Mặc dù Tòa án Tối cao Hoa Kỳ thường mất nhiều tháng để đưa ra phán quyết sau khi nghe các lập luận, nhưng chánh quyền của Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu tòa này hành động nhanh chóng trong trường hợp này [Kevin Lamarque/Reuters]

 

 

Nguồn: Aljazeera.com - Theo Reuters

Huy Lê biên dịch

 

 

Chánh quyền tổng thống Trump đang cố gắng bảo vệ chánh sách quan thuế của mình sau khi các tòa án cấp dưới phán quyết rằng ông đã vượt quá thẩm quyền khi xử dụng luật liên bang năm 1977 để áp đặt các mức quan thuế.

 

 

HOA KỲ - Luật sư đại diện cho chánh quyền Tổng thống Donald Trump đang phải đối mặt với những câu hỏi hóc búa từ các thẩm phán Tòa án Tối cao Hoa Kỳ theo đường lối bảo thủ và cả đường lối cấp tiến về tính hợp pháp của các mức quan thuế trên diện rộng của vị tổng thống thuộc đảng Cộng hòa trong một vụ án có tác động đến nền kinh tế toàn cầu, đánh dấu một phép thử lớn đối với quyền lực của Tổng thống Trump.

 

Hôm thứ Tư ngày 5/11/2025, các thẩm phán đã gây sức ép với Tổng Biện lý Hoa Kỳ D John Sauer, người đại diện cho chánh quyền, về việc liệu Tổng thống Trump có xâm phạm quyền lực của Quốc hội khi áp đặt quan thuế theo luật năm 1977 dành cho các trường hợp khẩn cấp quốc gia hay không. Họ cũng hỏi ông Sauer liệu việc Tổng thống Trump áp dụng luật này để áp đặt quan thuế không giới hạn thời gian có phải là một hành động quan trọng của nhánh hành pháp đòi hỏi sự cho phép rõ ràng của Quốc hội hay không.

 

Các lập luận được đưa ra trong các phiên kháng cáo do chánh quyền theo đuổi sau khi các tòa án cấp dưới phán quyết rằng việc Tổng thống Truump xử dụng luật liên bang năm 1977 để áp đặt quan thuế là hành động chưa từng có tiền lệ, vượt quá thẩm quyền của Tổng thống. Các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi quan thuế và 12 tiểu bang của Hoa Kỳ, hầu hết do Đảng Dân chủ lãnh đạo, đã phản đối quan thuế.   

 

Tổng thống Trump đã gây áp lực lên Tòa án Tối cao, nơi có đa số đảng viên đảng bảo thủ 6-3, để duy trì quan thuế mà ông đã tận dụng như một công cụ kinh tế và chánh sách đối ngoại quan trọng. Quan thuế - là thuế đánh vào hàng hóa nhập cảng - có thể tạo ra thêm hàng ngàn tỷ đô-la cho Hoa Kỳ trong thập niên tới.

 

Ông Sauer đã bắt đầu các lập luận bằng cách bảo vệ cơ sở pháp lý mà Tổng thống xử dụng, nhưng ngay lập tức phải đối mặt với những câu hỏi làm dấy lên sự hoài nghi về lập luận của chánh quyền về ngôn ngữ và mục đích của đạo luật đang được xem xét.

 

Tổng thống Trump đã viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (International Emergency Economic Powers Act – IEEPA), để áp đặt quan thuế đối với hầu hết mọi đối tác thương mại của Hoa Kỳ. Luật này cho phép một tổng thống điều chỉnh thương mại trong trường hợp khẩn cấp quốc gia.

 

 

Áp thuế là "quyền lực cốt lõi của Quốc hội"

Ông Sauer cho biết Tổng thống Trump đã xác định rằng thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ đã đưa đất nước đến bờ vực của một thảm họa kinh tế và an ninh quốc gia. Ông Sauer cho biết việc áp thuế đã giúp Tổng thống Trump đàm phán các thỏa thuận thương mại, và việc hủy bỏ các thỏa thuận đó "sẽ khiến chúng ta phải đối mặt với sự trả đũa thương mại tàn nhẫn từ các quốc gia hung hăng hơn nhiều, và, đẩy nước Mỹ từ sức mạnh đến thất bại với những hậu quả tai hại về kinh tế và an ninh quốc gia".

 

Hiến pháp Hoa Kỳ trao cho Quốc hội, chứ không phải tổng thống, quyền ban hành thuế và quan thuế. Chánh quyền đã lập luận rằng IEEPA cho phép áp quan thuế bằng cách cho phép tổng thống "điều tiết" hàng nhập cảng để giải quyết các trường hợp khẩn cấp.

 

Việc áp thuế lên người Mỹ "luôn là quyền lực cốt lõi của Quốc hội", Chánh án Tòa án Tối cao, John Roberts, người theo đường lối bảo thủ, nói với Sauer, và nói thêm rằng những mức quan thuế này dường như đang tăng nguồn thu, mà Hiến pháp coi là một vai trò của Quốc hội.

 

Thẩm phán Amy Coney Barrett, người có đường lối bảo thủ, đã chất vấn ông Sauer về lập luận của ông rằng ngôn ngữ của IEEPA trao cho tổng thống quyền khẩn cấp để "điều tiết nhập cảng" (“regulate importation”) bao gồm cả quan thuế.

 

Bà Barrett hỏi "Ông có thể chỉ ra bất kỳ chỗ nào khác trong bộ luật hoặc bất kỳ thời điểm nào khác trong lịch sử mà cụm từ "điều chỉnh nhập khẩu" (“regulate importation”) được sử dụng để trao quyền áp thuế không?".

 

Bộ trưởng Tài chánh Hoa Kỳ, là ông Scott Bessent, đã nói trước các lập luận rằng nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết chống lại việc Tổng thống Trump sử dụng IEEPA, các mức quan thuế của ông ấy dự kiến ​​sẽ vẫn được duy trì vì chánh quyền sẽ chuyển sang các cơ quan pháp lý khác để hỗ trợ chúng. Tổng thống Trump đã áp đặt thêm một số mức quan thuế, viện dẫn các luật khác. Những điều đó không phải là vấn đề trong trường hợp này.

 

 

Học thuyết về các vấn đề trọng yếu (Major questions doctrine)

 

Ông Sauer cho biết hành động của Tổng thống trong việc áp đặt quan thuế không vi phạm học thuyết " các vấn đề trọng yếu" của Tòa án Tối cao, học thuyết này yêu cầu các hành động của nhánh hành pháp có ý nghĩa kinh tế và chánh trị to lớn phải được Quốc hội cho phép rõ ràng. Tòa án Tối cao đã áp dụng học thuyết này để bác bỏ các chánh sách quan trọng của Tổng thống tiền nhiệm thuộc đảng Dân chủ, ông Joe Biden.

 

Một tòa án cấp dưới, trong phán quyết chống lại Tổng thống Trump, đã nhận thấy rằng các mức quan thuế là không được phép theo học thuyết này.

 

Một số thẩm phán, khi chất vấn ông Sauer về việc liệu quan thuế của Tổng thống Trump có vượt qua được sự giám sát theo "học thuyết các vấn đề trọng yếu" hay không, đã nhắc lại rằng Quốc hội không đưa chữ các mức quan thuế vào IEEPA.

 

Ông Roberts đã chất vấn ông Sauer giải thích tại sao học thuyết về các vấn đề trọng yếu theo cách giải thích của tòa án lại không áp dụng cho chánh sách quan thuế của Tổng thống Trump theo IEEPA.

 

Ông Roberts hỏi, “Lý lẽ biện minh này được xử dụng cho quyền áp thuế đối với bất kỳ sản phẩm nào, từ bất kỳ quốc gia nào, với bất kỳ số lượng nào, trong bất kỳ khoảng thời gian nào. Tôi không cho rằng nó không tồn tại, nhưng có vẻ như đó là một thẩm quyền chính, và cơ sở cho tuyên bố đó dường như không phù hợp. Vậy tại sao nó lại không được áp dụng?”.

 

Ông Sauer cho biết học thuyết này không áp dụng trong bối cảnh đối ngoại, nhưng ông Roberts sau đó đã đặt ra nghi ngờ rằng quyền lực của Tổng thống trong lãnh vực này có thể lấn át quyền lực vốn có của Quốc hội.

 

Ông Roberts nói với ông Sauer, “Phương tiện là việc áp thuế đối với người Mỹ, và đó luôn là quyền lực cốt lõi của Quốc hội”.

 

Thẩm phán theo đường lối cấp tiến, Elena Kagan, đã chất vấn ông Sauer về tuyên bố của ông ấy rằng quan thuế của Tổng thống Trump được hỗ trợ bởi quyền hạn vốn có của tổng thống theo Hiến pháp. Bà Kagan cho biết quyền áp thuế và điều tiết ngọi thương, thường được coi là quyền hạn "tinh túy" thuộc về Quốc hội, chứ không phải của tổng thống.

 

Thẩm phán theo đường lối cấp tiến, bà Ketanji Brown Jackson, cho biết IEEPA nhằm mục đích hạn chế quyền hạn của tổng thống, chứ không phải mở rộng nó.

 

Bà Jackson nói, "Rõ ràng là Quốc hội đang cố gắng hạn chế quyền hạn khẩn cấp của tổng thống".

 

Thẩm phán theo đường lối bảo thủ, Brett Kavanaugh, đã hỏi ông Sauer về mức thuế 10% áp dụng đối với một số mặt hàng nhập cảng vào đầu những năm 1970 bởi Tổng thống Richard Nixon khi đó theo một đạo luật tiền thân của IEEPA.

 

Ông Kavanaugh hỏi: "Ví dụ và tiền lệ Nixon ở đây có ý nghĩa gì? Bởi vì tôi nghĩ việc tìm ra điều đó thực sự quan trọng để phán quyết đúng đắn vụ án này."

 

 

'Hoàn toàn vô lý'

Neal Katyal, luật sư đại diện cho các doanh nghiệp phản đối quan thuế, nói với các thẩm phán rằng lẽ thường tình cho thấy rõ ràng cách giải thích của chánh quyền về IEEPA là sai lầm. 

 

Ông Katyal nói "Thật vô lý khi khi ban hành IEEPA, Quốc hội đã trao cho tổng thống quyền đại tu toàn bộ hệ thống quan thuế và nền kinh tế Mỹ trong tiến trình này".

 

Những câu hỏi do Thẩm phán theo đường lối bảo thủ, Neil Gorsuch, đặt ra cho thấy ông nghĩ rằng những tuyên bố của Tổng Biện Lý Sauer về phạm vi quyền hạn đối ngoại vốn có của tổng thống sẽ đe dọa làm suy yếu sự phân chia quyền lực theo Hiến pháp giữa nhánh hành pháp và lập pháp của chánh phủ liên bang.

 

Ông Gorsuch hỏi, "Điều gì sẽ ngăn cản Quốc hội từ bỏ mọi trách nhiệm quản lý ngoại thương - hay nói cách khác là tuyên chiến - cho tổng thống?".

 

Ông Gorsuch nói rằng, trên thực tế, Quốc hội không thể lấy lại thẩm quyền về quan thuế nếu IEEPA được hiểu là trao quyền đó cho Tổng thống. Ông Gorsuch cho biết, cách diễn giải này sẽ là "một bước ngoặt một chiều dẫn đến sự gia tăng quyền lực dần dần nhưng liên tục trong nhánh hành pháp và rời xa các đại diện dân cử".

 

Quan thuế dựa trên IEEPA đã tạo ra khoản thu ước tính 89 tỷ đô-la từ ngày 4 tháng Hai đến ngày 23 tháng Chín, thời điểm dữ liệu gần đây nhất được Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ công bố.

 

Tòa án Tối cao đã ủng hộ Tổng thống Trump trong một loạt các phán quyết được ban hành trong năm nay trên cơ sở khẩn cấp. Họ đã cho phép các chánh sách của Trump, vốn bị các tòa án cấp dưới cản trở do những nghi ngờ về tính hợp pháp của chúng, được tiếp tục trên cơ sở tạm thời, khiến giới phê bình cảnh báo rằng các thẩm phán đang từ chối hành động để kiểm soát quyền lực của tổng thống.

 

 

Chiến tranh thương mại toàn cầu

Tổng thống Trump đã khơi mào một cuộc chiến thương mại toàn cầu khi ông trở lại nắm quyền tổng thống vào tháng 1/2025, gây ra sự xa lánh đối với các đối tác thương mại, làm gia tăng sự biến động trên thị trường tài chánh và thúc đẩy bất ổn kinh tế toàn cầu.

 

Ông đã viện dẫn IEEPA khi áp đặt quan thuế lên hàng hóa nhập cảng từ từng quốc gia để giải quyết tình hình mà ông gọi là tình trạng khẩn cấp quốc gia liên quan đến thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ, cũng như, vào tháng 2/2025, như một đòn bẩy kinh tế đối với Trung Quốc, Gia Nã Đại và  Mễ Tây Cơ nhằm hạn chế nạn buôn lậu thuốc giảm đau fentanyl và ma túy bất hợp pháp thường bị lạm dụng được đưa vào Hoa Kỳ.

 

Tổng thống Trump đã xử dụng quan thuế để giành được nhượng bộ và tái đàm phán các thỏa thuận thương mại.

 

IEEPA trao cho Tổng thống quyền đối phó với "một mối đe dọa bất thường và đặc biệt" trong bối cảnh tình trạng khẩn cấp quốc gia. Trước đây, IEEPA được xử dụng để áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với kẻ thù hoặc đóng băng tài sản của họ, chứ không phải để áp đặt quan thuế. Khi thông qua IEEPA, Quốc hội đã đặt ra thêm các giới hạn đối với quyền hạn của Tổng thống so với luật thời tiềm nhiệm.

 

Trong khi Tòa án Tối cao thường mất nhiều tháng để đưa ra phán quyết sau khi nghe các lập luận, chánh quyền Trump đã yêu cầu tòa hành động nhanh chóng trong trường hợp này.