Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Jerusalem, Israel, ngày 11/06/2025. REUTERS - Ronen Zvulun

Trang nhất và bài xã luận của tờ Le Figaro nhận định Israel đã phát động một cuộc chiến mà họ không thể để thua. Nếu còn tồn tại và vẫn bảo toàn được một phần chương trình nguyên tử của mình, chế độ Teheran có thể sẽ khôi phục sức mạnh và trở nên đáng ngại hơn trước, rút kinh nghiệm từ những thiếu sót và sai lầm trước đó. Iran sẽ nguy hiểm hơn vì đã bị đẩy vào đường cùng. Phớt lờ con đường ngoại giao, thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã đánh cược vào lá bài cuối cùng, mạnh nhất nhưng cũng rủi ro nhất, đó là vũ lực.

Ông Netanyahu tuyên bố hai mục tiêu: loại bỏ mối đe dọa nguyên tử và hỏa tiễn của đối phương. Trên thực tế, quân đội Israel (Tsahal) có những kết quả khả quan khi tấn công kho vũ khí hỏa tiễn của Iran. Trong bốn ngày và năm đêm liên tục không kích, chương trình nguyên tử của Teheran đã bị thiệt hại nghiêm trọng, nhưng chưa bị phá hủy hoàn toàn. Các cơ sở nằm sâu dưới lòng đất ở Fordo không bị tấn công, còn cơ sở ở Natanz chỉ bị phá hủy trên bề mặt, các kho uranium được làm giàu dường như đã được phân tán trước đó, và vụ ám sát khoảng mười nhà khoa học cũng không làm mất đi kỹ năng về công nghệ nguyên tử của Teheran.

Để chấm dứt cuộc chạy đua vũ khí nguyên tử của Iran, Israel cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Hoa Kỳ, đặc biệt là các loại vũ khí có thể tấn công các cơ sở kiên cố dưới lòng đất. Điều này có thể xảy ra, nhất là nếu tổng thống Donald Trump nhận thấy đồng minh của mình sa lầy trong một cuộc xung đột kéo dài và khó lường. Lựa chọn khác cho Israel là thay đổi chế độ ở Teheran. Việc loại bỏ các quan chức cấp cao đi kèm với các cuộc không kích vào đài truyền hình cho thấy Tsahal đang theo đuổi hướng này. Nhưng đánh cược vào sự sụp đổ của một chế độ thần quyền, được hỗ trợ bởi các nhóm dân quân Basij, dường như không khả thi.

Bị áp lực, chế độ Teheran cho biết sẵn sàng đàm phán, trong khi thủ tướng Netanyahu hiện chưa có lý do để làm vậy. Tuy nhiên, tình hình có thể thay đổi nếu Israel không đạt được mục tiêu chiến lược là giải giáp hoặc lật đổ chính quyền Iran. Vì đã chọn giải quyết mọi chuyện bằng vũ lực, Nhà nước Do Thái không thể quay đầu hay dừng lại giữa chừng. Nhật báo thiên hữu kết luận rằng một chiến thắng không trọn vẹn sẽ nhanh chóng trở thành một thất bại.

Trang nhất của tờ Libération cũng chú ý đến xung đột Israel-Iran. Nhật báo thiên tả có bài phỏng vấn David Rigoulet-Roze, nhà nghiên cứu tại Viện Phân tích Chiến lược Pháp (Institut français d’analyse stratégique), nhận định rằng kể từ cuộc Cách mạng năm 1979 đi kèm với việc bị phương Tây cấm vận, lực lượng quân sự Iran đã suy yếu nhiều. Tuy nhiên, Teheran vẫn sở hữu các hỏa tiễn đạn đạo, vũ khí rất nguy hiểm với quỹ đạo bay ngoài khí quyển, có thể tấn công mục tiêu chỉ trong khoảng 12 phút và rất khó bị đánh chặn, nhất là khi được phóng đồng loạt.

Quân đội Israel đã tiến hành khoảng 170 đợt không kích, tấn công 720 mục tiêu ở 18 trong tổng số 31 tỉnh của Iran. Cơ sở nguyên tử Natanz bị tổn thương nặng với nhiều công trình quan trọng bị phá hủy, nhưng các công trình nằm sâu dưới lòng đất vẫn chưa bị đánh trúng do Israel chưa có vũ khí xuyên phá đủ mạnh. Hoa Kỳ hiện là quốc gia duy nhất sở hữu loại bom xuyên phá mạnh, điển hình là GBU-57.

Chuyên gia Rigoulet-Roze cho rằng chỉ có thay đổi chế độ tại Teheran mới thực sự làm giảm mối đe dọa nguyên tử Iran. Mặc dù chính quyền Israel không chính thức nêu rõ mục tiêu này, nhưng các hành động quân sự và tuyên bố của thủ tướng Netanyahu cho thấy Nhà nước Do Thái đang cố gắng làm suy yếu chế độ hiện tại.

Ngoài các mục tiêu quân sự và nguyên tử, Israel còn mở rộng tấn công vào các cơ sở năng lượng quan trọng của Iran nhằm gây áp lực kinh tế, khiến đồng rial mất giá nghiêm trọng. Tuy nhiên, hành động này có thể làm gia tăng tâm lý bài Do Thái trong dân chúng Iran, vốn không ưa gì chế độ trong nước.

Xung đột để lại hậu quả lâu dài đối với Iran

Bài xã luận của tờ La Croix thì nhận định sau nhiều thập kỷ tiến hành chiến tranh ủy nhiệm, cuộc đối đầu trực diện giờ đây giữa Israel và Iran sẽ để lại những hậu quả lâu dài. Đây là thời điểm để đánh giá tương quan lực lượng của hai bên. Hiện tại, Israel có sự hậu thuẫn của Mỹ, trong khi Iran dường như bị cô lập.

Nhật báo Công Giáo cho rằng vẫn còn quá sớm để xác định liệu các cuộc oanh kích của Israel có gây ra thiệt hại không thể khắc phục đối với Iran hay không. Tuy nhiên, chi phí cho việc tái thiết có thể buộc chế độ Teheran phải xem xét lại ưu tiên dành cho chương trình nguyên tử. Chế độ này từ khi được thành lập vào năm 1979 dựa trên tư tưởng cách mạng. Việc thành lập một “trục kháng chiến” chống Israel là đòn bẩy chính cho tham vọng nguyên tử được xem như tấm khiên bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, chiến lược này đã khiến Iran hứng chịu các lệnh trừng phạt nặng nề từ Hoa Kỳ, làm chậm sự phát triển của đất nước. Người dân phải gánh chịu hậu quả, và nhiều người phản đối quyền lực của giới lãnh đạo tôn giáo, dẫn đến những cuộc biểu tình cách đây 3 năm với khẩu hiệu “Phụ nữ, cuộc sống, tự do”.

Liệu lãnh tụ tối cao Ali Khamenei có thừa nhận thất bại? Nếu ông kiên quyết tiếp tục phát triển chương trình nguyên tử bí mật trong những tháng tới, đó sẽ là dấu hiệu cho thấy ông muốn duy trì Iran trong hệ thống độc tài, đàn áp và hiếu chiến. Ngược lại, nếu ông quyết định chỉ giữ lại khía cạnh dân sự của chương trình này dưới sự kiểm soát quốc tế nghiêm ngặt, đó sẽ là khởi đầu cho một kỷ nguyên mới của đất nước. La Croix cho rằng tất cả đều được lợi từ điều này, ngoại trừ có thể là chế độ hiện tại của giáo chủ Khamenei.

Hoa Kỳ chia rẽ Âu châu như thế nào?

Về thời sự quốc tế, tờ Le Monde hôm nay dành trang nhất và hồ sơ lớn nói về việc Hoa Kỳ đã chia rẽ Âu châu như thế nào. Sau khi Mỹ bị tấn công khủng bố trong vụ 11/09/2001, phe bảo thủ mới của Hoa Kỳ đã nuôi dưỡng ý định tấn công Irak, bất chấp sự phản đối của Pháp và Đức. Để đạt được mục tiêu, Tòa Bạch Cung đã dựa vào các đồng minh ở Đông Âu, từ đó tạo ra rạn nứt trong nội bộ lục địa già.

Cần phải nhắc lại rằng trong cuộc khủng hoảng xuyên Đại Tây Dương đầu tiên thời điểm hậu Chiến tranh Lạnh, Pháp và Đức đứng về phía Nga, trong khi các nước Baltic đứng về phía Mỹ. Hoa Kỳ vốn đã chuẩn bị kỹ cho cuộc xâm lược Irak và muốn tìm kiếm đồng minh để hợp pháp hóa hành động của mình, trong khi Pháp và Đức nỗ lực tìm kiếm một giải pháp trung gian thông qua Liên Hiệp Quốc.

Cuộc khủng hoảng Irak đã để lại những hậu quả lâu dài, làm suy yếu mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương và chia rẽ Âu châu . Sự chia rẽ này đã tác động đến các cuộc khủng hoảng sau này, bao gồm cuộc xung đột hiện tại giữa Âu châu và Hoa Kỳ dưới thời tổng thống Donald Trump.

Kinh tế: G7 phải đoàn kết để kìm hãm Trung Quốc

Nhìn sang Canada, trang nhất của nhật báo kinh tế Les Echos nhấn mạnh hội nghị thượng đỉnh G7 tại Kananaskis rất quan trọng, trong bối cảnh các nước thành viên tìm cách bảo vệ các giá trị dân chủ và nền kinh tế thị trường, trước sự trỗi dậy của Trung Quốc, đang thách thức tầm ảnh hưởng của bảy quốc gia giàu nhất thế giới. Robert Hormats, cựu thứ trưởng Ngoại Giao Mỹ, nhấn mạnh rằng thành công của hội nghị lần này phụ thuộc vào sự đoàn kết của các thành viên, vì bất kỳ sự chia rẽ nào cũng sẽ khiến Trung Quốc quyết đoán hơn trong việc thống trị trật tự kinh tế toàn cầu.

Về thương mại, mặc dù các nước G7 vẫn giữ vai trò quan trọng, nhưng ảnh hưởng của Trung Quốc ngày càng sâu rộng. Năm 2024, Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu hàng đầu thế giới với giá trị xuất khẩu vượt quá một nửa tổng giá trị của các nước G7 cộng lại. Giao thương giữa các nước phát triển giảm xuống, trong khi hoạt động thương mại giữa các nước đang phát triển do Trung Quốc chi phối tăng mạnh, đặc biệt là tại châu Phi, nơi Trung Quốc vượt xa G7.

Cuối cùng, chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ đe dọa các nguyên tắc thương mại quốc tế và có thể kìm hãm tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Robert Hormats kêu gọi các nước G7 đoàn kết trở lại để chống xu hướng nêu trên và ngăn Trung Quốc lợi dụng sự chia rẽ của khối.

Pháp: Tác hại của mạng xã hội đối với thanh thiếu niên

Từ khoảng 10 năm qua, sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên ngày càng suy giảm, với tỷ lệ rối loạn lo âu hiện chiếm 45% ở Pháp. Mạng xã hội thường bị quy trách nhiệm về tình trạng này. Tổng thống Emmanuel Macron muốn cấm trẻ em dưới 15 tuổi truy cập mạng xã hội, dự kiến sẽ ban hành luật trong vài tháng tới.

Tuy nhiên, giới khoa học vẫn chia rẽ. Một số nhà nghiên cứu như Jonathan Haidt cảnh báo rằng có mối liên hệ trực tiếp giữa sự phát triển của mạng xã hội (Facebook, Instagram) từ năm 2010 với sự gia tăng của những rối loạn tâm thần ở giới trẻ. Ngược lại, một số nhà khoa học khác không chia sẻ quan điểm này.

Nghiên cứu Mentalo do giáo sư Karine Chevreul ở đại học Paris Cité phụ trách cho thấy thanh thiếu niên sử dụng màn hình hơn năm giờ mỗi ngày có nguy cơ gấp đôi mắc các rối loạn trầm cảm, nhưng liệu những người này đã có vấn đề tâm lý từ trước khi dành nhiều thời gian với màn hình, hay chính việc sử dụng màn hình gây ra trầm cảm ? Bà cũng nhấn mạnh các yếu tố khác như áp lực học hành, cô lập xã hội, hay lo lắng về môi trường cũng tác động đến thanh niên.

Mặc dù vậy, các nhà khoa học tỏ ra đồng thuận về một số điểm, chẳng hạn như việc tiếp xúc quá nhiều với màn hình làm giảm chất lượng giấc ngủ, trong khi thiếu ngủ là yếu tố thúc đẩy trầm cảm và lo âu. Từ năm 2010 đến năm 2018, thanh thiếu niên Pháp mất trung bình 20 phút ngủ mỗi đêm trong tuần, đồng thời việc dùng điện thoại trong phòng ngủ tăng mạnh. Ngoài ra, mạng xã hội tạo ra hiện tượng “so sánh xã hội”, khiến các bạn trẻ thấy cuộc sống người khác hoàn hảo hơn, tác động đến lòng tự trọng, ảnh hưởng xấu đến giấc ngủ và kết quả học tập…

Cuối cùng, các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy việc giảm dùng mạng xã hội chỉ từ một đến hai tuần đã có thể làm giảm một số triệu chứng, nhưng chỉ ngừng dùng thôi chưa đủ mà cần phải có sự can thiệp điều trị chuyên môn.

(Theo RFI)