Nguồn: Adrian Karatnycky, “What a Russian Victory Would Mean for Ukraine,” Foreign Policy, 19/12/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

(Một người phụ nữ đang tạo dáng chụp ảnh trước cây thông Noel ở Melitopol, vùng Zaporizhzhia của Ukraine, với lá cờ Nga tung bay trên đầu vào ngày 18 tháng 12 năm 2022. AFP VIA GETTY HÌNH ẢNH)

Người Ukraine sẽ phải đối mặt với nạn khủng bố ở quy mô chưa từng thấy trước đây tại Âu châu kể từ thời kỳ toàn trị từ hồi thế kỷ 20.

Trong lúc cuộc phản công của Ukraine bị đình trệ và Quốc hội Mỹ còn đang tranh cãi về khoản viện trợ quân sự quan trọng, một số nhà phân tích đã bắt đầu lo ngại về một bước ngoặt trong cuộc chiến có thể dẫn đến thất bại của Ukraine. Dù tình hình trên chiến trường vẫn chưa đến mức nghiêm trọng, nhưng nó có thể nhanh chóng xấu đi nếu không có khoản viện trợ quân sự đáng kể mà Mỹ dành cho Ukraine.

Hậu quả từ thất bại của Ukraine cần phải được hiểu đầy đủ. Trước tiên, những hậu quả địa chính trị rất dễ dự đoán. Sự thất bại của một quốc gia được phương Tây hậu thuẫn sẽ khuyến khích Nga và các quốc gia theo chủ nghĩa xét lại khác thay đổi đường biên giới bằng vũ lực. Một chiến thắng của Nga sẽ khiến các nước láng giềng châu Âu của nước này lo sợ, nhiều khả năng dẫn đến sự sụp đổ an ninh tập thể châu Âu khi một số nước lựa chọn biện pháp xoa dịu, còn những nước khác lại ồ ạt tái vũ trang. Trung Quốc cũng sẽ kết luận rằng Đài Loan không thể trông cậy vào sự hỗ trợ lâu dài của Mỹ. Thật vậy, những tác động lan tỏa từ sự thiếu quyết đoán của Mỹ đã xuất hiện: Trong một động thái gợi nhớ đến việc Nga sáp nhập bất hợp pháp một số khu vực của Ukraine, trong tháng này, Venezuela đã tuyên bố chủ quyền đối với hơn một nửa lãnh thổ Guyana láng giềng. Dù không có dấu hiệu nào cho thấy một cuộc xâm lược sắp xảy ra, nhưng sẽ thật ngây thơ khi nghĩ rằng các quốc gia khác không theo dõi sát sao xem liệu Nga có chiếm đất thành công hay không.

Nhiều nhà phân tích đã mô tả những rủi ro an ninh sâu rộng kể trên. Nhưng chúng chẳng là gì so với những hậu quả thảm khốc đối với Ukraine và người dân nước này nếu Nga chiến thắng. Điều quan trọng là cả những người ủng hộ và phản đối viện trợ cho Ukraine đều phải biết những hậu quả này là gì.

Để hiểu số phận của Ukraine sẽ ra sao nếu Nga lật ngược tình thế, điểm khởi đầu tốt nhất chính là những phát biểu của Nga. Ngày 8/12, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố rằng, theo quan điểm của ông, nhà nước Ukraine không có tương lai. Trước đó, ngày 5/12, ông đề xuất ý định “cải tạo” người dân Ukraine, chữa khỏi chứng “bài Nga” và “xuyên tạc lịch sử” cho họ. Ngày 12/11, cựu Thủ tướng Dmitry Medvedev đã nói rõ mong muốn của Nga: “Odessa, Nikolaev, Kyiv, và thực tế là mọi nơi khác đều không phải là Ukraine.” Ông đăng trên Telegram rằng “rõ ràng” Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là “kẻ tiếm quyền,” rằng ngôn ngữ Ukraine chỉ là “phương ngữ lai” của tiếng Nga, và Ukraine “KHÔNG phải là một quốc gia, mà là các vùng lãnh thổ được tập hợp một cách giả tạo.” Các nhà tuyên truyền chế độ khác thì khẳng định rằng nhà nước Ukraine là một căn bệnh cần phải chữa trị, và người Ukraine là một xã hội cần phải được “tẩy giun.”

Cụ thể hơn, trong hai năm qua, đài truyền hình nhà nước bị kiểm duyệt gắt gao của Nga đã liên tục tuyên truyền về việc hãm hiếp người Ukraine, dìm chết trẻ em Ukraine, san bằng các thành phố, tiêu diệt giới tinh hoa Ukraine, và hành hạ thể xác hàng triệu người Ukraine. Để tóm tắt những diễn biến này, Russian Media Monitor đã biên soạn một bộ sưu tập các đoạn clip ngắn tiêu biểu từ truyền hình Nga, có sẵn phụ đề tiếng Anh. Chiến dịch phối hợp này không phải là doạ suông, mà là điềm báo về những gì đang chờ đợi người dân Ukraine. Thông qua những hình ảnh này, chúng ta có thể nhận ra những hành động tàn bạo nào đang chờ đợi người Ukraine nếu đất nước họ bị Nga chiếm đóng toàn bộ hoặc gần như toàn bộ.

Chúng ta cũng có thể dự đoán tác động từ chiến thắng của Nga bằng những hành động tàn bạo vốn đã lan rộng ở các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng. Theo các nguồn tin chính thức của Ukraine, gần 2 triệu người Ukraine ở các khu vực bị chiếm đóng đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa và cộng đồng của họ, để đến tái định cư ở Nga, tạm thời hoặc vĩnh viễn. Các ước tính khác dao động từ 1,6 triệu đến 4,7 triệu người. Ủy viên về Quyền trẻ em Nga Maria Lvova-Belova cho biết hơn 700.000 trẻ em Ukraine đã được đưa từ Ukraine sang Nga kể từ tháng 2/2022; gần 20.000 trong số này đã được chính quyền Ukraine xác định tên tuổi. Việc đưa trẻ em rời khỏi quê hương và không cho chúng tiếp cận với ngôn ngữ và văn hóa của chúng không chỉ là một tội ác chiến tranh được quốc tế công nhận, mà việc đồng hóa cưỡng bức này còn được Công ước Liên Hiệp Quốc về Diệt chủng xác định là hành vi diệt chủng. Đó là lý do tại sao Tòa án Hình sự Quốc tế đã ban hành lệnh bắt giữ Lvova-Belova.

Nga không chỉ tiêu diệt người Ukraine ở những khu vực bị chiếm đóng, mà còn thay thế họ bằng những người định cư Nga – một sự tiếp nối bi thảm của các hoạt động trục xuất, thuộc địa hóa, và Nga hóa có hệ thống diễn ra từ thời Liên Xô và Đế quốc Nga. Tại thành phố Mariupol của Ukraine, nơi cuộc tấn công của Nga đã giết chết hàng chục nghìn dân thường và phá hủy 50% nhà ở của thành phố, một số tòa nhà chung cư mới đã được xây dựng gần đây. Một vài toà nhà trong số đó đang được rao bán và những kẻ trục lợi người Nga đã nhanh chóng chộp lấy món bất động sản với giá hời.

Miền nam bị chiếm đóng một phần của Ukraine mang đến một bức tranh rõ ràng hơn về các kỹ thuật được lực lượng chiếm đóng sử dụng để xác lập quyền lực. Một báo cáo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền từ tháng 7/2022 đã mô tả các hình thức tra tấn, các vụ mất tích và giam giữ tùy tiện trong khu vực. Trong quá trình thẩm vấn, dân thường phải chịu đựng nhiều loại tra tấn, bao gồm đánh đập, sốc điện, và phá hoại giác quan. Một số tù nhân đã chết vì bị tra tấn, và một số lớn khác đã mất tích. Danh sách các nạn nhân có quan chức địa phương, giáo viên, đại diện của Giáo hội Chính thống Ukraine, nhà hoạt động phi chính phủ, và thành viên lực lượng bảo vệ lãnh thổ Ukraine. Ngoài ra còn có một lượng lớn thông tin được thu thập bởi các nhà giám sát nhân quyền và nhà báo về hoạt động của các trại thanh lọc và trại tập trung.

Truyền bá chính trị và quân sự hóa thanh niên đã trở thành những đặc điểm chính của cuộc sống dưới sự chiếm đóng của Nga. Các biểu ngữ và áp phích chính trị cổ vũ lòng yêu nước Nga đã hiện diện khắp nơi ở các khu vực bị chiếm đóng. Sách giáo khoa mới dành cho trẻ em đã xoá bỏ hoàn toàn lịch sử Ukraine, và còn rao giảng lòng căm thù giới lãnh đạo Ukraine. Ngôn ngữ Ukraine đang bị loại bỏ khỏi phần lớn hệ thống giáo dục, và bị đẩy xuống vị thế như một phương ngữ cổ xưa, không đại diện cho bất cứ điều gì ngoài một nền văn hóa khu vực đang dần biến mất và sẽ sớm bị văn hoá chính thống của Nga đè bẹp.

Hiện tại, cuộc sống của hàng triệu người Ukraine đã bị hủy hoại bằng cách này hay cách khác bởi quá trình chiếm đóng khủng khiếp của Nga. Nếu Nga hoàn thành cuộc chinh phục của mình, con số đó sẽ tăng lên gấp bội. Sau gần một thập niên đối đầu chống lại Nga, người Ukraine đã đoàn kết và huy động cao độ để bảo vệ biên giới, dân chủ, văn hóa, và ngôn ngữ của đất nước họ, thậm chí nhiều người Ukraine nói tiếng Nga đã chuyển sang tiếng Ukraine vì căm ghét cuộc xâm lược của Moscow. Hàng triệu người Ukraine đã nổi giận và trở nên cực đoan hóa trước tội ác chiến tranh, cũng như việc quân Nga tàn phá các thị trấn và nhà cửa của họ. Hàng triệu người Ukraine đã tình nguyện hỗ trợ nỗ lực chiến tranh, hàng triệu người đã đóng góp quỹ hỗ trợ quân đội, và một con số còn lớn hơn nữa đã chuyển sang sử dụng mạng xã hội để trút giận và công khai bày tỏ sự phẫn nộ của họ đối với Putin và nhà nước Nga.

Điều đó chỉ khiến cuộc xâm lược trở nên tàn bạo và đẫm máu hơn. Bởi nếu Ukraine thua, gần như toàn bộ xã hội Ukraine sẽ phải bị trừng phạt, đàn áp, bịt miệng, hoặc cải tạo nếu mục đích cuối cùng của cuộc chiếm đóng là nhằm dập tắt sự phản kháng và sáp nhập đất nước này vào Nga. Vì lý do này, việc Nga tiếp quản sẽ đi kèm với các vụ bắt bớ, giam giữ dài hạn, cưỡng bức di cư hàng loạt đến vùng trung tâm nước Nga, các trại thanh lọc trên quy mô lớn và khủng bố chính trị. Nếu một cuộc nổi dậy xuất hiện, mức độ đàn áp sẽ chỉ thêm sâu rộng hơn.

Nga cũng sẽ tiến hành một nỗ lực trên quy mô lớn nhằm loại bỏ những tài liệu khuyến khích “lật đổ,” nghĩa là tất cả các bộ phim, tiểu thuyết, thơ ca, tiểu luận, nghệ thuật, công trình học thuật, và âm nhạc chứa đựng những đề cập ủng hộ thời kỳ độc lập của Ukraine. Các thư viện và trường học sẽ không còn được chứa những nội dung mang tính “lật đổ” như vậy – về bản chất, là phần lớn các tác phẩm văn học và văn hóa mà Ukraine đã sáng tạo trong suốt ba thập niên qua. Các nhà văn và học giả sẽ phải đối mặt với hai lựa chọn: hoặc từ bỏ danh tính và công việc trước đây của họ, hoặc trở thành “những kẻ không phải con người” trong trật tự mới. Nhiều người sẽ phải đối mặt với việc bị bắt giữ hoặc một bản án tồi tệ hơn, đơn giản vì họ đã giúp quảng bá văn hóa Ukraine và cản trở quá trình Nga hóa. Một lần nữa, đây không phải là suy đoán, mà là thông lệ phổ biến ở các vùng lãnh thổ khác mà Nga đã chiếm đóng.

Những bước tiến về lãnh thổ của Nga sẽ đi kèm với làn sóng người tị nạn Ukraine thứ hai, với quy mô lớn hơn nhiều so với đầu năm 2022, khi khoảng 7 triệu người Ukraine vượt biên giới vào Liên minh châu Âu. Đối với những người Ukraine còn ở lại quê hương, tương lai của họ sẽ bị đặt dưới sự kiểm soát toàn trị về văn hóa, giáo dục, và ngôn luận, kèm theo một cuộc khủng bố hàng loạt trên quy mô chưa từng thấy ở châu Âu kể từ kỷ nguyên toàn trị thế kỷ 20.

Và đó chính là tác động cơ bản của chiến thắng của Nga. Các thành viên Quốc hội Mỹ có quyền tự do bỏ phiếu chống lại việc hỗ trợ Ukraine nếu họ nghĩ – một cách sai lầm – rằng kết quả của cuộc chiến không ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia của nước Mỹ. Tuy nhiên, họ không nên được phép phản đối việc hỗ trợ Ukraine mà chưa nhận thức đầy đủ về chế độ chuyên chế mà họ sẽ giúp trao quyền – và trách nhiệm của họ đối với những tội ác kinh hoàng, hoàn toàn có thể dự đoán được sẽ xảy ra sau đó.

Adrian Karatnycky là nghiên cứu viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), người sáng lập Myrmidon Group, và là tác giả của cuốn “Battleground Ukraine: From Independence to the War with Russia,” sẽ được Nhà xuất bản Đại học Yale ấn hành vào tháng 6/ 2024.