Công nhân vận chuyển đất có chứa đất hiếm để xuất cảng tại Giang Tô (Trung Quốc). Ảnh: Reuters

Giới chức và lãnh đạo doanh nghiệp từ Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản đến Âu châu đều lo ngại thiếu đất hiếm đe dọa các ngành công nghiệp trọng yếu.

Ngày 3/6, Hiệp hội Công nghiệp Xe hơi Đức (VDA) - tổ chức đại diện cho các hãng xe và nhà cung cấp linh kiện xe nước này cho biết việc Trung Quốc siết xuất cảng đất hiếm có thể gây gián đoạn, hoặc thậm chí làm tê liệt hoạt động sản xuất xe hơi của Đức.

Hildegard Mueller - Chủ tịch VDA cho biết trên Reuters ngày 3/6 rằng, "Nếu tình hình không được cải thiện sớm, kịch bản chậm trễ hoặc tê liệt sản xuất là không thể loại trừ".

Đất hiếm là vật liệu quan trọng được sử dụng trong hầu hết sản phẩm, từ xe hơi, sản phẩm bán dẫn đến thiết bị quân sự. Đất hiếm quan trọng đến mức hồi tháng 5/2024, Liên minh Âu châu (EU) thông qua tham vọng 2030 sẽ nội địa hóa được việc sản xuất vật liệu này.

Hồi tháng Tư, Trung Quốc thông báo siết xuất cảng với 7 nguyên tố đất hiếm và vật liệu liên quan, trong đó có nam châm đất hiếm, nhằm đáp trả thuế nhập cảng của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tháng trước, họ bắt đầu nới lỏng, khi phê duyệt một số giấy phép xuất cảng nam châm đất hiếm.

Dù vậy, việc nguồn cung các khoáng sản thiết yếu này bị siết lại cũng đang gây đảo lộn chuỗi cung ứng của các ngành công nghiệp như xe hơi, hàng không vũ trụ, bán dẫn và quốc phòng trên toàn cầu. Trung Quốc hiện đóng góp 90% nguồn cung đất hiếm trên thế giới. Các doanh nghiệp gần như không có lựa chọn khác thay thế.

Nhiều lô hàng nam châm đất hiếm đang bị kẹt tại các cảng Trung Quốc, do phải chờ giới chức nước này cấp phép. Nguồn tin của Reuters cho biết các nhà ngoại giao và lãnh đạo doanh nghiệp từ Ấn Độ, Nhật Bản và Âu châu đều đang gấp rút tìm cách gặp gỡ giới chức Trung Quốc để thúc đẩy việc cấp phép xuất cảng sản phẩm này.

Một đoàn doanh nghiệp Nhật Bản dự kiến đến Bắc Kinh đầu tháng Sáu để làm việc với Bộ Thương mại Trung Quốc. Các viên chức ngoại giao Âu châu, đặc biệt từ những nước có ngành xe hơi phát triển, cũng đã đề nghị tổ chức các cuộc họp "khẩn cấp" với giới chức Trung Quốc trong vài tuần qua.

Tại Ấn Độ, hãng xe điện Bajaj Auto cảnh báo nguồn cung nam châm đất hiếm từ Trung Quốc bị gián đoạn có thể "tác động nghiêm trọng" đến sản xuất xe điện. Nước này cũng đang tổ chức một chuyến đi tới Trung Quốc cho lãnh đạo các hãng xe trong 2-3 tuần tới.

Tháng trước, người đứng đầu Liên minh Đổi mới Ngành Xe hơi Mỹ - đại diện cho các hãng General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai và nhiều nhà sản xuất lớn khác cũng đã gửi thư đến chính quyền Trump, bày tỏ mối lo tương tự.

Bức thư viết có đoạn, "Nếu không mua được ổn định với các nguyên tố và nam châm này, các công ty cung cấp sẽ không thể sản xuất các linh kiện quan trọng như hộp số tự động, bộ điều tiết ga, máy phát điện, các loại motor, cảm biến, dây an toàn, loa, đèn, trợ lực lái và máy chụp hình và quay phim".

Ngày 3/6, người phát ngôn Tòa Bạch Cung Karoline Leavitt cho biết ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến điện đàm trong tuần này. Lệnh cấm xuất cảng đất hiếm có thể là một trong những nội dung quan trọng. Đàm phán thương mại Mỹ - Trung Quốc gần đây chững lại. Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tuần trước phàn nàn Trung Quốc vẫn chưa đẩy nhanh việc xuất cảng các khoáng sản thiết yếu phục vụ ngành điện tử tiên tiến.