ sứ Trung Quốc, được xếp hạng « bảo vật quốc gia », đã bị đánh cắp khỏi bảo tàng Dubouché ở Limoges. Thiệt hại ước tính lên tới hơn 6,5 triệu euro. Vào ngày 21/10, một công dân Trung Quốc đã bị bắt tại phi trường Barcelona, Tây Ban Nha, với 1 kg vàng nấu chảy : người này bị tình nghi đã tham gia vào vụ trộm gần 6 kilogram vàng tự nhiên (chưa qua tinh chế) tại bảo tàng Lịch sử Tự nhiên ở Paris hồi tháng Chín. Hôm 12/10, bảo tàng về tổng thống Pháp Jacques Chirac (nhiệm kỳ 1995-2007) ở Sarran, Corrèze, cũng trở thành mục tiêu. Những kẻ phạm tội nhắm vào các quà tặng ngoại giao mà ông Chirac đã được các nước tặng trên cương vị tổng thống, trong đó có đồng hồ và trang sức.

Jean-Baptiste-Félicité, người đứng đầu Văn phòng Trung ương về Chống Buôn bán Tài sản Văn hóa (OCBC), xác nhận trong phiên điều trần trước Ủy ban Văn hóa của Thượng viện Pháp ngày 29/10/2025 : « Chúng tôi thấy có sự gia tăng các vụ nghiêm trọng trong hai tháng qua, tức là tháng Chín và tháng  Mười. Chúng tôi ghi nhận là có ít nhất 7 bảo tàng đã bị nhắm tới trong những vụ mà các thủ phạm có xử dụng bạo lực, thậm chí là dùng võ khí ».  

Theo nhà chức trách Pháp, kẻ trộm hoặc nhắm vào các tác phẩm nghệ thuật vì giá trị nội tại của chúng : Đây thường là các vụ trộm được tiến hành kiểu theo đơn đặt hàng, nhưng cũng có thể là ăn trộm rồi bán cho các mạng lưới chuyên tẩu tán hàng ăn cắp ; hoặc kẻ trộm nhắm vào kim loại hoặc đá quý, những món hàng có thể chia tách ra từng phần nhỏ hoặc được nung chảy ra để bán lại mà không sợ bị nhà chức trách phát hiện nguồn gốc là sản phẩm bị đánh cắp.

Trong bối cảnh bất ổn định chánh trị toàn cầu, vàng được coi là « nơi trú ẩn an toàn », khối lượng vàng mua vào và giá vàng đều tăng chóng mặt trong thời gian qua. Cục Thông tin, Tình báo và Phân tích Chiến lược về Tội phạm có tổ chức (Sirasco) lưu ý rằng các hiện vật làm bằng vàng là mục tiêu đặc biệt bị kẻ trộm nhắm tới. Các đồ vật bằng bạc cũng thu hút tội phạm.

Về phương pháp hoạt động, các nhóm tội phạm đôi khi xử dụng « các chiến thuật bạo lực » và « có thể thuê người thông qua các dịch vụ nhắn tin được mã hóa » hoặc qua các mạng xã hội.

Để tăng cường an ninh tại bảo tàng Louvre, sau « vụ trộm thế kỷ » kéo dài 7 phút, chủ tịch kiêm giám đốc bảo tàng, Laurence Des Cars, đã yêu cầu đặt một đồn cảnh sát bên trong bảo tàng, nhưng cả bộ trưởng Nội Vụ Pháp, Laurent Nuñez, nguyên cảnh sát trưởng Paris, và tân cảnh sát trưởng Paris, Patrice Faure, đều bác bỏ.

Hôm 29/10, trước Ủy ban Văn Hóa của Thượng Viện, cảnh sát trưởng Paris, Patrice Faure phát biểu : « Tôi kiên quyết phản đối, vì hai lý do : nếu chúng tôi chấp thuận yêu cầu này, tất cả các bảo tàng khác đều sẽ yêu cầu chúng tôi đặt đồn cảnh sát ở đó. (…) Tôi không nghĩ việc đặt một đồn cảnh sát bên trong (bảo tàng) sẽ là giải pháp lâu dài cho những khó khăn mà bảo tàng Louvre đang gặp phải (…) Và tôi nghĩ việc đó rõ ràng là sẽ vấp phải một số khó khăn, đặc biệt là bởi vì, nhìn chung thì kẻ trộm sẽ không ở lại nơi chúng đã đột nhập mà sẽ cố gắng thoát ra ngoài và mang theo các món đồ đã lấy trộm ». Chính vì vậy, cảnh sát trưởng Paris nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự hiện diện của cảnh sát xung quanh bảo tàng Louvre, bởi trong năm 2025, cảnh sát đã tiến hành can thiệp gần 1100 lần. Bộ trưởng Nội Vụ cũng đã ra chỉ thị cho các tỉnh trưởng tăng cường hệ thống an ninh quanh các cơ sở văn hóa nếu cần.

Trong khi đó, Jean-Baptiste Félicité, Văn phòng Trung ương về Chống Buôn bán Tài sản Văn hóa (OCBC), cảnh báo cần tránh tình huống xảy ra « hiệu ứng Đường Maginot » (effet ligne de Maginot), ý nói tới một sự bảo vệ tưởng chừng vững chắc nhưng thực ra lại là vô hiệu, vì chỉ tập trung vào một mối nguy cũ, trong khi kẻ thù hoặc vấn đề thật sự đến từ nơi khác, nói cách khác là một cảm giác an toàn giả tạo do dựa vào một hệ thống bảo vệ lỗi thời.

Trộm cắp không chỉ là mối de dọa duy nhất

Trả lời chất vấn của Ủy ban Văn hóa của Thượng Viện, ông Jean-François Hébert, tổng cục trưởng Di sản và Kiến trúc thuộc bộ Văn Hóa, giới thiệu khái quát các mối đe dọa mà các bảo tàng Pháp phải đối mặt trong những năm gần đây:

« Chúng ta (nước Pháp) thực sự sở hữu những bộ sưu tập phong phú nhất. Ý và nhiều nước châu Âu khác cũng có những bộ sưu tập rất phong phú, nhưng chúng ta chắc chắn nằm trong số những nước có những bộ sưu tập phong phú nhất thế giới. Và những bộ sưu tập này có thể được trông thấy trên khắp đất nước, nhất tại các bảo tàng. (…) Có 1.220 bảo tàng ở Pháp được công nhận là « Musée de France », danh hiệu « bảo tàng Pháp » dành cho các cơ sở đáp ứng một số tiêu chí mà tôi xin phép không đề cập chi tiết ở đây.

61 bảo tàng trong số này thuộc về Nhà nước, mà chúng tôi gọi là các bảo tàng quốc gia. Hầu hết các bảo tàng còn lại, gần 1.200 bảo tàng, thì do chánh quyền địa phương quản lý. Và tất cả các bảo tàng, dù là bảo tàng quốc gia hay bảo tàng do chánh quyền địa phương quản lý, thì đều có trách nhiệm, không chỉ lưu giữ, bảo tồn, làm giàu hay nghiên cứu, tìm hiểu về các bộ sưu tập của mình, mà còn phải giới thiệu các bộ sưu tập này đến với công chúng, đến càng nhiều người thì càng tốt.

Bảo vệ các bộ sưu tập công khỏi những mối đe dọa mà chúng phải đối mặt không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta đều nhận thức được điều đó, nhất là bởi vì các mối đe dọa rất đa dạng. Có thể nói đến hỏa hoạn, chúng ta cũng đừng quên nói đến lũ lụt, các hành vi phá hoại, hay là trộm cắp. Tôi muốn nhắc lại về những hành động đã được truyền thông nói đến rầm rộ, những hành động của những người thường được gọi chung là các nhà hoạt động vì khí hậu. Mọi người có thể quên, nhưng chuyện mới xảy ra cách nay chưa quá lâu, chỉ mới 2 năm trước thôi. Những người này đã cố tình xịt một loạt chất lỏng lên một số kiệt tác trong các bảo tàng của chúng ta để lôi kéo công luận chú ý đến cuộc đấu tranh của họ.  

Riêng về vấn đề trộm cắp, trong trường hợp này, nó không chỉ đơn thuần là làm hư hại các tác phẩm nghệ thuật, và mọi người đều đồng ý rằng mối đe dọa đang không ngừng gia tăng kể từ năm 2015 trở đi, khi bắt đầu có nhiều vụ khủng bố diễn ra. Ngoài ra, còn có các cuộc biểu tình đầy bạo lực diễn ra ngay trước cổng các bảo tàng, đã có rất nhiều áp lực đè nặng lên mọi người. Và giờ đây, chúng ta đã thấy rõ ràng là chính các hiện vật, chính các bộ sưu tập, là mục tiêu bị nhắm tới ».

Đây cũng là dịp để báo chí Pháp điểm lại những vụ trộm lớn nhắm vào các bảo tàng danh tiếng của Pháp trong quá khứ. Ví dụ theo trang CNEWS, vào ngày 20/05/2010, 5 kiệt tác của các danh họa Pablo Picasso, Henri Matisse, Georges Braque, Amedeo Modigliani và Fernand Léger, với tổng trị giá lên tới khoảng 100 triệu euro, được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại ở Paris, đã bị lấy đi ngay giữa ban ngày.

Kẻ trộm, một người Croatia-Bosnia có tên là Vjeran Tomic, đã lợi dụng một lỗ hổng bảo mật : các cảm biến chuyển động đã ngừng hoạt động trong 2 tháng. Bị bắt gần một năm rưỡi sau đó, đến năm 2017, « Người Nhện » đã bị kết án 8 năm tù. Mặc dù không có tác phẩm nghệ thuật nào được tìm thấy, nhưng câu chuyện về vụ trộm 5 kiệt tác tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại ở Paris này đã truyền cảm hứng cho bộ phim Pháp dài tập « Les règles de l’art » - Các quy tắc về nghệ thuật, của Dominique Baumard, được phát hành trong năm nay.

Chính bảo tàng Louvre và kiệt tác nổi tiếng nhất « La Joconde » - Nàng Mona Lisa - hồi năm 1911 cũng từng là nạn nhân của một vụ đánh cắp gây chấn động. Vincenzo Peruggia, một người thợ kính người Ý, tham gia vào việc phục chế tranh ở bảo tàng, đã đánh cắp bức tranh vì điều ông ta gọi là lòng yêu nước, để trả lại « La Joconde » cho nước Ý. May mắn là bảo tàng Louvre đã thu hồi lại được tuyệt phẩm của Leonard De Vinci.

Lần này cơ may có lặp lại với bảo tàng Louvre sau « vụ trộm có tổ chức » hôm 19/10 hay không ? Các cuộc điều tra vẫn đang tích cực diễn ra, nhưng trước mắt, nhiều chuyên gia và nhà chức trách nhận định khó có thể thu hồi lại được « nguyên vẹn » những báu vật « vô giá về lịch sử » của Pháp.

Trong một bài đăng trên Diễn đàn của báo Le Monde hôm 27/10, 57 người đứng đầu các bảo tàng lớn của Pháp cũng như ở khắp nơi trên thế giới, từ Tokyo, Luân Đôn, Barcelona, đến New York … bày tỏ tình liên đới với chủ tịch - giám đốc bảo tàng Louvre : « Bảo tàng không phải là pháo đài hay những két sắt chống trộm ». Họ nhấn mạnh là « những rủi ro, nguy cơ bị trộm cắp đè nặng lên tất cả các bảo tàng, lên mỗi tác phẩm nghệ thuật ngay khi chúng được trưng bày » và trộm cắp chính là « một trong những nỗi sợ hãi lớn nhất » của các bảo tàng, vốn dĩ « cũng không thoát khỏi sự tàn bạo của thế giới » và hiện giờ « đang phải đối mặt với những hành vi ngày càng bạo lực hơn ».

(Theo RFI)