Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping eschews ‘wolf warrior’ diplomacy amid economic woes,” Nikkei Asia, 06/11/2025

 

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng (nghiencuuquocte.org)

 

 

Cuộc đối đầu với Trump ở Hàn Quốc đã kết thúc bằng một trận hòa, chứ không phải là chiến thắng của Tập.

 

 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nới lỏng lập trường ngoại giao cứng rắn của mình trong một loạt các cuộc đàm phán gần đây với các nhà lãnh đạo Mỹ, Nhật Bản, và Hàn Quốc.

 

Cụ thể, ông đã có cuộc gặp riêng với Tổng thống Mỹ Donald Trump, Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi, và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung bên lề hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại Gyeongju, Hàn Quốc.

 

Vậy nguyên nhân nào đã dẫn tới sự biến mất của ngoại giao “chiến lang”?

 

Tập và Trump gặp nhau vào ngày 30/10 trong cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên kể từ khi Trump tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ không liên tiếp thứ hai vào tháng 1. Hai bên đã đạt được thỏa thuận nhằm hạ nhiệt cuộc thương chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

 

Đã có nhiều bàn tán về chiến thắng của Tập trong cuộc đối đầu mới nhất với Trump. Tuy nhiên, Trump khẳng định rằng sau thỏa thuận thương mại này, mức thuế quan trung bình của Mỹ đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ chỉ giảm từ 57% xuống còn 47%.

 

Tập Cận Bình được Quân đội Hàn Quốc chào đón bằng 21 phát đại bác tại Căn cứ Không quân Gimhae ở Busan, Hàn Quốc, vào ngày 30/10, sau khi ông tìm cách hạ nhiệt cuộc thương chiến giữa Trung Quốc và Mỹ (Ảnh của Ahn Seoung Bok)

 

 

Có thể nói rằng thượng đỉnh Mỹ-Trung lần này đã kết thúc với kết quả hòa khi cả hai bên đều thỏa hiệp.

 

Ngay từ trước khi gặp Trump, Tập đã nhượng bộ đáng kể về địa điểm tổ chức hội đàm. Ông dễ dàng đồng ý gặp Tổng thống Mỹ tại một căn cứ không quân Hàn Quốc gần Sân bay Quốc tế Gimhae ở Busan, cửa ngõ vào Gyeongju.

 

Tập đã đến Căn cứ Không quân Gimhae trên một chiếc chuyên cơ – một chiếc Boeing 747 khổng lồ – vào ngày 30/10, bắt đầu chuyến thăm Hàn Quốc với tư cách quốc khách. Chủ tịch Trung Quốc đã được chào đón bằng màn bắn 21 phát đại bác.

 

Trump khi đó đang đợi Tập tại Căn cứ Không quân Gimhae. Tổng thống Mỹ đã đến Hàn Quốc trên chiếc Không lực Một và cũng được chào đón long trọng như quốc khách của Hàn Quốc.

 

Phiên bản trực tuyến của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) do nhà nước quản lý đã đưa tin về thượng đỉnh Mỹ-Trung như một tin nóng trong ngày. Đài này cũng phát sóng cảnh quay cho thấy địa điểm tổ chức là Căn cứ Không quân Gimhae.

 

Cuộc hội đàm giữa Tập và Trump được tổ chức tại một căn cứ vốn được thành lập để đón tiếp các quan chức nước ngoài đến tham dự thượng đỉnh APEC tại Busan hồi năm 2005.

 

Nhưng việc một lãnh đạo tối cao của Trung Quốc gặp gỡ một tổng thống Mỹ tại một căn cứ quân sự của Hàn Quốc là điều chưa từng có tiền lệ.

 

Gimhae là thành trì cuối cùng của quân đội Hàn Quốc và lực lượng Liên Hiệp Quốc do Mỹ đứng đầu trong những tháng đầu của Chiến tranh Triều Tiên, trong khi Chí nguyện quân Nhân dân thì chiến đấu cùng phe với Triều Tiên.

 

Hội nghị thượng đỉnh Tập-Trump diễn ra tại Căn cứ Không quân Gimhae vào ngày 30/10, theo đoạn phim từ CCTV Online. Việc một lãnh đạo tối cao của Trung Quốc gặp một tổng thống Mỹ tại một căn cứ quân sự Hàn Quốc là điều chưa từng có tiền lệ. (Ảnh chụp màn hình từ CCTV)

 

Tập vốn được cho là một người theo đường lối cứng rắn chống Mỹ. Vì lo ngại ông sẽ mất mặt nên Trung Quốc không muốn công chúng trong nước biết rằng ông đã gặp Trump tại căn cứ quân sự Hàn Quốc.

 

Vì vậy, các cơ quan truyền thông chính thức của Trung Quốc, bao gồm cả Hãng thông tấn Nhà nước Tân Hoa Xã, chỉ đưa tin rằng các nhà lãnh đạo đã gặp nhau tại “một phòng VIP có mái xanh của Sân bay Quốc tế Gimhae.”

 

Ngay sau cuộc gặp với Tập, Trump vội vã rời Hàn Quốc để trở về Mỹ mà không tham dự thượng đỉnh APEC tại Gyeongju. Hội nghị khu vực này được tổ chức vào ngày 01-02/11.

 

Việc Tập đồng ý gặp mặt tại căn cứ này có thể được xem là một sự nhượng bộ đối với lịch trình di chuyển quá tự do và không theo quy tắc của Trump.

 

Cùng lúc đó, Trump “đang nghiêm túc muốn sử dụng chuyến thăm Hàn Quốc để gặp lại nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un,” một nguồn tin am hiểu tình hình chính trị giữa Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, và Triều Tiên tiết lộ.

 

Trung Quốc cũng cực kỳ lo ngại trước sự khó lường của Trump. Nếu Trump quyết định gặp lại Kim, Trung Quốc sẽ cần phải nhanh chóng thực hiện một số biện pháp đối phó để duy trì ảnh hưởng của mình tại Bán đảo Triều Tiên.

 

Bất chấp những cuộc đàm phán hậu trường quyết liệt giữa Mỹ, Trung Quốc, và Triều Tiên, cuối cùng Kim Jong Un vẫn không đồng ý gặp Trump. Kết quả là, hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung đã được lên kế hoạch với Căn cứ Không quân Gimhae là địa điểm khả thi duy nhất.

 

Vẫn còn một ví dụ khác cho thấy chính sách ngoại giao chiến lang của Trung Quốc đang dần biến mất.

 

Trong cuộc hội đàm với Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung tại Gyeongju vào ngày 29/10, Trump đã bật đèn xanh cho nỗ lực của Seoul nhằm chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.

 

Tàu ngầm tên lửa đạn đạo USS Kentucky neo đậu tại Căn cứ Hải quân Busan, Hàn Quốc, vào ngày 19/07/2023. Tin tức Trump bật đèn xanh cho nỗ lực của Seoul trong việc chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đã gây sốc cho Trung Quốc. © Reuters

 

 

Với mục tiêu tăng cường khả năng răn đe của Hàn Quốc đối với Trung Quốc và Triều Tiên, Lee đã tích cực tìm kiếm sự chấp thuận của Mỹ. Tin tức về tham vọng tàu ngầm của Seoul cũng gây sốc cho Tập.

 

Tàu ngầm hạt nhân Mỹ thường cập cảng tại một căn cứ ở Busan. Nếu Hàn Quốc cũng sở hữu tàu ngầm hạt nhân có khả năng bao phủ một khu vực rộng lớn, bao gồm cả Biển Hoa Đông, điều này sẽ tạo ra một vấn đề an ninh lớn cho Trung Quốc. Ngoài ra, Hải quân Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc tiến vào Thái Bình Dương, theo đó cũng ảnh hưởng đến vấn đề Đài Loan.

 

Liệu sẽ có một màn trả đũa kiểu năm 2016 hay không? Vào thời điểm đó, sau một loạt vụ thử hạt nhân của Triều Tiên, Hàn Quốc đã quyết định triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa trên bộ tiên tiến của Mỹ có tên là Hệ thống Phòng thủ Tên lửa Tầm cao Giai đoạn cuối (THAAD).

Vì THAAD sử dụng radar hiệu suất cao nên Trung Quốc đã phản ứng dữ dội, lo ngại hệ thống này sẽ được sử dụng để theo dõi quân đội Trung Quốc.

 

Trong một ví dụ điển hình của ngoại giao chiến lang, chính quyền Tập đã áp dụng chính sách cứng rắn với Hàn Quốc sau vụ triển khai THAAD. Tập đoàn Lotte của Hàn Quốc, đơn vị cung cấp đất để triển khai hệ thống THAAD, đã trở thành mục tiêu trả đũa chính của Trung Quốc. Cuối cùng, tập đoàn này đã phải rút nhiều dự án khỏi Trung Quốc.

 

Lần này, Trump đã tiết lộ quyết định của mình về vấn đề tàu ngầm hạt nhân Hàn Quốc ngay trước khi gặp Tập. Bị bất ngờ, Tập không còn cách nào khác ngoài việc tiếp tục cuộc gặp theo kế hoạch.

 

Donald Trump và Tập Cận Bình trò chuyện sau cuộc gặp tại sân bay Gimhae, bên lề hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương, tại Busan, Hàn Quốc, vào ngày 30/10. © Reuters

 

 

Thật kỳ lạ là không có báo cáo chính thức nào của truyền thông Trung Quốc nói rằng Tập đã trực tiếp phản hồi và phản đối việc Trump chấp thuận tham vọng tàu ngầm hạt nhân của Hàn Quốc.

 

Đó là một thương vụ theo phong cách Trump. Trùng hợp thay, thương hiệu Trump cũng “có chỗ đứng” tại Busan thông qua khu phức hợp dân cư Daewoo Trump World Centum.

 

Trong một cuộc phỏng vấn với CBS News phát sóng ngày 02/11, Trump nói rằng vấn đề Đài Loan “chưa bao giờ được đề cập” trong các cuộc hội đàm với Tập. Tổng thống Mỹ cũng khẳng định nhà lãnh đạo Trung Quốc biết “hậu quả” của một hành động chống lại Đài Loan.

 

Tuy nhiên, việc Tập đột ngột nới lỏng lập trường ngoại giao cứng rắn phần lớn là do áp lực chính trị trong nước, chứ không phải do áp lực từ Mỹ hay các quốc gia khác.

 

Kể từ Hội nghị Trung ương 4 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 20 tại Bắc Kinh vào tháng 10, việc thúc đẩy nền kinh tế đang suy thoái rõ ràng đã trở thành ưu tiên hàng đầu của Tập. Ngành bất động sản Trung Quốc vẫn đang trong tình trạng trì trệ bất chấp những nỗ lực thúc đẩy của chính phủ.

Trump World Centum là một khu dân cư cao cấp tại Busan, Hàn Quốc. Hình ảnh được chụp vào ngày 29/10. (Ảnh: Katsuji Nakazawa)

 

 

Tập tuyên bố tại Gyeongju vào ngày 01/11 rằng Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông, sẽ là nơi đăng cai hội nghị thượng đỉnh APEC năm tới. Quảng Đông, một tỉnh ven biển ở miền nam Trung Quốc, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của nước này.

 

Với tư cách là chủ tịch thượng đỉnh APEC sắp tới, Tập sẽ thực hiện sứ mệnh thúc đẩy nền kinh tế địa phương và khuấy động tinh thần thời đại đang thịnh hành. Vì vậy, ông không thể cho phép bất cứ hành động chiến lang nào.

 

Tập muốn Mỹ hoãn việc tăng thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc như đã công bố. Ông cũng muốn cải thiện môi trường quốc tế xoay quanh nền kinh tế Trung Quốc thông qua chuyến thăm của Trump, càng sớm càng tốt.

 

Trong hoàn cảnh đó, Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải đưa ra những nhượng bộ táo bạo trong cuộc gặp với Trump.

 

Cũng trong ngày 01/11, Nhà Trắng đã công bố bảng thông tin về thỏa thuận thương mại và kinh tế đạt được tại thượng đỉnh Trump-Tập.

 

Tờ thông tin cho biết thỏa thuận “lịch sử” này bao gồm cam kết của Trung Quốc về việc “xóa bỏ hoàn toàn các biện pháp kiểm soát xuất khẩu hiện tại và dự kiến của Trung Quốc đối với các nguyên tố đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác.”

 

Tài liệu này cũng nêu rõ, “Trung Quốc sẽ mua ít nhất 12 triệu tấn đậu nành của Mỹ trong hai tháng cuối năm 2025, và sau đó sẽ mua ít nhất 25 triệu tấn đậu nành của Mỹ vào mỗi năm 2026, 2027, và 2028.”

 

Trump rất coi trọng việc giải quyết vấn nạn nghiện fentanyl ở Mỹ. Về vấn đề này, tờ thông tin cho biết: “Trung Quốc sẽ thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn để chấm dứt dòng chảy fentanyl vào Mỹ.”

 

Nhờ những nhượng bộ này của Trung Quốc, Tập đã đảm bảo rằng Mỹ sẽ giảm một nửa mức thuế “fentanyl” xuống còn 10% và Trump cũng cam kết đến thăm Trung Quốc vào tháng 4.

 

Sau hội nghị thượng đỉnh với Trump, Tập đã gặp Thủ tướng Nhật Bản Takaichi tại Gyeongju vào ngày 31/10. Takaichi vừa nhậm chức vào đầu tháng 10.

 

Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước cuộc hội đàm tại Gyeongju, Hàn Quốc, vào ngày 31/10. © Kyodo

 

 

Trung Quốc vô cùng lo ngại trước việc Takaichi được bầu làm thủ tướng mới của Nhật Bản, vì họ cho rằng bà là một người theo đường lối cứng rắn chống Trung Quốc. Nhưng Tập lại bất ngờ đồng ý gặp bà tại Hàn Quốc.

 

Trong bối cảnh tình hình kinh tế Trung Quốc gặp nhiều khó khăn, Tập đang chịu áp lực phải duy trì quan hệ song phương tốt đẹp với Nhật Bản và Hàn Quốc – hai láng giềng có sức mạnh kinh tế – cũng như Mỹ.

 

Cuộc đối đầu gần đây nhất giữa Tập và Trump đã kết thúc với tỷ số hòa, khi cả hai bên đều nhượng bộ và trì hoãn vấn đề. Và trong lúc họ vẫn đang giằng co, chuyến thăm Trung Quốc của Trump vào tháng 4 tới sẽ trở thành tâm điểm chú ý.

 

Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.

 

 

(HL – Theo nghiencuuquocte.org)