Iran bắt đầu tinh luyện uranium tại một cơ sở ở ngoại ô thành phố Qom

Thứ ba, 05/01/21, 20:14 Australia/Sydney

Tổng thống Iran, Hassan Rouhani, tại một nhà máy hạt nhân. Iran nói rằng Hoa Kỳ đối mặt với “sự cô lập hoàn toàn” khi các cường quốc trên thế giới hủy bỏ các lệnh trừng phạt. Nguồn: AAP

Trong một động thái vi phạm thỏa thuận nguyên tử năm 2015, Chính phủ Iran cho biết nước này bắt đầu tinh luyện uranium đến mức 20 phần trăm. Các nước lập tức lên án nhưng Teheran nói Iran không phải là nước duy nhất vi phạm thỏa thuận.

Cách đây vài tuần quốc hội Iran đã thông qua một đạo luật yêu cầu đất nước hàng năm phải sản xuất ít nhất 120 kg uranium có độ tinh chất 20 phần trăm để phục vụ cho các mục đích ôn hoà.

Chính phủ đưa ra luật này sau khi nhà khoa học nguyên tử hàng đầu của Iran, Mohsen Fakhrizadeh, bị ám sát chết hồi tháng 11 năm rồi, mà Teheran quả quyết thủ phạm là Israel.

Iran đã loan báo tin này trên truyền hình rằng “Phát ngôn nhân chính phủ cho biết tiến trình tinh luyện uranium đã được bắt đầu. Cách đây vài giờ, phát ngôn nhân Rabiei uranium tinh luyện UF6 sẽ được sản xuất. Phát ngôn nhân này cho biết cách đây vài ngày tổng thống đã ra lệnh khởi động việc tinh luyện ở mức 20 phần trăm”.

Đây là hành động vi phạm thỏa thuận ký kết năm 2015 giữa Iran, Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nga và Trung Quốc. Theo thỏa thuận này Iran chỉ có thể tinh luyện ở mức 3,67 phần trăm có thể sử dụng cho các nhà máy phát điện chạy bằng năng lượng nguyên tử.

Muốn sản xuất vũ khí nguyên tử cần có uranium tinh chất ở 90 phần trăm. Nhưng nếu đã đạt đến mức 20 phần trăm thì sau đó dễ dàng tinh luyện đến 90 phần trăm.

Phát ngôn nhân Ủy hội Âu châu, Peter Stano nói đây là sự thay đổi lập trường đáng kể của Teheran đối với thỏa thuận 2015.

Phát ngôn nhân Ủy hội Âu châu, Peter Stano, nói: “Tôi sẽ nói điều nhà chức trách Iran thông báo nếu được thực thi thì Iran đã thay đổi đáng kể cam kết của ho trong kế hoạch hành động hỗn hợp toàn diện mà họ đã ký kết, vốn sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho lệnh cấm phổ biến vũ khí nguyên tử."

"Tôi kêu gọi các bên hãy tránh làm những gì ảnh hưởng đến thỏa thuận nguyên tử Iran, hãy duy trì nó. Thỏa thuận sẽ được duy trì mọi bên tôn trọng những gì đã cam kết”.

Nhưng Iran nói họ không phải là nước đầu tiên vi phạm thỏa thuận. Năm 2018 Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố tái áp đặt cấm vận lên dầu hỏa của Iran vốn vi phạm thỏa thuận. Trước đó Iran không làm gì được coi là vi phạm thỏa thuận.

Tuy nhiên trong năm 2019, Iran bắt đầu tăng cường tinh luyện uranium. Rồi đến khi Mỹ hạ sát Tướng Qasem Soleimani, Teheran tuyên bố họ hủy bỏ cam kết trong việc tinh luyện uranium.

Ngoại trưởng Iran Javad Zarif nhắn tin trên Twitter rằng Iran sẽ ngưng tinh luyện urnium ở mức độ cao nếu như các nước khác tôn trọng thỏa thuận 2015.

“Chúng tôi tái tinh luyện ở mức 20 phần trăm theo luật đã được quốc hội thông qua. Cơ quan Nguyên tử năng Quốc tế đã được thông báo về quyết định của chúng tôi."

"Hành động của chúng tôi phù hợp với điều khoản 36 của Kế hoạch Hành động Hỗn hợp Toàn diện sau nhiều năm bất tuân thủ của các thành viên khác trong thỏa thuận nguyên tử 2015."

Ngoại trưởng Iran cam kết trên Twitter "Hành động của chúng tôi sẽ ngưng lại ngay khi tất cả các nước tuân thủ thỏa thuận”.

Israel ngay lập tức lên án hành động của Iran. Thủ tướng Benjamin Netanyahu nói Iran tìm cách chế tạo vũ khí nguyên tử, một cáo buộc Teheran luôn bác bỏ.

“Iran tuyên bố họ sẽ nâng độ tinh chất của uranium và tăng cường khả năng tinh luyện uranium dưới mặt đất. Đó là vi phạm trắng trợn thỏa thuận. Không có cách giải thích nào khác là Iran có ý định chế tạo vũ khí nguyên tử. Tôi nhắc lại là Irael không không cho Iran chế tạo vũ khí nguyên tử.”

Nhưng các phân tích gia nghĩ Iran không nhất thiết muốn chế tạo vũ khí nguyên tử khi nâng cấp tinh luyện. Abas Aslani từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Trung Đông nói rằng Iran chỉ muốn có thể mặc cả với tân chính phủ Mỹ Joe Biden khi ông tuyên thệ nhậm chức tổng thống trong hai tuần nữa.

“Tôi nghĩ Iran xem đây là cơ hội bởi vì họ cũng đã nói nếu các nước, kể cả Mỹ nếu quay lại thỏa thuận, nếu tất cả các bên đều tuân thủ thì họ cũng sẽ nhanh chóng quay lại với những cam kết của mình.”

Đầu tuần khi làm giỗ một năm cho Tướng Qasem Soleimani giới lãnh đạo Iran đã lập lại lời thề phải trả thù cho ông.

Mới đây hải quân Iran cầm giữ một tàu chở dầu của Hàn quốc trong Vùng Vịnh với lý do tàu gây ô nhiễm trong vùng biển này.

Nhưng chuyện này xảy ra khi nhà chức trách Nam Hàn đóng băng hàng tỉ đôla của Iran theo lệnh cấm vận của Hoa Kỳ.