Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (trái) và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida vẫy tay sau khi cho cá chép ăn trước bữa tối tại Nhà khách nhà nước Akasaka ở Tokyo, Nhật Bản, vào ngày 24/5/2022, sau khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Bộ tứ giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc. (Ảnh: FRANCK ROBICHON/POOL/AFP qua Getty Images)
QUỐC TẾ - Trong bốn thập kỷ qua, các công ty Nhật Bản đã đầu tư ồ ạt vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, do sự khó lường của chính quyền Trung Quốc và suy thoái kinh tế tại nước này, Ấn Độ đã nổi lên là quốc gia được các công ty Nhật Bản ưa chuộng nhất, thay thế vị trí trước đây của Trung Quốc.
Vào ngày 14/12, Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) đã công bố báo cáo khảo sát thường niên năm 2023 về các công ty sản xuất Nhật Bản. Cuộc khảo sát nói về các quốc gia và khu vực mà các công ty Nhật Bản hy vọng sẽ đầu tư và mở rộng kinh doanh trong 3 năm tới. Tổng cộng có 534 công ty Nhật Bản đã trả lời cuộc khảo sát.
Theo kết quả khảo sát, Ấn Độ đứng đầu danh sách các quốc gia mà các công ty Nhật Bản muốn đầu tư trong năm thứ hai liên tiếp; Việt Nam nhảy lên vị trí thứ 2 từ vị trí thứ 4 năm ngoái; và Trung Quốc tụt xuống vị trí thứ 3 từ vị trí thứ 2 vào năm ngoái, với tỷ lệ phiếu bầu thấp nhất kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu vào năm 1992.
So với năm ngoái, tỷ lệ phiếu bầu của Ấn Độ trong cuộc khảo sát đã tăng 8,3% lên 48,6%; Tỷ lệ phiếu bầu của Việt Nam tăng 1,2% lên 30,1%; và tỷ lệ phiếu bầu của Trung Quốc giảm 8,7% xuống còn 28,4%. Thị trường Mỹ cũng giảm 5,1% xuống 27,1%. Lạm phát cao và chi phí sản xuất tăng cao có thể đã khiến Mỹ bị tụt hạng.
Theo phân tích trong báo cáo, Ấn Độ nhận được tỷ lệ phiếu bầu cao như vậy và đứng đầu danh sách năm thứ 2 liên tiếp vì thị trường Ấn Độ trong tương lai được đánh giá cao.
Báo cáo cũng giải thích rằng dân số Ấn Độ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới và sẽ tiếp tục tăng trong tương lai. Ngoài ra nước này còn có tiềm năng rất lớn để mở rộng nhu cầu nội địa trong tương lai, điều này mang lại giá trị lớn cho các công ty Nhật Bản. Ngoài ra, Ấn Độ có kế hoạch cải thiện cơ sở hạ tầng và môi trường kinh doanh, điều này sẽ giúp các công ty Nhật Bản đầu tư vào đó dễ dàng hơn.
Về lý do Trung Quốc tụt hạng, báo cáo cho biết, mặc dù thị trường Trung Quốc vẫn quan trọng nhưng bản thân nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại do những quy định khó lường của Trung Quốc đối với hoạt động kinh doanh và cuộc đối đầu Mỹ - Trung. Kết quả khảo sát cho thấy các công ty Nhật Bản rõ ràng đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc.
Sự thay đổi thái độ và mất niềm tin
Thống kê cho thấy từ năm 1992 đến năm 2023, mối quan tâm về đầu tư vào Trung Quốc của các công ty Nhật Bản đã thay đổi đáng kể. Nói một cách tóm tắt, từ năm 1992 đến năm 2012, Trung Quốc thống trị cuộc khảo sát với trung bình khoảng 70% tổng số công ty chọn Trung Quốc, với mức đỉnh cao hơn 90% vào năm 2003. Xu hướng này giảm xuống dưới 40% vào năm 2013 và sau đó tăng lên 47,6% vào năm 2021. Tuy nhiên, trong 2 năm qua, con số này đã rơi tự do.
Có nhiều lý do khiến các công ty Nhật Bản muốn rời khỏi Trung Quốc, như cuộc đối đầu Mỹ - Trung dẫn đến kiểm soát xuất nhập khẩu chặt chẽ hơn ở cả hai nước, kinh tế Trung Quốc suy giảm, chế độ Trung Quốc không bảo vệ đầy đủ quyền sở hữu trí tuệ, khó khăn của các công ty Nhật trong việc cạnh tranh với các công ty Trung Quốc về giá cả, chi phí lao động ngày càng tăng, sự mơ hồ trong hệ thống pháp luật và việc kiểm soát chặt chẽ ngoại tệ, cùng nhiều vấn đề khác.
Ngoài lý do kinh tế, còn có nhiều lý do chính trị. Dưới ảnh hưởng của sự tuyên truyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), tâm lý bài Nhật vẫn lan rộng trong người dân Trung Quốc, và chế độ này thỉnh thoảng thao túng người dân tẩy chay hàng hóa Nhật Bản. Gần đây cũng có những cuộc đối đầu xung quanh việc Nhật Bản xả nước thải hạt nhân đã qua xử lý ra đại dương. Thái độ ngày càng quyết đoán của Nhật Bản đối với ĐCSTQ làm trầm trọng thêm mối quan hệ Nhật - Trung.
Người biểu tình Trung Quốc tổ chức một cuộc biểu tình chống Nhật Bản bên ngoài Đại sứ quán Nhật Bản ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 15/9/2012. (Ảnh: Lintao Zhang/Getty Images)
Sự mơ hồ trong hệ thống pháp luật của Trung Quốc được các công ty Nhật Bản coi là một trở ngại lớn khác. Việc Trung Quốc thực thi luật “chống gián điệp” mới đã dẫn đến việc bắt giữ một nhân viên Astellas người Nhật với cáo buộc gián điệp. Một môi trường không thân thiện như vậy đã gây ra mối lo ngại sâu sắc cho các công ty Nhật Bản tại Trung Quốc.
Đóng góp của Nhật đối với phát triển kinh tế của Trung Quốc
Cuối tháng 3/2022, Nhật Bản kết thúc hơn 40 năm Hỗ trợ Phát triển Chính thức (ODA) cho Trung Quốc. Trong 4 thập kỷ này, chính phủ Nhật Bản đã cung cấp cho Trung Quốc khoảng 3,3165 nghìn tỷ JPY (Yên Nhật) (23,3 tỷ USD) viện trợ cho vay (các khoản vay bằng đồng JPY), 157,6 tỷ JPY (1,1 tỷ USD) viện trợ không hoàn lại và 185,8 tỷ JPY (1,3 tỷ USD) trong hợp tác kỹ thuật.
Hỗ trợ ODA của chính phủ Nhật Bản cho Trung Quốc bắt đầu từ năm 1979, với các dự án lớn bao gồm sân bay, nhà máy điện, bệnh viện, cơ sở hạ tầng, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, v.v.
Vào tháng 8/1978, Trung Quốc và Nhật Bản đã ký kết Hiệp ước Thương mại và Hữu nghị Trung - Nhật. Cùng năm đó, nhà lãnh đạo Trung Quốc lúc bấy giờ là Đặng Tiểu Bình đã đến thăm Nhật Bản và đi trên tàu cao tốc Shinkansen của Nhật Bản và tham quan các trung tâm công nghiệp lớn của Nhật Bản. Khung cảnh hiện đại hóa nền công nghiệp Nhật Bản đã giúp ông Đặng mở rộng tầm mắt, người sau đó đề xuất Trung Quốc nên thực hiện chính sách “cải cách và mở cửa” và khẩn trương yêu cầu viện trợ nước ngoài.
Lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc Đặng Tiểu Bình giơ tay bỏ phiếu ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 1/11/1987. (Ảnh: John Giannini /AFP qua Getty Images)
Khi đó, Trung Quốc vẫn đang trong cơn dư chấn của Cách mạng Văn hóa, ngay cả Ngân hàng Thế giới cũng không cho Trung Quốc vay tiền. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên trên thế giới cung cấp cho Trung Quốc các khoản vay và hỗ trợ phát triển.
Từ năm 1979 đến năm 2022, Nhật Bản là nguồn hỗ trợ phát triển lớn nhất của Trung Quốc, chiếm 66,9% tổng viện trợ của thế giới dành cho Trung Quốc. Tuy nhiên, hầu hết người dân Trung Quốc đều không biết điều này do tuyên truyền chống Nhật của ĐCSTQ.
Cùng với chính sách “cải cách mở cửa” của Trung Quốc và sự hỗ trợ phát triển của Nhật Bản, hầu hết các công ty lớn của Nhật Bản đều đã mở chi nhánh tại Trung Quốc. Đến tháng 6/2022, đã có 12.706 công ty Nhật Bản ở Trung Quốc, hoạt động trên nhiều ngành công nghiệp bao gồm sản xuất, thương mại, hậu cần, thiết kế, tư vấn, CNTT, v.v.
Trong 40 năm qua, nền kinh tế Trung Quốc đã có sự phát triển nhanh chóng và trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Tuy nhiên, ĐCSTQ đang đảo ngược các cải cách kinh tế đã diễn ra hàng thập kỷ, khiến các công ty Nhật Bản phải tìm kiếm giải pháp thay thế Trung Quốc do sự bất ổn của chế độ.
Sự cưỡng bức kinh tế của Bắc Kinh đối với Nam Hàn, Nhật Bản
Cưỡng bức kinh tế và các hành vi bắt nạt kinh tế là một yếu tố quan trọng khiến các doanh nghiệp Nhật xa lánh Trung Quốc. Theo một quan chức an ninh quốc gia hàng đầu của Tòa Bạch Ốc, sự cưỡng bức kinh tế của Bắc Kinh là chủ đề thường xuyên xuất hiện trong các cuộc trò chuyện giữa Mỹ và các đồng minh châu Á, như Nhật Bản và Nam Hàn.
Ông John Kirby, điều phối viên về truyền thông chiến lược của Hội đồng An ninh Quốc gia (Mỹ), nói với các phóng viên trong cuộc họp báo 7/12: “Tôi không biết quá nhiều cuộc trò chuyện mà chúng tôi đã có với các đối tác Nam Hàn và Nhật Bản mà các hoạt động bắt nạt kinh tế của Trung Quốc không xuất hiện dưới một hình thức và cách thức nào đó”.
Điều phối viên Hội đồng An ninh Quốc gia về Truyền thông Chiến lược John Kirby phát biểu trong cuộc họp báo tại Tòa Bạch Ốc ở Washington, Mỹ, vào ngày 20/11/2023. (Ảnh: Madalina Vasiliu/The Epoch Times)
Ông Kirby đưa ra bình luận này để trả lời câu hỏi của NTD, cơ quan truyền thông liên kết của The Epoch Times, liên quan đến việc chính quyền Trung Quốc gây áp lực kinh tế và ngoại giao để ngăn chặn đoàn múa Shen Yun của Mỹ biểu diễn tại Nam Hàn.
Kể từ khi thành lập vào năm 2006 tại New York, Shen Yun (Thần Vận) đã phải hứng chịu hàng loạt chiến dịch phá hoại do Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) dàn dựng. Công ty được thành lập với mục đích giới thiệu 5.000 năm văn hóa Trung Hoa thông qua nghệ thuật nhảy múa và âm nhạc. Theo các nhà phân tích, nỗ lực can thiệp vào hoạt động của Shen Yun trong gần hai thập kỷ xuất phát từ nỗi lo sợ của Bắc Kinh trước việc mô tả truyền thống Trung Quốc của Shen Yun.
Một phát ngôn viên của Đại sứ quán Trung Quốc vào tháng 11 thừa nhận rằng họ đã “thông báo cho phía Nam Hàn về lập trường của Trung Quốc chống lại biểu diễn Thần Vận” để không cho công ty tiếp cận được các rạp hát Nam Hàn.
Trong những tuần gần đây, nhiều quan chức chính quyền Biden và các nhà lập pháp tại Quốc hội Mỹ đã bày tỏ lo ngại về sự cưỡng bức kinh tế đằng sau các hoạt động can thiệp như vậy.
Bộ Ngoại giao Mỹ vào ngày 7/11 tuyên bố rằng Bắc Kinh “có quá khứ rất rõ ràng về việc sử dụng biện pháp cưỡng bức kinh tế và mặt khác ở nhiều quốc gia”, đồng thời lưu ý rằng chính quyền Mỹ sẽ tiếp tục đối phó vấn đề thông qua quan hệ đối tác chặt chẽ với các đồng minh Ấn Độ - Thái Bình Dương như Nam Hàn và Nhật Bản.
Trong cuộc họp báo ở San Francisco trước hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung, một quan chức cấp cao của chính quyền Biden đã mô tả “sự cưỡng bức kinh tế” là “rất tai hại”.
“Tôi nghĩ đó là một đặc điểm đáng lo ngại của ngoại giao Trung Quốc”, ông nói. “Và sẽ là quan trọng để các quốc gia thực hiện các bước tiếp theo để cố gắng hợp tác cùng nhau để tạo ra sự kiên cường lớn hơn…”.
Mối quan hệ ‘lạnh về chính trị, nóng về kinh tế' giữa Nhật và Trung Quốc đang thay đổi
Xe của Honda được trưng bày trong Triển lãm Công nghiệp Ô tô Quốc tế Thượng Hải lần thứ 19 tại Thượng Hải, Trung Quốc, vào ngày 20/4/2021. (Ảnh: HECTOR RETAMAL/AFP qua Getty Images)
Honda Motor hôm thứ Bảy (2/12) cho biết sẽ cắt giảm khoảng 900 nhân viên hợp đồng tại một liên doanh ở Trung Quốc do cắt giảm sản lượng.
Cùng ngày, Toyota Motor cũng xác nhận đã ngừng một số hoạt động tại Trung Quốc. Một phát ngôn viên cho biết hôm thứ 7 (2/12) rằng Toyota Motor Corp đã tạm dừng sản xuất trên một số dây chuyền sản xuất cũ tại một liên doanh ở Trung Quốc. Các bài báo trước đó cho biết công ty đã tạm dừng một phần sản xuất do doanh số bán hàng yếu.
Mitsubishi Motors của Nhật Bản ngày 24/10 thông báo sẽ ngừng sản xuất ô tô trong liên doanh với Công ty TNHH Tập đoàn ô tô Quảng Châu tại Trung Quốc và chuyển nhượng cổ phần cho đối tác Trung Quốc.
Trước đó, gã khổng lồ điều hòa không khí Daikin của Nhật Bản và gã khổng lồ công nghệ Sony đã rời Trung Quốc.
Trong những năm gần đây, các công ty Nhật Bản lần lượt rời khỏi Trung Quốc. Các chuyên gia tin rằng khi căng thẳng địa chính trị gia tăng, mối quan hệ “lạnh lùng về chính trị nhưng nóng bỏng về kinh tế” giữa Nhật Bản và Trung Quốc sẽ thay đổi. Các chuỗi cung ứng quan trọng của Nhật Bản sẽ dần tách khỏi Trung Quốc, giảm thiểu rủi ro trong ngắn hạn và tách rời khỏi Trung Quốc về lâu dài.
Ông Li Shihui, Chủ tịch Viện Nhật Bản tại Đài Loan và là giáo sư tại Trường Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Quốc gia Chengchi, nói với The Epoch Times: “Các quy định lao động cũng như chính sách hoặc hệ thống trong nước của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) thiếu minh bạch nghiêm trọng, khiến các công ty Nhật Bản dễ bị ảnh hưởng bởi vấn đề chính trị và khiến họ gặp các vấn đề và khó khăn trong hoạt động”.
Bà Wang Xiuwen, chuyên gia tại Viện Quốc phòng và An ninh Đài Loan, đã chỉ ra một quy luật lịch sử quan trọng: “Khi các chính sách của chính phủ Nhật Bản xúc phạm lợi ích chính trị của ĐCSTQ, ĐCSTQ thường dùng đến việc khuấy động chủ nghĩa dân tộc 'chống Nhật' và nhắm mục tiêu vào các công ty Nhật Bản hay thường dân Nhật Bản ở Trung Quốc. Đã có một số bài học trong thập kỷ qua”.
Ông Li cũng nhấn mạnh rằng người Nhật nhận thấy ĐCSTQ đã không tuân thủ các quy định của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, đặc biệt là về quyền sở hữu trí tuệ. Về thương mại quốc tế, Nhật Bản tin rằng ĐCSTQ không phải là quốc gia tuân thủ luật lệ.
Bà Wang cho biết, ngoài những ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung kéo dài nhiều năm, môi trường kinh doanh của Trung Quốc ngày càng trở nên tồi tệ.
Năm nay, ĐCSTQ đã thắt chặt kiểm soát, giám sát các công ty nước ngoài và bắt giữ các nhà đầu tư nước ngoài cùng một số nhân viên của các công ty Nhật Bản tại Trung Quốc.
Bà Wang nói “ĐCSTQ tùy tiện bắt giữ người nước ngoài [đặc biệt là người Nhật] với lý do vi phạm an ninh quốc gia hoặc Đạo luật chống gián điệp, khiến hầu hết các công ty và nhà sản xuất Nhật Bản cảm thấy rằng an toàn cá nhân của họ không được đảm bảo và họ phải sơ tán nhân viên Nhật Bản khỏi Trung Quốc càng sớm càng tốt”.
Trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ đang diễn ra, mặc dù Nhật Bản đứng về phía Mỹ nhưng mối quan hệ kinh tế của nước này với Trung Quốc lại gần gũi hơn so mối quan hệ kinh tế của Mỹ và Trung Quốc.
Ông Li nói: “Hướng đi hiện tại mà Nhật Bản và châu Âu đang nhắm tới có lẽ là tách rời trong dài hạn và giảm thiểu rủi ro trong ngắn hạn [từ Trung Quốc]”.
Ông nói: Giảm rủi ro có nghĩa là chuyển dần một số chuỗi cung ứng quan trọng khỏi Trung Quốc, những đối tượng Nhật Bản coi là nhạy cảm.
Bà Wang nói: “Chính sách của chính phủ Nhật Bản là đẩy nhanh việc sơ tán các nhà sản xuất Nhật Bản khỏi Trung Quốc”.
“Với việc có ít công ty Nhật Bản có thể bị ĐCSTQ bắt làm con tin hơn, chính phủ Nhật Bản có thể không còn khoan dung với ĐCSTQ nữa”.
Ông Li Shihui cho biết, trong ba mươi năm qua, Trung Quốc và Nhật Bản có nhiều xung đột chính trị, bao gồm sách giáo khoa, đền Yasukuni, các vấn đề lịch sử, v.v., nhưng sự phát triển kinh tế giữa Trung Quốc và Nhật Bản tương đối mạnh mẽ. Mối quan hệ giữa hai nước thường được mô tả là “lạnh lùng về chính trị nhưng nóng bỏng về kinh tế”.
Ông nói: “Trước đây, người ta tin rằng Trung Quốc và Nhật Bản thường xoa dịu xung đột chính trị thông qua tương tác kinh tế, nhưng giờ đây điều đó thật khó khăn”.
"Ở Nhật Bản hiện có một tư duy khác. Theo quan điểm hoặc cấu trúc an ninh kinh tế, chính trị và kinh tế không thể tách rời".
Lấy chất bán dẫn làm ví dụ. Chất bán dẫn ban đầu là một vấn đề kinh tế, nhưng trong hai năm qua, chất bán dẫn đã trở thành một vấn đề chính trị. Nhật Bản và Mỹ hiện đang cùng hạn chế xuất khẩu thiết bị bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc.
Ấn Độ lấn át Trung Quốc trong mắt quỹ công quốc tế
Các thành viên của Ủy ban Ganesh Utsav đứng cạnh tấm áp phích tuyên bố 'Tẩy chay Sản phẩm Trung Quốc' ở Hyderabad, Ấn Độ, vào ngày 03/11/2016. (Ảnh: Noah Seelam/AFP/Getty Images)
Trong lúc Trung Quốc đang ngày càng mất đi sức hút trong mắt các nhà đầu tư và doanh nghiệp quốc tế, không chỉ trong mắt các công ty Nhật Bản, nhiều dấu hiệu tích cực đang hướng sự chú ý tới Ấn Độ. Một báo cáo gần đây cho thấy 40% các quỹ công lớn trên thế giới sẽ tập trung đầu tư vào Ấn Độ vào năm 2024 thay vì Trung Quốc.
Cuộc khảo sát nhà đầu tư công toàn cầu năm 2023 do Diễn đàn tổ chức tài chính và tiền tệ chính thức (OMFIF) công bố vào thứ Sáu (1/11) cho thấy Ấn Độ vượt xa Trung Quốc trong việc thu hút đầu tư.
Báo cáo cho biết các quỹ hưu trí và quỹ quốc gia từ nhiều đất nước khác nhau đang ngày càng quan tâm đến Ấn Độ, với gần 40% (39%) số quỹ lớn đánh giá Ấn Độ là thị trường mới nổi hấp dẫn nhất. Trong khi chưa đến một phần tư đối tượng khảo sát chọn Trung Quốc (23%). Brazil cũng phổ biến như Trung Quốc (23%), tiếp theo là Mexico (15%).
Theo báo cáo, sức hấp dẫn của Ấn Độ gắn liền với tốc độ tăng trưởng kinh tế và nhân khẩu học tương đối mạnh mẽ, trong khi nước này đang bắt đầu trở nên cởi mở hơn với các nhà đầu tư nước ngoài.
Ngược lại, các nhà đầu tư chưa bao giờ ngần ngại đầu tư vào Trung Quốc đến như vậy.
Báo cáo cho biết: “Không có quỹ nào được khảo sát lạc quan về triển vọng kinh tế của Trung Quốc và không ai kỳ vọng rằng lợi nhuận tương đối từ việc đầu tư vào tài sản của Trung Quốc sẽ cao hơn”. Nó tiếp tục: “Phần lớn đối tượng được hỏi (73%) nhấn mạnh vào các vấn đề về quy định và địa chính trị. Chính trị là yếu tố cản trở chính”.
Phản hồi từ một quỹ hưu trí ở châu Á - Thái Bình Dương cho biết: “Chúng tôi có quan điểm tiêu cực về triển vọng của Trung Quốc nhưng không có câu hỏi lớn nào về thứ hạng của các nền kinh tế thị trường mới nổi khác”.
Ông Craig Thorburn, giám đốc nghiên cứu của Quỹ Tương lai Úc, cũng xác nhận rằng họ đã giảm đầu tư vào Trung Quốc do ĐCSTQ ngày càng can thiệp vào các lĩnh vực thị trường cũng như sự đe dọa từ các thách thức vẫn đang tiếp diễn đối với mô hình tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc.
(Theo ntdnv.net)
