Giám đốc FBI Kash Patel tuyên bố FBI đã bắt giữ một công dân Trung Quốc tại Hoa Kỳ, người bị cáo buộc đã buôn lậu một tác nhân gây bệnh sinh học nguy hiểm vào nước này.
Cô Yunqing Jian, 33 tuổi, một học giả tại Đại học Michigan, và bạn trai, Zunyong Liu, 34 tuổi, bị truy tố, cả hai đều là công dân Trung Quốc, vì âm mưu buôn lậu một loại nấm nguy hiểm vào Hoa Kỳ. Vụ việc được công bố tại tòa án liên bang ở Detroit hôm qua ngày 4/06/2025, với các cáo buộc bao gồm âm mưu, buôn lậu hàng hóa, khai man, và gian lận thị thực.
Theo cáo trạng từ Văn phòng Công tố viên Liên bang khu vực Đông Michigan, Jian và Liu bị cáo buộc cố ý đưa nấm Fusarium graminearum – một loại nấm được coi là “vũ khí khủng bố nông nghiệp tiềm tàng” – vào Hoa Kỳ qua sân bay quốc tế Detroit Metropolitan vào ngày 27/7/2024.
Loại nấm này gây bệnh “đốm đầu” (head blight), làm tàn phá các loại cây lương thực như lúa mì, lúa mạch, ngô, và lúa gạo, dẫn đến thiệt hại kinh tế hàng tỷ đô mỗi năm trên toàn cầu. Độc tố do nấm tạo ra có thể gây nôn mửa, tổn thương gan, và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở người và gia súc.
Các tài liệu tòa án cho biết Liu, khi bị nhân viên Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ (CBP) kiểm tra tại sân bay, ban đầu phủ nhận việc mang theo nấm và cho rằng ai đó đã đặt nó vào hành lý của mình.
Tuy nhiên, sau khi bị thẩm vấn thêm, Liu thừa nhận đã cố ý giấu các mẫu nấm trong một bọc khăn giấy để qua mặt kiểm tra, với mục đích nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Tương tác Thực vật – Vi khuẩn thuộc Đại học Michigan, nơi Jian đang làm việc. Liu tiết lộ rằng anh ta có thể sử dụng phòng thí nghiệm này nhờ Jian, người đã cấp quyền truy cập cho anh ta.
Jian, một tiến sĩ về bệnh lý thực vật từ Đại học Chiết Giang (Trung Quốc, 2020), được cho là đã nhận tài trợ từ một quỹ do chính phủ Trung Quốc hậu thuẫn để nghiên cứu nấm Fusarium graminearum tại Trung Quốc.
Cô nhập học Đại học Michigan với tư cách nhà nghiên cứu sau tiến sĩ vào tháng 8/2022. FBI phát hiện các tin nhắn giữa Jian và Liu từ năm 2022, cho thấy cả hai từng thảo luận về việc vận chuyển vật liệu sinh học vào Mỹ, và Jian có thể đã buôn lậu các mẫu tương tự trong một chuyến đi trước đó bằng cách giấu trong giày. Ngoài ra, một gói hàng chứa giấy lọc với chất lạ được gửi từ Trung Quốc đến nhà Jian ở Ann Arbor cũng bị CBP tiêu hủy.
Công tố viên liên bang tạm thời Jerome F. Gorgon Jr. gọi hành động của Jian và Liu là “mối đe dọa an ninh quốc gia nghiêm trọng nhất.” Ông nhấn mạnh rằng việc buôn lậu một loại nấm được coi là vũ khí khủng bố nông nghiệp vào “vùng trung tâm của nước Mỹ” để nghiên cứu tại một trường đại học lớn như Michigan là hành vi không thể chấp nhận được.
FBI cũng cáo buộc Jian là “thành viên trung thành” của ĐCSTQ, với bằng chứng từ một biểu mẫu đánh giá công việc trên điện thoại của cô, trong đó cô cam kết “ủng hộ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc” và “thực hiện các chính sách giáo dục của đảng.”
Marty C. Raybon, Giám đốc Hoạt động của CBP, cho biết: “Các cáo buộc này nhấn mạnh vai trò quan trọng của CBP trong việc bảo vệ người dân Mỹ khỏi các mối đe dọa sinh học có thể tàn phá nền kinh tế nông nghiệp và gây hại cho con người, đặc biệt khi liên quan đến một nhà nghiên cứu từ một trường đại học lớn cố tình đưa vật liệu sinh học nguy hiểm vào Hoa Kỳ.”
Vụ việc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng, đặc biệt dưới chính quyền TT Trump hiện tại. Chỉ vài ngày trước, Ngoại trưởng Marco Rubio tuyên bố sẽ “mạnh tay” thu hồi thị thực của các sinh viên Trung Quốc có liên hệ với ĐCSTQ hoặc học các ngành nhạy cảm.
Vụ truy tố Jian và Liu là trường hợp thứ hai trong vòng một tuần liên quan đến công dân Trung Quốc tại Đại học Michigan, sau khi một cựu sinh viên bị cáo buộc bỏ phiếu bất hợp pháp trong cuộc bầu cử tháng 11/2024 và trốn khỏi Mỹ.
Đại học Michigan đã ra tuyên bố lên án các hành vi gây hại hoặc đe dọa an ninh quốc gia, khẳng định trường không nhận tài trợ từ chính phủ Trung Quốc liên quan đến nghiên cứu của Jian và Liu. Tuy nhiên, trường chưa trả lời yêu cầu xác nhận tình trạng đăng ký của Jian.
Jian đã bị bắt và ra hầu tòa lần đầu tại tòa án liên bang ở Detroit vào chiều ngày 3/6/2025. Cô bị coi là có nguy cơ bỏ trốn và được lệnh giam giữ để chờ phiên điều trần về bảo lãnh vào thứ Năm. Liu, người bị từ chối nhập cảnh vào Mỹ sau khi nấm được phát hiện, hiện được cho là đang ở Trung Quốc. Do Mỹ không có hiệp ước dẫn độ với Trung Quốc, cơ hội bắt giữ Liu là rất thấp trừ khi anh ta trở lại Mỹ.
Vụ truy tố Yunqing Jian và Zunyong Liu đánh dấu một bước ngoặt trong nỗ lực của FBI và CBP nhằm ngăn chặn các mối đe dọa sinh học và bảo vệ an ninh quốc gia.
Fusarium graminearum được xem là một vũ khí tiềm tàng có thể gây thiệt hại lớn cho nông nghiệp và sức khỏe con người. Vụ việc này đặt ra câu hỏi về sự giám sát các nhà nghiên cứu nước ngoài tại các trường đại học Mỹ và mối quan hệ phức tạp giữa hợp tác học thuật và an ninh quốc gia.
(Nguồn: FB Uyên Vũ)
