Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chụp ảnh chung trong cuộc gặp tại Bắc Kinh, ngày 04/02/2022. (Ảnh: ALEXEI DRUZHININ / Sputnik / AFP qua Getty Images)
BIỂN ĐÔNG - Nga có vai trò quan trọng trong cân bằng trên Biển đông, thế lực mà Việt Nam đã dựa vào để kiềm chế sự hung hăng của Bắc Kinh trong việc phá hoại các dàn khoan dầu trên vùng đặc quyền kinh tế. Khi Bắc Kinh leo thang quân sự trên Biển đông, Nga ra công bố sẽ tập trận với Việt Nam. Lời hứa với Việt Nam chưa thành hiện thực, Nga và Trung Quốc đã thực sự kéo quân tập trận gần eo biển Đài Loan và trên vùng biển Nhật Bản khi Mỹ tuyên bố sẽ can thiệp quân sự để bảo vệ Đài Loan. Thái độ của Nga với Biển đông một lần nữa trở thành câu hỏi ngỏ...
Kế hoạch tập trận Nga - Việt khi Trung Quốc cấm đánh bắt cá trên Biển đông
Vào tháng 4/2022, hãng thông tấn nhà nước Nga RIA Novosti cho biết cuộc họp lập kế hoạch ban đầu cho cuộc diễn tập huấn luyện quân sự được tổ chức giữa các nhà lãnh đạo Quân khu phía Đông của Nga và quân đội Việt Nam.
Hai bên đã “nhất trí về chủ đề của các cuộc tập trận sắp tới, xác định ngày và địa điểm cho chúng” và “thảo luận về các vấn đề hỗ trợ y tế và hậu cần, các chương trình văn hóa và thể thao”, hãng tin này đưa tin mà không cho biết thêm chi tiết.
Đại tá Ivan Taraev, Trưởng phòng Hợp tác quân sự quốc tế tại Quân khu phía Đông, được trích lời nói rằng cuộc tập trận chung nhằm “nâng cao kỹ năng thực hành của chỉ huy và quân nhân trong việc tổ chức các hoạt động huấn luyện chiến đấu và quản lý các đơn vị trong một tình huống chiến thuật khó khăn, cũng như phát triển các giải pháp độc đáo khi thực hiện nhiệm vụ”.
Hai bên cũng thảo luận về cái tên của cuộc tập trận chung và một trong những cái tên được đề xuất là “Liên minh Lục địa - 2022”.
Theo báo chí trong nước, ngày 21/04/2022 phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng giải thích: “Chủ trương nhất quán của Việt Nam là các hoạt động hợp tác quốc phòng với các nước, bao gồm giao lưu, luyện tập chung, phục vụ hội thao, hội thi nhằm tăng cường hợp tác hữu nghị đoàn kết tin cậy và hiểu biết lẫn nhau vì hòa bình, hợp tác và phát triển ở khu vực cũng như trên thế giới”.
Tàu tuần duyên Trung Quốc (phía sau) đi cạnh tàu tuần duyên Việt Nam (phía trước) gần giàn khoan dầu mà Trung Quốc thiết lập trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông, ảnh chụp ngày 14/5/2014 . (HOANG DINH NAM / AFP qua Getty Images)
Tuy nhiên ngày giờ hay nơi cuộc trập trận Liên Minh Lục Địa 2022 không được thông báo.
Chưa rõ, cuộc tập trận có diễn ra trên Biển Đông hay không nhưng Trung Quốc đã đưa ra lệnh cấm đánh bắt cá mùa hè bắt đầu từ ngày 1/5 và kéo dài 3 tháng. Khu vực cấm đánh bắt cá nằm ở vùng biển phía bắc vĩ độ 16 trên Biển Đông; gồm một phần vịnh Bắc Bộ và quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam.
Trung Quốc hàng năm đều tự ban hành lệnh cấm đánh bắt cá phi pháp trên Biển Đông - nơi nước này tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ, bất chấp sự phản đối của Việt Nam và các nước trong khu vực.
Không phải Việt Nam, Nga lập tức tập trận cùng Trung Quốc khi Bắc Kinh cần
Hơn bao giờ hết, Nga cần Trung Quốc, trên mọi mặt trận, để tránh đòn trừng phạt, cấm vận từ Mỹ và đồng minh sau khi đưa quân xâm lược Ukraine.
Trước khi đưa quân vào Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tới thăm Bắc Kinh và sau đó cùng với Chủ tịch Tập Cận Bình ra một "thông báo chung" giữa hai quốc gia này. Nga luôn là một cường quốc mà Trung Quốc không thể thách thức. Giờ đây, Nga lại cần Trung Quốc để "mở cửa sau" thông thương, kiếm tiền và cân bằng lực lượng trong chiến tranh.
Trung Quốc thể hiện tình đoàn kết với Nga một cách công khai, rõ ràng trong nhiều tháng qua. Nga đáp trả bằng cuộc tập trận chung với Trung Quốc, gần như ngay lập tức, khi Mỹ lên tiếng về việc bảo vệ Đài Loan.
Trung Quốc và Nga đã tiến hành các cuộc tập trận chung đầu tiên kể từ sau cuộc chiến ở Ukraine trong bối cảnh các nhà lãnh đạo Bộ tứ Kim cương gặp mặt tại Tokyo. Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và nhà lãnh đạo mới đắc cử của Australia, Anthony Albanese, đã tập trung tại thủ đô Nhật Bản cho hội nghị thượng đỉnh Quad - nhằm chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở châu Á Thái Bình Dương.
Máy bay ném bom chiến lược Tu-95 của Nga bay trong cuộc tập trận trên không của quân đội Nga-Trung (Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga)
Các thành phần của lực lượng không quân Trung Quốc và Nga đã thực hiện các hoạt động trên không trên Biển Nhật Bản, Biển Hoa Đông và Tây Thái Bình Dương. Máy bay ném bom hạt nhân và máy bay chiến đấu của cả hai quốc gia đều có mặt.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc xác nhận cuộc tuần tra chung trên không trên các biển và gọi đây là một phần của cuộc tập trận quân sự thường niên của Nga và Trung Quốc: “Vào ngày 24/5, lực lượng không quân của cả hai nước đã tổ chức và thực hiện một cuộc tuần tra chiến lược tầm trung thường kỳ ở vùng trời phía trên Biển Nhật Bản, Biển Hoa Đông và các khu vực biển Tây Thái Bình Dương”.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết trong một tuyên bố rằng cuộc tuần tra chung kéo dài 13 giờ và có sự tham gia của máy bay ném bom chiến lược Tu-95 của Nga và máy bay phản lực Xian H-6 của Trung Quốc.
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi nói rằng động thái này có khả năng là một hành động khiêu khích nhằm chọc tức Bộ Tứ khi họ gặp nhau ở Tokyo để thảo luận về cách kiềm chế sự hung hăng ngày càng tăng của ĐCS Trung Quốc.
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi cho biết: “Chúng tôi tin rằng hành động này được thực hiện trong thời gian diễn ra Hội nghị thượng đỉnh Bộ Tứ khiến nó trở nên khiêu khích hơn so với trước đây".
Ông cho biết một máy bay thu thập thông tin tình báo của Nga cũng đã bay từ phía bắc Hokkaido đến bán đảo Noto ở miền trung Nhật Bản hôm 24/5.
Bắc Kinh và Moscow tuyên bố quan hệ đối tác "không có giới hạn" chỉ vài tuần trước khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh xâm lược Ukraine, và Trung Quốc từ chối lên án động thái này.
Cần Trung Quốc hơn, Nga có bỏ rơi Biển đông?
Kể từ khi rút khỏi Vịnh Cam Ranh của Việt Nam vào đầu những năm 2000, sự hiện diện quân sự của Nga đã trở nên hiếm hoi, mặc dù hải quân vẫn thường xuyên cập cảng.
Việt Nam là đồng minh thân cận nhất của Moscow ở Đông Nam Á. Cùng với Lào, Việt Nam bỏ phiếu trắng trong một nghị quyết của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc về cuộc chiến Ukraine, khiến họ trở thành hai quốc gia Đông Nam Á duy nhất không bỏ phiếu ủng hộ việc khiển trách Moscow về hành vi xâm lược của họ. Hà Nội cũng là một trong 24 quốc gia duy nhất bỏ phiếu phản đối việc Nga bị loại khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc trong tháng vừa qua.
Trong hai thập kỷ qua, Nga đã đóng một vai trò thầm lặng nhưng mang tính hệ quả ở Biển Đông. Mặc dù có quan hệ mật thiết với Bắc Kinh, cường quốc Á-Âu này vẫn đều đặn vũ trang cho các quốc gia có đối thủ tranh chấp như Việt Nam và ở mức độ thấp hơn là Malaysia, đồng thời tích cực thúc đẩy quan hệ quốc phòng bền chặt với Philippines và Indonesia.
.jpg)
Bức ảnh không ghi ngày tháng này được chụp vào tháng 4 năm 2018 cho thấy tàu sân bay hoạt động duy nhất của Trung Quốc, Liêu Ninh (phía trước), ra khơi cùng các tàu khác trong một cuộc tập trận trên biển. Trung Quốc đã thể hiện những màn phô diễn sức mạnh của lực lượng hải quân đang phát triển mạnh mẽ của Bắc Kinh tại các vùng biển tranh chấp gây tranh chấp với các nước láng giềng. (Nguồn ảnh nên đọc - / AFP qua Getty Images)
Nga là nhà cung cấp vũ khí quân sự lớn nhất của Việt Nam, với gần 80% thiết bị quân sự của Hà Nội có nguồn gốc từ Moscow kể từ năm 2000, theo số liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm.
Nga là trọng tâm trong quá trình hiện đại hóa hải quân của Việt Nam, đặc biệt là với 6 tàu ngầm lớp Kilo của hải quân Việt Nam có khả năng mang tên lửa Klub. Bên cạnh đó là các tàu hộ tống, tàu khu trục nhỏ, máy bay chiến đấu và hệ thống phòng thủ tên lửa giúp Việt Nam có khả năng trả đũa và có thể răn đe đối với Trung Quốc.
Ngoài việc là nhà cung cấp quốc phòng hàng đầu Đông Nam Á, Nga còn là một bên đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các nguồn năng lượng ngoài khơi ở Biển Đông. Trong khi các công ty năng lượng phương Tây cố gắng tránh đối đầu với Trung Quốc, thường thu hồi đầu tư ở các khu vực tranh chấp, thì các đối tác Nga lại tìm cách lấp đầy bất kỳ khoảng trống đầu tư lớn nào.
Các công ty năng lượng của Nga cũng mở rộng dấu chân của họ trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, đồng thời hỗ trợ các sáng kiến thăm dò năng lượng của Indonesia ngoài khơi quần đảo Natuna. Do đó, Moscow cuối cùng đã trang bị và hỗ trợ các đối thủ hàng hải của Trung Quốc trên khắp Đông Nam Á.
Chỉ các công ty của Nga, chứ không phải quốc gia nào khác, xuất hiện tại các dàn khoan của Việt Nam trên vùng đặc quyền kinh tế, Trung Quốc mới buộc phải im lặng và không dám hung hăng công khai phá hoại hoạt động khai thác này.
Với thiên hướng đa dạng hóa chiến lược của các quốc gia Đông Nam Á, một nước Nga đầy táo bạo đã tự thể hiện mình như một “lực lượng thứ ba” đáng tin cậy đối với cả phương Tây và Trung Quốc. Nhưng quyết định của Tổng thống Vladimir Putin khi xâm lược Ukraine đã biến Nga trở thành quốc gia bị trừng phạt nặng nề nhất thế giới, có thể thay đổi đáng kể tình trạng thường xuyên này.
Moscow không chỉ phải vật lộn để đạt được các thỏa thuận quốc phòng và năng lượng lớn, do hàng loạt các lệnh trừng phạt mới của phương Tây, mà sự phụ thuộc ngày càng tăng của nước này vào Trung Quốc cũng có thể dẫn đến việc rút lui chiến lược khỏi Biển Đông. Áp dụng chính sách đế quốc của Moscow, Bắc Kinh sẽ ở một vị trí mạnh mẽ để khẳng định “phạm vi ảnh hưởng” của riêng mình ở Đông Nam Á nói chung và Biển Đông nói riêng, trước cái giá của Nga.
Và với cuộc khủng hoảng ở châu Âu đang thu hút sự chú ý của thế giới, Trung Quốc cũng có thể cảm thấy được khuyến khích hơn khi áp đặt ý chí của mình ở Biển Đông thông qua các hoạt động quân sự và bán quân sự ngày càng hung hăng, bành trướng.
Không lạ khi chỉ vài tuần sau khi Nga xâm lược Ukraine, Trung Quốc đã đơn phương bao vây phần lớn Vịnh Bắc Bộ để thực hiện một cuộc diễn tập quân sự kéo dài một tuần, bao gồm cả những khu vực nằm trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam.
Ngang ngược hơn, Bắc Kinh ra thông báo cấm mọi hoạt động đánh bắt cá của các quốc gia trên Biển Đông trong 3 tháng, bắt đầu từ 1/5/2022. Không một quốc gia nào có quyền cấm quốc gia khác sản xuất kinh doanh trên lãnh thổ của họ, nhưng Bắc Kinh luôn là ngoại lệ. Nhân cơ hội một cường quốc mà Trung Quốc không dám thách thức là Nga đang phải quỵ lụy nước này vì chiến tranh ở Ukraine, Trung Quốc không thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong việc khẳng định chủ quyền trên Biển Đông.
Như một động thái an ủi, truyền thông và một số tướng lĩnh Nga ra tuyên bố về kế hoạch tập trận chung với Việt Nam hồi cuối tháng 4/2022; ngay sau khi Trung Quốc muốn 'nuốt trọn' Biển Đông. Nhưng rõ ràng, các tuyên bố của Nga rất mơ hồ, thậm chí thời gian và địa điểm cho cuộc tập trận cũng không có. Dù vậy, giới quan sát cũng hy vọng đó là lời cảnh báo gửi tới Bắc Kinh, bản thân Nga còn nhiều nhiều lợi ích ở Đông Nam Á và biển đông, việc có thêm các đồng minh như Việt Nam, Lào là vô cùng cần thiết.
Cho tới nay, cuộc tập trận bất ngờ và đầy gây hấn của Nga và Trung Quốc ở gần eo biển Đài Loan và trên biển Nhật Bản cho thấy thứ tự ưu tiên thực sự của Nga; cùng là đồng minh nhưng Trung Quốc mới là đồng minh số một lúc này. Nga buộc phải lựa chọn và đã đưa ra lựa chọn.
Cuộc chiến thảm khốc của Nga ở châu Âu đã buộc Nga trở thành thế lực bên lề trong cảnh quan hàng hải của châu Á, do đó tước đi đối tác chiến lược lớn của Nga ở Đông Nam Á. Số phận của Biển Đông, một lần nữa, lại hết sức chông chênh.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm cá nhân của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
(ntdvn.net, Thủy Tiên)
NGUỒN TIN THAM KHẢO
- https://www.theepochtimes.com/china-russia-hold-first-military-exercise-since-ukraine-war-as-biden-meets-quad-leaders-in-japan_4487055.html
- https://www.ntdvn.net/viet-nam/vi-can-dong-minh-nga-co-ngam-dong-thuan-khi-trung-quoc-xoi-tai-bien-dong-luc-nay-337708.html
- https://asiatimes.com/2022/04/russia-vietnam-ties-put-us-in-a-sanctions-dilemma/
- https://amti.csis.org/fallout-ukraine-crisis-upends-russias-role-in-the-south-china-sea/
