Ảnh tư liệu: Các bể chứa dầu của tập đoàn dầu khí Nga OAO Rosneft, tại mỏ dầu Priobskoye gần Nefteyugansk, phía tây Siberia, Nga. Ảnh chụp ngày 05/04/2016. © AP - Misha Japaridze

CHIẾN SỰ NGA – UKRAINE, Sau nhiều nỗ lực đối thoại với tổng thống Nga Vladimir Putin không thành, hôm 22/10, Donald Trump đã quyết định áp đặt các lệnh trừng phạt chưa từng có tiền lệ đối với dầu mỏ Nga, nhằm chặn nguồn thu của Moscow để tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine. Trên lý thuyết, đây là một động thái mạnh mẽ. Nhưng thực tế cho thấy những trừng phạt này khó có thể thay đổi hay kiềm chế được Vladimir Putin.

Cho đến gần đây, Donald Trump tỏ ra kiên nhẫn và dường như hy vọng một giải pháp ngoại giao cho chiến tranh ở Ukraine. Giới quan sát từ nhiều tháng nay đều nhận thấy một thực tế: tổng thống Nga thường dẫn dắt từng bước đàm phán sao cho có vẻ hợp tác với người đứng đầu nước Mỹ, nhưng trên thực tế hiếm khi nhượng bộ. Nếu Vladimir Putin chấp nhận trò chuyện với Donald Trump, điều đó không có nghĩa là ông ta sẽ thực sự thương lượng điều gì có lợi cho phía kia.

Thất vọng, tổng thống Mỹ Donald Trump đã thay đổi thái độ. Washington hủy cuộc gặp dự kiến tại Budapest giữa hai nguyên thủ. Vài ngày sau, ông Trump thừa nhận thẳng thắn: "Mỗi lần tôi nói chuyện với Vladimir, chúng tôi có những cuộc trao đổi tốt, nhưng rồi không đi đến đâu". Ngay sau đó, ông thông báo Hoa Kỳ sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ đối với ngành dầu mỏ Nga, nguồn thu chính của Điện Kremlin. Cụ thể, phong tỏa tài sản của của hai tập đoàn dầu khí lớn của Nga Rosneft và Lukoil tại Mỹ và các công ty Mỹ bị cấm giao dịch với hai doanh nghiệp này. Theo bộ trưởng Tài Chánh Mỹ, Scott Bessent, các tập đoàn này "tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Kremlin".

Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc, Donald Trump vẫn chưa áp đặt bất kỳ lệnh trừng phạt trực tiếp nào đối với Moscow. Liệu sự thay đổi đột ngột này có khiến tình hình biến chuyển?

Phần đông giới chuyên gia đều tỏ hoài nghi. Roger Housen, cựu đại tá và chuyên gia quốc phòng của Bỉ, được trang mạng lecho.be trích dẫn nhận định, Putin có khả năng chịu đựng các lệnh trừng phạt nhằm vào các công ty dầu khí. Áp lực hiện nay vẫn chưa đủ để buộc Moscow ngồi vào bàn đàm phán. Theo ông, chỉ có hai kịch bản khả dĩ khiến Nga thực sự thay đổi: một thất bại quân sự lớn trên chiến trường, hoặc một sự sụp đổ kinh tế đủ nghiêm trọng khiến năng lực hậu cần và tác chiến của quân đội bị ảnh hưởng nặng nề.

Hiện tại, cả hai yếu tố đó đều chưa xảy ra. Quân đội Ukraine chưa thể đánh bật và làm suy yếu hoàn toàn lực lượng Nga. Kinh tế Nga, mặc dù chịu sức ép và suy giảm ở một số khía cạnh, vẫn duy trì dòng tiền thu từ dầu khí nhờ các mối quan hệ thương mại "ngoài luồng" cấm vận.

Thị trường thay thế và các đối tác Á châu

Nga đã chuyển phần lớn xuất khẩu dầu sang các khách hàng Á châu - những quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn mua dầu của Nga. Thậm chí, một số nước Trung Đông còn tận dụng dầu Nga có giá rẻ để tái chế và bán lại trên thị trường khác.

Kể từ năm 2022, Nga đã chuyển hướng xuất cảng sang Á châu, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, những quốc gia hiện đang tiêu thụ hơn 80% lượng dầu xuất cảng của Nga. Nhờ các "đội tàu ma" chở và giao dịch bằng các loại tiền tệ thay thế, Moscow vẫn duy trì được nguồn thu đáng kể, bất chấp các hạn chế của Tây phương. Do đó, Trump có thể cấm các giao dịch bằng đô-la, nhưng hoạt động thương mại của Nga vẫn diễn ra gần như không bị cản trở.

Vì vậy, trừng phạt trực tiếp Rosneft và Lukoil chỉ là một phần trong kế hoạch, nếu không chặn được mạng lưới tài chánh và thị trường thay thế, các biện pháp sẽ giảm hiệu lực.

Áp dụng “trừng phạt phụ”?

Chuyên gia Housen giải thích : "Việc trừng phạt Lukoil và Rosneft làm tăng áp lực lên Điện Kremlin, nhưng để thực sự buộc Putin phải ngồi vào bàn đàm phán, cần phải có các biện pháp trừng phạt phụ, ảnh hưởng đến các đối tác quan trọng nhất của Nga: Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Nếu không, Putin sẽ không nhượng bộ".

Ý tưởng được đề nghị là khai triển các biện pháp "trừng phạt phụ" nhằm gây sức ép lên các đối tác lớn của Nga, buộc họ phải chọn phe: Washington hay Moscow. Nếu Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ bị đặt vào thế khó, họ có thể giảm mua dầu Nga.

Nhìn chung, các biện pháp trừng phạt của Trump có tác động mang tính biểu tượng và chính trị, phần nào thể hiện sự kiên quyết của Washington và thử thách lòng trung thành của các đồng minh. Nhưng chúng sẽ không đủ để buộc Moscow phải nhượng bộ. Trong khi đó, Nga tiếp tục bán dầu, tài trợ cho ngân sách và chống lại áp lực của phương Tây, chứng tỏ rằng trong trò chơi dầu mỏ và trừng phạt, họ vẫn là một đối thủ kiên cường.

(Theo RFI)