Chỉ duy nhất oanh tạc cơ B-2 Spirit của Mỹ có thể mang và khai triển bom xuyên phá quy mô lớn GBU-57A/B. Ảnh: Lực Lượng Không Quân Hoa Kỳ - US Air Force

Luis Barrucho

Vai trò, BBC World Service

Trong số các loại võ khí có thể tấn công các cơ sở nguyên tử ngầm của Iran, có một loại vẫn chưa từng được xử dụng - và hiện chưa nằm trong tay Israel: GBU-57A/B (Massive Ordnance Penetrator  - MOP), loại bom "phá boongke" phi nguyên tử lớn nhất thế giới, hiện chỉ có Hoa Kỳ sở hữu.

Loại bom điều khiển chính xác, nặng 13.600kg này có thể xuyên phá được tổ hợp làm giàu nhiên liệu nguyên tử Fordo, địa điểm nằm sâu trong lòng một ngọn núi ở Iran.

Tính đến nay, Mỹ vẫn chưa cung cấp loại bom này cho Israel.

Vậy võ khí này là gì, thách thức khi xử dụng ra sao – và liệu nó có thể được dùng hay không?

Theo chánh phủ Mỹ, MOP là một "loại võ khí xuyên phá cỡ lớn có thể tấn công các boongke và đường hầm kiên cố nằm sâu trong lòng đất."

Dài khoảng 6 mét, loại bom này được cho là có thể xuyên sâu lòng đất khoảng 61m rồi mới phát nổ.

Nhiều quả bom có thể được thả liên tiếp để tạo hiệu ứng "khoan sâu" hơn qua từng đợt nổ.

Bom MOP do hãng Boeing sản xuất, chưa từng được xử dụng trong chiến đấu, nhưng đã được thử nghiệm tại bãi thử hỏa tiễn White Sands – một khu vực thử nghiệm quân sự của Mỹ ở bang New Mexico.

MOP còn mạnh hơn cả MOAB (Massive Ordnance Air Blast) – loại bom nặng 9.800kg, được mệnh danh là "Mẹ của mọi loại bom," từng được Mỹ xử dụng ở Afghanistan năm 2017.

"Không quân Mỹ đã đầu tư rất nhiều công sức để phát triển các loại võ khí có kích cỡ tương tự MOAB nhưng với đầu đạn được bọc trong lớp vỏ kim loại siêu cứng. Kết quả là GBU-57A/B MOP ra đời", theo giáo sư danh dự Paul Rogers, chuyên ngành Nghiên cứu Hòa bình tại Đại học Bradford, Vương quốc Anh.

Hiện tại, chỉ có oanh tạc cơ tàng hình B-2 Spirit của Mỹ là được thiết kế và lập trình để mang theo MOP. Đây là một trong những chiến đấu cơ tiên tiến nhất trong kho võ khí của Không quân Mỹ, do Northrop Grumman sản xuất.

Theo hãng sản xuất, B-2 có thể mang tải trọng lên tới 18.000kg. Tuy nhiên, Không quân Mỹ cho biết họ đã thử nghiệm thành công việc mang theo hai quả GBU-57A/B, tức tổng trọng lượng khoảng 27.200kg.

Oanh tạc cơ hạng nặng tầm xa này có phạm vi hoạt động khoảng 11.000km mà không cần tiếp nhiên liệu, và có thể lên tới 18.500km nếu được tiếp nhiên liệu một lần trên không – cho phép tới được gần như mọi điểm trên thế giới trong vòng vài giờ, theo Northrop Grumman.

Giáo sư Rogers nhận định nếu MOP từng được xử dụng chống lại một đối phương có hệ thống phòng không hiện đại như Iran, thì các oanh tạc cơ B-2 sẽ cần được hỗ trợ bởi nhiều phương tiện khác.

Chẳng hạn, các tiêm kích tàng hình F-22 có thể được khai triển để chế áp hệ thống phòng thủ của đối phương, tiếp theo là các drone làm nhiệm vụ đánh giá thiệt hại và xác định xem có cần tấn công thêm hay không.

Ông Rogers ước tính Mỹ chỉ có một kho dự trữ hạn chế loại bom MOP này.

Ông nói, "Họ có thể chỉ có khoảng 10, hoặc 20 quả bom trong kho dự trữ sẵn sàng chiến đấu."

MOP được cho là có thể xuyên sâu khoảng 61 mét dưới mặt đất trước khi phát nổ. Ảnh: Whiteman Air Force Base

Liệu bom MOP có được xử dụng để tấn công Iran không?

Fordo là cơ sở làm giàu nguyên tử thứ hai của Iran, sau Natanz, cơ sở chính của nước này.

Cơ sở được xây dựng trên sườn núi gần thành phố Qom, cách Tehran khoảng 95km về phía tây nam. Người ta tin rằng việc xây dựng bắt đầu vào khoảng năm 2006, và bắt đầu hoạt động vào năm 2009 - cũng là năm Tehran lần đầu tiên công khai thừa nhận sự tồn tại của cơ sở này.

Ngoài việc nằm ở độ sâu ước tính khoảng 80m dưới các lớp đất đá, Fordo còn được cho là được hệ thống hỏa tiễn phòng không của Iran và Nga bảo vệ.

Vào tháng 3/2023, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã phát hiện các hạt uranium được làm giàu tới mức tinh khiết 83,7% - gần đạt cấp độ ử dụng làm võ khí nguyên tử - tại cơ sở này.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết mục tiêu của cuộc tấn công nhằm vào Iran là loại bỏ chương trình hỏa tiễn và nguyên tử của nước này, điều mà ông mô tả là "mối đe dọa sống còn đối với Israel."

Các quan chức Israel nói rằng Fordo nằm trong phạm vi của mục tiêu đó.

"Toàn bộ chiến dịch này… thực sự chỉ có thể hoàn tất khi loại bỏ được Fordo," ông Yechiel Leiter, Đại sứ Israel tại Mỹ, nói với Fox News hôm thứ Sáu (13/6).

Tuy nhiên, Israel không có thể tự khai triển bom MOP, và Mỹ sẽ không cho phép xử dụng võ khí này nếu không trực tiếp tham gia, theo giáo sư Paul Rogers.

"Họ chắc chắn sẽ không để Israel tự làm điều đó. Và Israel cũng không sở hữu loại bom xuyên phá có kích thước như vậy", ông Rogers nói.

Việc Mỹ có khai triển bom MOP hay không phụ thuộc phần lớn vào mức độ sẵn sàng leo thang can dự, đặc biệt là dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump.

"Điều đó thật sự phụ thuộc vào việc liệu ông Trump có sẵn sàng can thiệp toàn diện để hỗ trợ Israel hay không," giáo sư Rogers nói thêm:.

Tại hội nghị G7 ở Canada, khi được hỏi điều gì sẽ khiến Washington can thiệp quân sự, ông Trump trả lời:

"Tôi không muốn nói về điều đó."

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với ABC News, khi được hỏi về tiềm năng Mỹ tham gia một cuộc tấn công nhằm vào Fordo, Đại sứ Leiter cho biết Israel chỉ yêu cầu Mỹ hỗ trợ phòng thủ.

Ông nói, "Chúng tôi có một số kế hoạch dự phòng… sẽ cho phép chúng tôi đối phó với Fordo,"

"Không phải mọi giải pháp đều là đưa oanh tạc cơ lên không và ném bom từ xa."

Iran luôn khẳng định rằng chương trình nguyên tử của họ hoàn toàn vì mục đích hòa bình và nước này chưa bao giờ có ý định phát triển võ khí nguyên tử.

Tuy nhiên, tuần trước, Hội đồng Thống đốc gồm 35 quốc gia của IAEA, lần đầu tiên trong 20 năm, đã chính thức tuyên bố Iran vi phạm các nghĩa vụ không phổ biến võ khí nguyên tử.

"Tôi không muốn nói về điều đó," ông Trump nói tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada khi được hỏi điều gì sẽ khiến Washington can thiệp quân sự vào Iran. Ảnh: Getty Images

‘Yếu tố bước ngoặt'

Bất chấp các cuộc không kích gần đây của Israel nhằm vào các cơ sở nguyên tử của Iran, Giáo sư Paul Rogers cho rằng khó có thể Israel đã gây thiệt hại đáng kể đối với các cơ sở nguyên tử được chôn sâu của Iran.

"Căn bản là họ cần đến thứ gì đó như bom MOP để làm được điều mà họ không thể tự thực hiện."

Kelsey Davenport, giám đốc chánh sách không phổ biến võ khí nguyên tử tại Hiệp hội Kiểm soát Võ khí có trụ sở tại Mỹ, nói rằng:

"Chừng nào Fordo vẫn còn hoạt động, Iran vẫn tiếp tục là một mối rủi ro phổ biến võ khí nguyên tử trong ngắn hạn. Tehran có thể đẩy mạnh quá trình làm giàu uranium lên cấp độ võ khí tại cơ sở này, hoặc chuyển uranium đến một địa điểm bí mật khác."

Tuy nhiên, ngay cả khi bom MOP được xử dụng, vẫn chưa thể bảo đảm thành công do hiện vẫn chưa biết rõ về độ sâu và mức độ bảo vệ của các cơ sở nguyên tử Iran.

Giáo sư Rogers nói, "Đối với việc phá hủy các cơ sở nguyên tử ngầm sâu của Iran thì loại võ khí này hiện có nhiều khả năng hơn bất kỳ loại võ khí nào khác đang tồn tại. Nhưng liệu nó có làm được điều đó hay không - ai mà biết được?"

(Dân Việt Newspaper, Báo Dân Việt com.com.au phụ đính)