Thủ tướng Armenia, Nikol Pashinyan (bên trái), và tổng thống Azerbaijan, Ilham Aliyev, gặp nhau tại Abu Dhabi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, ngày 10/07/2025. via REUTERS - Press Service of Prime Minister

Thứ Sáu, ngày 08/08/2025, lãnh đạo hai nước Armenia và Azerbaijan ký một thỏa thuận hòa bình mang tính lịch sử, tại Washington, do Hoa Kỳ làm trung gian. Tổng thống Donald Trump khẳng định rằng thỏa thuận này sẽ chấm dứt các tranh chấp lãnh thổ từ nhiều thập niên giữa hai nước thuộc Liên Xô cũ.

Trên mạng xã hội Truth Social, tổng thống Mỹ tuyên bố : “Nhiều lãnh đạo cố gắng chấm dứt chiến tranh, nhưng không thành công, mãi cho đến nay, nhờ vào +TRUMP+.” Theo AP,  lãnh đạo Mỹ nêu rõ “một buổi lễ ký kết hòa bình” được ký kết trong cuộc gặp thượng đỉnh mang tính lịch sử với sự hiện diện của tổng thống Azerbaijan, Ilham Aliev, và thủ tướng Armenia, Nikol Pachinian. 

Lãnh đạo hai nước được tổng thống Trump tiếp đón riêng và ký kết thỏa thuận song phương với Hoa Kỳ. Sau đó, một thỏa thuận ba bên được ký vào lúc 16h15’ (20h15’ giờ GMT).

Thỏa thuận được cho là để chấm dứt cuộc xung đột giữa hai nước từ nhiều thập niên, mở lại các tuyến giao thông quan trọng trên khắp miền nam Kavkaz, đã bị đóng từ đầu những năm 1990. AP trích dẫn nguồn tin từ các quan chức Hoa Kỳ ẩn danh, cho biết một bước đột phá lớn trong thỏa thuận là việc thiết lập một hành lang vận chuyển quan trọng trong khu vực, và trao quyền cho Hoa Kỳ thuê hành lang này, có thể được đặt tên là Con đường Trump vì Hòa bình và Thịnh vượng Quốc tế (‘Trump Route for International Peace and Prosperity’). Tuyến đường này sẽ nối Azerbaijan với vùng Nakhchiva của nước này, vốn đã bị chia cắt bởi một vùng lãnh thổ của Armenia dài 32 cây số. 

Hiện Tòa Bạch Ốc vẫn chưa xác nhận thông tin này. 

Trong 4 thập niên qua, hai nước đã đối đầu nhau, tranh giành quyền kiểm soát Thượng Karabakh. Khu vực này được quốc tế công nhận thuộc về Azerbaijan nhưng bị phe ly khai Armenia kiểm soát trong hàng chục năm sau khi giành phần thắng trước sự sụp đổ của Liên Xô, khiến hầu hết người Azerbaijan phải rời đi. 

Năm 2020, Bakou đã chiếm lại một phần khu vực này, và thực hiện một cuộc tấn công chiếm đóng quy mô lớn vào năm 2023, khiến hơn 100 000 người Armenia phải rời khỏi vùng Thượng Karabakh. 

Sau khi giành lại Karabakh, Azerbaijan đã đàm phán với Armenia về việc bình thường hóa quan hệ. Trong khuôn khổ đàm phán, Armenia đồng ý trao trả một số làng biên giới cho Azerbaijan. Bakou cũng yêu cầu Armenia viết lại Hiến Pháp, thay đổi điều khoản đề cập đến việc thống nhất Armenia và vùng Thượng Karabakh, tuy nhiên phía Armenia vẫn chưa trình dự thảo do sự phản đối của công chúng. 

Một rào cản khác trong đàm phán hòa bình giữa hai bên là việc Azerbaijan muốn xây một cây cầu đường bộ đến khu vực Nakhchivan, còn được gọi là hành lang Zangezur. Bakou vốn không tin tưởng để Erevan kiểm soát hành lang này, và Armenia từ chối để bên thứ ba tham gia. Đây cũng chính là hành lang được các quan chức Mỹ đề cập đến. 

(Theo RFI)