Ảnh tư liệu : Biểu tình ở quảng trường Sukhbaatar, Ulan-Bator ngày 22/05/2025 đòi thủ tướng Mông Cổ từ chức. AP - Ganbat Namjilsangarav

Mông Cổ : Phong trào phản kháng khởi đầu từ một chiếc túi Chanel

Cũng tại Á châu, Le Figaro quan tâm đến « Giới trẻ Mông Cổ phẫn nộ làm náo động đất nước thảo nguyên dân chủ ». Khi tặng một túi xách Chanel cho vị hôn thê và đăng lên Instagram hồi tháng Sáu, con trai thủ tướng Oyun-Erdene Luvsannamsrain đã tạo ra trận bão chánh trị chưa từng thấy từ nhiều thập niên qua tại Mông Cổ, dẫn đến sự sụp đổ của người cha. Thủ tướng đã trị vì lâu nhất trong lịch sử tại quốc gia Đông Bắc Á đã phải từ chức hôm 03/06 sau khi bị bỏ phiếu bất tín nhiệm và nhiều cuộc biểu tình của giới trẻ ở Ulan-Bator.

« Lương thủ tướng chỉ có 1.000 đô-la, và con trai 20 tuổi của ông ta tặng món quà 5.000 đô-l;a cho vợ sắp cưới. Thế hệ chúng tôi thấy rằng vô cùng bất công trong khi tất cả mọi người phải vất vả mưu sinh, phải làm một lúc ba, bốn công việc khác nhau » - Ulamsaikhan Otgon, một trong những thủ lãnh của phong trào biểu tình, là doanh nhân 24 tuổi giải thích với nhật báo Pháp. Dù mức sống hiện nay có tăng nhưng cách biệt giàu nghèo ngày càng lớn, ô nhiễm nặng nề.

Ba thập niên sau niên nguyên Xô-viết, con cái giới trung lưu bất mãn trước giới tinh hoa làm giàu bằng nickel và than đá, ở quốc gia xếp thứ 114 trong bảng xếp hạng của tổ chức Minh bạch Quốc tế. Đồng Tugrik mất giá 30 %, đại dịch và cuộc xâm lăng Ukraine làm vật giá càng gia tăng. Một thanh niên cho biết : « Chúng tôi họp lại và tôi hỏi ChatGPT làm thế nào tổ chức một phong trào phản kháng ». Cỗ máy trí thông minh nhân tạo bèn cho ra ngay một kế hoạch chiến đấu, được các thanh niên phản kháng bổ khuyết vào dần.

Có bàn tay của Putin ở đất nước thảo nguyên ?

Hàng ngày họ đều biểu tình trên quảng trường Sükhbaata rộng mênh mông, hồi năm 1990 đã làm sụp đổ chế độ tay sai của Moscow. Lời đáp của giới trẻ đã vượt quá kỳ vọng. Dần dà số lượng xuống đường lên đến 10.000 người, họ giơ các những túi xách đủ loại như một cách mỉa mai, theo điệu nhạc của các DJ. Đám đông đòi hỏi « minh bạch », hay thủ tướng phải « từ chức ». Các đoạn phim (video) đăng trên nền tảng Noorog chỉ trong ba ngày đã có 3 triệu lượt xem, gần như tương đương dân số. Ulamsaikhan Otgon thổ lộ : « Thật kinh khủng. Chúng tôi lấy cảm hứng từ phong trào biểu tình đòi dân chủ ở Á châu, nhất là ở Hương Cảng và Nam Hàn ».

Nhưng những người trẻ không hề nghĩ rằng rốt cuộc đã làm chính quyền rúng động. Thủ tướng từ chức, nhường chỗ cho một người thân tín của tổng thống, Ukhnaagiin Khürelsükh – người thắng lớn trong cuộc khủng hoảng. Cuộc nổi dậy của nhân dân dường như bị tước đoạt bởi những đấu đá trong hậu trường chánh trị. Chuyên gia phân tách Adiyasuren Jamiyangdagva ở Ulan-Bator nói : « Bài đăng trên Instagram chỉ là ngòi nổ, lý do thực sự là sự đối địch giữa tổng thống và thủ tướng nay đã mất ngôi. Và người ta chờ đợi việc ông này quay lại chánh trường ».

Một chương mới mở ra cho đất nước dân chủ non trẻ mà 80 % dầu lửa nhập từ Nga, 90 % hàng xuất cảng là sang Trung Quốc. Những người thân cận của chính phủ bị lật đổ cho rằng có bàn tay của điện Cẩm Linh, trong lúc Vladimir Putin muốn quay lại sân sau của Liên Xô cũ, nơi phân nửa dân số chưa đến 30 tuổi và chưa hề biết đến thời kỳ Xô-viết. Oyun-Erdene Luvsannamsrain đang chuẩn bị « tham chiến » trong đại hội đảng Nhân Dân Mông Cổ vào mùa thu. Về phía người biểu tình bác bỏ luận điệu họ đã bị giật dây.

Tập trận Mỹ-Nam Dương để răn đe Bắc Kinh 

Tại Đông Nam Á, Les Echos chú ý đến « Cuộc tập trận ở Nam Dương : Biểu dương sức mạnh chống lại tham vọng Trung Quốc » với mười mấy nước tham dự trong đó có Pháp. Tờ báo cho biết bài diễn văn của bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth tại Đối thoại an ninh Shangri-La ở Tân Gia Ba hồi tháng Sáu đã khiến Bắc Kinh tức tối. Ông khẳng định Trung Quốc chứng tỏ muốn thay đổi sâu sắc nguyên trạng khu vực qua việc tái võ trang quy mô, ý hướng dùng võ lực để đạt mục đích. Và như vậy các đồng minh Mỹ trong vùng cần nỗ lực răn đe, đồng lòng chiến đấu.

Cuộc tập trận chung Nam Dương-Hoa Kỳ mang tên Super Garuda Shield bắt đầu từ 25/08 đến 04/09 tại Jakarta, cùng với 11 nước khác, nhằm đáp ứng mục tiêu này.  Về phía Trung Quốc coi đây là khởi đầu của một NATO Á châu. Năm nay 4.100 lính Nam Dương và 1.300 quân nhân Mỹ tham gia cuộc tập trận lớn nhất cho đến nay, gồm các nhiệm vụ đặc biệt, thực tập đổ bộ, chữa cháy và chiến tranh mạng. Các nước tham gia có Pháp, Nhật Bổn, Anh Quôc, Tân Tây Lan...Thủy quân lục chiến Nam Hàn lần đầu tiên tham dự, còn Ấn Độ gởi quan sát viên.

Chuyên gia Benoît de Tréglodé, trường Quân sự Pháp nhận xét : « Các đơn đặt hàng võ khí của Nam Dương cho các tập đoàn Pháp như Dassault, Airbus, Thales ou Naval Group khiến nước này thành ưu tiên địa chiến lược mới ở Á châu đối với Pháp ». Cuộc tập trận « Garuda Shields » còn chứng tỏ tính năng tương thích giữa thiết bị Pháp và Mỹ.

Chống lại âm mưu dùng võ lực thay đổi thực trạng.

Les Echos nhắc lại, bị Trung Quốc quấy nhiễu, cách đây hai năm ASEAN lần đầu tiên đã tổ chức tập trận hải quân với tên gọi « Asex 01 Natura ». Lần này đô đốc Samuel Paparo, tư lệnh Mỹ ở Ấn Độ-Thái Bình Dương tuyên bố cuộc tập trận Super Garuda Shield nhằm răn đe tất cả những ai muốn thay đổi thực địa bằng võ lực.

Hoa Kỳ chống lại tham vọng bành trướng của Bắc Kinh bằng các thỏa thuận, song phương trong khu vực, như triển hệ thống chống hỏa tiễn Nmesis ở Phi Luật Tân, cơ cấu chỉ huy mới ở Nhật Bổn. Bên cạnh đó là tập trận hợp đồng binh chủng (Balikatan với Phi Luật Tân, Ulchi Freedom Shield với Nam Hàn, Talisman Sabre với Úc, Tiger Shark với Bangladesh (Mạnh Gia Lạp Quốc), Cobra Gold với Thái Lan), và bán võ khí Mỹ. Vào lúc Nam Dương đang do dự giữa việc mua tiêm kích Trung Quốc J-10 hay F-15 Ex của Mỹ, Washington muốn chứng tỏ mối quan hệ chặt chẽ giữa hai quân đội.

Không chỉ Nam Dương là có những đơn đặt hàng vũ khí lớn. Les Echos cho biết « Rafale, hợp đồng của Ấn Độ có thể đánh bại mọi kỷ lục ». Sau các cuộc không tập ở Pakistan (Ba Cơ Tư Thản) và dù có chịu một số thiệt hại, quân đội Ấn Độ có vẻ hài lòng về chiến đấu cơ Pháp. Theo Times of India, không quân Ấn có thể đặt mua khẩn cấp thêm 114 chiếc Rafale để tăng cường cho các phi đội. Giai đoạn tiếp theo có thể là sản xuất động cơ ngay tại Ấn Độ.

Đại sứ Mỹ « made in Trump » gây sóng gió ở Paris

Về quan hệ giữa Paris và Washington, các báo Le Figaro, Libération, Les Echos đều chú ý đến vụ tân đại sứ Mỹ tại Pháp, ông Charles Kushner, cũng là sui gia của tổng thống Donald Trump, bị Bộ Ngoại giao Pháp triệu mời vì « các cáo buộc không thể chấp nhận được ». Le Figaro nói về « một khởi đầu ồn ào », Libération vẽ nên chân dung một « đại sứ Mỹ made in Trump ».

Đây là động thái hiếm hoi giữa các đồng minh, cho dù mới đây đại sứ Ý cũng đã bị triệu mời vì phó thủ tướng cực hữu Matteo Salvini đả kích tổng thống Emmanuel Macron, nhưng ngoại trưởng không trực tiếp tham gia. Cha chồng của Ivanka Trump như vậy đã lao vào ngành ngoại giao bằng một cơn lốc xoáy. Không có chuyên môn lẫn kiến thức về nước Pháp, nhân vật kinh doanh địa ốc này được bổ nhiệm nhờ thân thiết với tổng thống Mỹ - người đã ân xá cho ông vào cuối nhiệm kỳ 1.

Dù có bằng thạc sĩ kinh doanh và cử nhân luật, lý lịch của Charles Kushner có một ít « mảng tối » theo Libération : năm 2004 ông đã nhìn nhận 18 tội danh trong đó có trốn thuế, dối trá trước ủy ban bầu cử liên bang, mua chuộc nhân chứng…Ông không hề giấu diếm sự thiếu hiểu biết về nước Pháp, trong buổi điều trần trước Thượng Viện, đại sứ tương lai khẳng định « Tôi chẳng biết nhiều về nghệ thuật hay rượu vang Pháp, nhưng tôi biết cách làm ăn ». Và, vừa ngồi vào cùng bàn với các viên chức ngoại giao, vị đại sứ đã gây xì-căng-đan, hồi tiếp theo hứa hẹn sẽ còn sôi động.

Pháp : Tránh bị kiến nghị bất tín nhiệm, thủ tướng ra tay trước

Thủ tướng Pháp tiếp tục chiếm trang nhất các báo hôm nay. Le Monde chạy tựa trang nhất « Bỏ phiếu tín nhiệm : Bayrou lao vào thách thức đầy rủi ro », tương tự với Le Figaro « Ngân sách, nợ : Rủi ro rất cao của François Bayrou ». Libération cho rằng « Bỏ phiếu tín nhiệm : Bayrou tự giải thể ». La Croix nhắc nhở « Cẩn thận, nguy hiểm », Les Echos chạy tít ngắn gọn « Khủng hoảng ».

La Croix nhận xét thủ tướng François Bayrou có hai tuần để thuyết phục. Không chỉ về sự trầm trọng của tình hình, mà còn về cơ hội tìm được thỏa thuận để ra khỏi bẫy nợ. Pháp là nước giàu nhưng đang sống vượt quá khả năng của mình. Nỗ lực hợp lý hóa và tiết kiệm là cần thiết, nhưng không nên gây thiệt thòi cho những người đang cần tương trợ. Về thu ngân sách, cần có những đóng góp thêm nhưng không làm chậm lại tăng trưởng vốn đã thấp. Nhật báo ví von, ngõ ra cần tìm không lớn hơn một cái hang chuột.

Cũng với hình ảnh « Bayrou, phương pháp kịch tính và cái hang chuột nhỏ bé », xã luận của Les Echos cho rằng thử thách mà thủ tướng tự đưa ra là rất táo bạo, gần như thấy trước là thất bại. Nhưng liệu có thể hy vọng vào phép lạ một sự tỉnh thức tập thể, trước tình trạng trầm trọng này hay không ? Một cuộc bỏ phiếu « chống lại sự hỗn loạn », đó là khẳng định của François Bayrou khi tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm vào ngày 08/09, tức hai ngày trước cuộc « đại phong tỏa » mà lãnh tụ cực tả Jean-Luc Mélenchon đang hô hào.

Lối thoát khủng hoảng « không lớn hơn hang chuột »

Trên lý thuyết thì chọn lựa này không tồi. Khó khăn là ở chỗ ý thức của các chánh khách « không lớn hơn cái hang chuột » - theo Les Echos. Đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI) và Tập Hợp Dân Tộc (RN) đã vội vàng tuyên bố « không tín nhiệm » Bayrou. Những con xúc xắc đã được gieo, trừ phi thay vì bỏ phiếu chống thì vắng mặt.

Phe xã hội một lần nữa lại đứng trước trách nhiệm nặng nề. Le Figaro gọi việc ông Bayrou tổ chức lấy phiếu tín nhiệm là « Thách thức của sự thật ». Ngày 08/09, cánh tả sẽ bỏ phiếu chống lại ông, « chuyên gia tổ chức xáo trộn » Jean-Luc Mélenchon sẽ kéo theo đảng sinh thái, đảng cộng sản và đa số chánh khách phe xã hội. Pháp sẽ khủng hoảng chế độ chăng ? Thử thách đang đến gần.

Nhật báo kinh tế Les Echos nhấn mạnh, không nên ngỡ rằng sự sụp đổ của thủ tướng ngày 08/09, và tiếp theo là một đất nước bị phong tỏa ngày 10/09, là không dẫn đến hậu quả nào. Ngay sau khi ông Bayrou phát biểu, thị trường chứng khoán đã sụt mất 1,6 %, lãi suất trái phiếu 10 năm lên 3,50 %, gần bằng Ý (3,59 %). Những dấu hiệu này rất đáng lo ngại. Hôm nay bộ trưởng kinh tế Éric Lombard cảnh báo Pháp sẽ phải trả lãi cao hơn Ý, và việc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) can thiệp không phải là không thể xảy ra.

(Theo RFI)