Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Rapidly warming Japan-South Korea ties leave China uneasy,” Nikkei Asia, 28/08/2025

 

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng (nghiencuuquocte.org)

 

 

Lee Jae Myung vẫn chưa phản hồi về lời mời tham dự lễ duyệt binh của Tập Cận Bình.

 

 

Dù từng nổi tiếng với lập trường cứng rắn đối với Nhật Bổn, Tổng thống Nam Hàn Lee Jae Myung nay lại chọn quốc gia láng giềng Á châu này làm điểm đến cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên để tham dự cuộc họp song phương kể từ khi nhậm chức vào tháng Sáu.

 

Theo chánh phủ Nhật Bổn, tại cuộc hội đàm ở Tokyo vào thứ Bảy ngày 23/08, Thủ tướng Shigeru Ishiba và Lee đã bắt tay nhau và nhất trí “phát triển đáng kể” quan hệ.

 

Nhật Bổn và Nam Hàn cũng đã ra thông cáo báo chí về kết quả của thượng đỉnh song phương. Đây là lần đầu tiên sau 17 năm một văn bản chung như vậy được ban hành.

 

Hai nhà lãnh đạo đã hội đàm lần đầu tiên tại Gia Nã Đại vào ngày 17/06 bên lề hội nghị thượng đỉnh Nhóm Bảy nước công nghiệp phát triển (G7). Dù Nam Hàn không phải là thành viên G7, nhưng Lee đã tham dự hội nghị thượng đỉnh tại Kananaskis với tư cách là khách mời của chủ nhà Gia Nã Đại.

 

Năm nay có ý nghĩa biểu tượng quan trọng đối với quan hệ Nhật-Hàn vì nó đánh dấu 80 năm ngày Nhật Bổn đầu hàng trong Thế chiến II – và chấm dứt chế độ cai trị thực dân của nước này trên Bán đảo Triều Tiên.

 

Chuyến thăm của Lee cho thấy Nhật Bổn và Nam Hàn đang nhanh chóng xích lại gần nhau. Diễn biến bất ngờ này đã khiến Trung Quốc lo ngại trong lúc họ chuẩn bị tổ chức một cuộc duyệt binh quy mô lớn tại Bắc Kinh vào ngày 03/09.

Lễ duyệt binh quân sự hoành tráng – mà Đảng Cộng sản Trung Quốc của Chủ tịch Tập Cận Bình đang đặt cược uy tín vào – là nhằm kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong “cuộc kháng chiến của nhân dân Trung Quốc chống lại sự xâm lược của Nhật Bổn”.

 

Tổng thống Nam Hàn Lee Jae Myung (trái) bắt tay Thủ tướng Nhật Bổn Shigeru Ishiba tại buổi họp báo chung ở Tokyo vào ngày 23/08.

 

 

Đảng này đã lật đổ chế độ của Quốc Dân Đảng, và thành lập “một Trung Quốc mới,” tức Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, vào năm 1949.

 

Nhưng giờ đây, họ cảm thấy cần phải nâng cao uy tín quốc gia thông qua câu chuyện về chiến thắng do Đảng Cộng sản lãnh đạo năm 1945, chống lại  sự xâm lược của Nhật Bổn.

 

Ngày 03/09/2015, Trung Quốc đã tổ chức duyệt binh kỷ niệm 70 năm chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống Nhật. Đây là lần đầu tiên một cuộc duyệt binh kiểu này được tổ chức dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình.

 

Tập Cận Bình và Park Geun-hye, tổng thống bảo thủ của Nam Hàn vào thời điểm đó, đã cùng xuất hiện tại Thiên An Môn ở Bắc Kinh để theo dõi cuộc duyệt binh. Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng ngồi cạnh Park.

 

Sau đó, nước Nga của Putin đã đơn phương sáp nhập Bán đảo Crimea từ Ukraine vào năm 2014.

 

Park là lãnh đạo duy nhất trong số các quốc gia đồng minh với Mỹ tham dự cuộc duyệt binh.

 

Năm nay, chính quyền Tập Cận Bình cũng mời Tổng thống Lee Jae Myung tham dự lễ duyệt binh mừng Ngày Chiến thắng. Khác với người tiền nhiệm Yoon Suk-yeol, Lee nổi tiếng với lập trường cứng rắn đối với Nhật Bổn, và Trung Quốc rất kỳ vọng ông sẽ tham dự.

 

Tổng thống Nam Hàn lúc bấy giờ là Park Geun-hye (trái), Tổng thống Nga Vladimir Putin, và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh vào ngày 03/09/2015. © Reuters

 

 

Nhưng Lee vẫn chưa trả lời tham dự sự kiện này vì ông muốn ưu tiên ngoại giao với Nhật Bổn và Mỹ. Ông đã bay thẳng từ Tokyo đến Washington để hội đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

 

Nếu Tổng thống Nam Hàn vắng mặt, cuộc duyệt binh sẽ trở thành sự kiện ngoại giao kém hấp dẫn so với năm 2015 khi Park Geun-hye tham dự.

 

Một bài viết thú vị đã xuất hiện trên mạng Internet Trung Quốc, nói về sự thay đổi động lực trong quan hệ Trung-Hàn.

 

Bài báo cho biết nếu Lee tham dự cuộc duyệt binh, điều này sẽ “không chỉ xúc phạm Tổng thống Mỹ Trump mà còn cả Nhật Bổn,” đồng thời nói thêm rằng Nam Hàn hiện “ưu tiên liên minh với Mỹ và quan hệ với Nhật Bổn hơn là hợp tác kinh tế và thương mại với Trung Quốc”.

 

Như bài viết chỉ ra, bài học kinh nghiệm rút ra từ 10 năm trước chắc chắn đang ảnh hưởng đến cách ứng xử của Nam Hàn đối với Trung Quốc.

 

Ngày 03/09/2015, Tập Cận Bình đã chủ trì một buổi lễ tại Cố Cung, nằm cạnh Quảng trường Thiên An Môn, ngay trước khi chủ trì cuộc duyệt binh cùng ngày.

 

Đó là một khung cảnh vô cùng khác thường, gợi nhớ đến một vị hoàng đế Trung Hoa đã trị vì đế chế toàn cầu sáu thế kỷ trước. Cố Cung xưa kia chính là Tử Cấm Thành rộng lớn, nơi ở của các hoàng đế triều đại nhà Minh và nhà Thanh.

 

Đây là lần đầu tiên một nhà lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc, vốn luôn mạnh mẽ chỉ trích chế độ phong kiến, “tiếp kiến” nhiều vị khách nước ngoài danh giá bên trong cung điện xưa cũ này.

 

Tập đã mặc bộ đồ Trung Sơn đứng tại quảng trường trước Cổng Đoan Môn. Trong khi đó, các vị khách nước ngoài, bao gồm cả Park, bước đi trên thảm đỏ dài gần 70m trước khi được Tập chào đón bằng cái bắt tay nồng nhiệt.

 

Máy bay chiến đấu Thẩm Dương J-16, Thành Đô J-20, và Thẩm Dương J-35 bay theo đội hình ngang qua quốc kỳ Trung Quốc trong buổi diễn tập cho cuộc duyệt binh tại Bắc Kinh vào ngày 24/08. © Reuters

 

 

Là nhà lãnh đạo cấp cao của một quốc gia Đông Á gần Trung Quốc, Park lẽ ra phải hiểu được ý nghĩa thực sự của buổi lễ – phản ánh mong muốn khôi phục trật tự Trung Hoa của Trung Quốc.

 

Một trí thức sống tại Bắc Kinh khi đó nói rằng “Chủ tịch Tập Cận Bình đã noi gương Vĩnh Lạc Đế, người cai trị Trung Quốc khi triều đại nhà Minh đang ở thời kỳ hoàng kim. Là một người Trung Quốc, tôi cảm thấy tự hào”.

 

Vĩnh Lạc Đế, vị hoàng đế thứ ba của nhà Minh, đã trị vì từ năm 1402 đến năm 1424. Cổng Đoan Môn được xây dựng dưới sự bảo trợ của ông.

 

Nhiều người Trung Quốc hoan nghênh sự hiện diện của Park tại cuộc duyệt binh năm 2015, với một bài đăng trực tuyến nói rằng “Nữ hoàng Cao Ly đã đến tỏ lòng tôn kính triều đình Trung Quốc.” Cao Ly (Goryeo - DV) là triều đại cai trị Bán đảo Triều Tiên tồn tại từ năm 918 đến năm 1392.

 

Các triều đại từng tồn tại trên Bán đảo Triều Tiên đã được sáp nhập vào trật tự lấy Trung Quốc làm trung tâm, vận hành theo hệ thống triều cống cho Trung Quốc. Cụ thể, các nhà cai trị nước ngoài phải cống nạp cho các hoàng đế Trung Hoa để đổi lấy sắc phong của họ.

 

Mười năm trước, nền kinh tế Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ và sức ảnh hưởng ngoại giao của nước này ngày càng mở rộng.

 

Park đã đưa ra quyết định chánh trị tham dự cuộc duyệt binh của Trung Quốc sau khi cân nhắc đến thực tế là đất nước bà phụ thuộc rất nhiều vào thị trường Trung Quốc về mặt kinh tế.

 

Một năm rưỡi sau, vào tháng 03/2017, Park bị cách chức khi Tòa án Hiến pháp Nam Hàn giữ nguyên quyết định của cơ quan lập pháp quốc gia về việc luận tội bà.

 

Nếu Lee chọn ngồi cạnh Putin tại Cổng Thiên An Môn để xem duyệt binh, như Park đã làm 10 năm trước, ông chắc chắn sẽ phải hứng chịu sự chỉ trích, nhất là từ chính đất nước ông, nơi đã mạnh mẽ ủng hộ Ukraine chống lại Nga.

 

Chánh quyền Trump – vốn mong Mỹ, Nhật v, và Nam Hàn tiếp tục hợp tác – không muốn các vấn đề lịch sử gây chia rẽ giữa Nhật Bổn và Nam Hàn, theo đó khiến Nam Hàn xích lại gần Trung Quốc hơn.

 

Trong cuộc hội đàm tại Tòa Bạch Ốc hôm thứ Hai ngày 25/08, Lee đã bảo đảm với Trump rằng các vấn đề lịch sử của đất nước ông với Nhật Bổn sẽ không trở thành rào cản cho hợp tác ba bên.

 

Hai ngày trước đó, Ishiba và Lee đã tổ chức “họp báo chung” để tóm tắt cho các phóng viên về kết quả cuộc họp của họ.

 

Tổng thống Nam Hàn Lee Jae Myung gặp Tổng thống Trump tại Phòng Bầu dục ở Hoa Thịnh Đốn vào ngày 25/08. Lee tuyên bố ông đã bảo đảm với Trump rằng các vấn đề lịch sử của đất nước ông với Nhật Bổn sẽ không trở thành rào cản cho hợp tác ba bên. © Reuters

 

 

Lee nói rằng ông và Ishiba đã nhất trí hợp tác chặt chẽ để hướng tới thành công của hội nghị thượng đỉnh Hợp tác kinh tế Á châu -Thái Bình Dương (APEC) và hội nghị thượng đỉnh ba bên Nhật Bổn, Trung Quốc, và Nam Hàn, cả hai đều dự kiến diễn ra vào cuối năm nay.

 

Hội nghị của APEC sẽ được tổ chức tại Gyeongju, Nam Hàn, vào ngày 31/10 và ngày 01/11, trong khi hội nghị Nhật -Trung -Hàn sẽ được tổ chức tại Nhật Bổn vào cuối năm nay.

 

Sự chú ý trước tiên sẽ tập trung vào việc liệu Trump và Tập có tham dự thượng đỉnh APEC hay không. Câu hỏi này cũng liên quan đến việc liệu Mỹ và Trung Quốc có đạt được thỏa thuận trong các cuộc đàm phán thuế quan trước tháng Mười một, thời điểm thỏa thuận ‘đình chiến’ dự kiến hết hạn, và liệu Trump có đến thăm Trung Quốc vào cuối năm nay hay không.

 

 

Trong cuộc hội đàm với Lee tại Tòa Bạch Ốc hôm thứ Hai, Trump bày tỏ ý định tham dự thượng đỉnh APEC. Tổng thống Mỹ cũng cho biết ông sẵn sàng gặp nhà lãnh đạo Bắc Hàn, Kim Jong Un, sớm nhất là trong năm nay.

 

Trong khi đó, vì lo lắng về việc liệu Tập Cận Bình có tham dự thượng đỉnh APEC hay không, Lee đã cử đặc phái viên đến Trung Quốc để chuyển một lá thư cá nhân tới Tập trước chuyến thăm Mỹ của ông.

 

Phái đoàn Nam Hàn đã gặp Vương Nghị tại Bắc Kinh vào Chủ Nhật ngày 24/08. Vương là thành viên Bộ Chính trị, cơ quan lãnh đạo quyền lực của đảng, đồng thời là Bộ trưởng Ngoại giao.

 

Ngày 24/08 cũng đánh dấu kỷ niệm 33 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Nam Hàn.

 

Về phía Nhật Bổn, mây đen đang bao trùm chánh quyền của Ishiba. Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của ông đã thất bại thảm hại trong cuộc bầu cử Thượng viện hồi tháng 7, làm dấy lên những lời kêu gọi ông từ chức từ nội bộ đảng.

 

Nhưng có thể lịch trình ngoại giao dày đặc của Ishiba sẽ giúp ông vượt qua cơn bão chánh trị. Sau khi đón tiếp Lee, Thủ tướng Nhật sẽ chào đón Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đến thăm Nhật Bổn.

 

Theo lịch trình, ông Modi đến vào thứ Sáu ngày 29/08, trong chuyến thăm kéo dài hai ngày trước khi đến Trung Quốc tham dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân vào ngày 31/08 và  ngày 1/09.

 

Nếu chánh quyền Ishiba vẫn tại nhiệm, họ sẽ bắt đầu xem xét lịch trình cụ thể cho hội nghị thượng đỉnh Nhật -Trung -Hàn, có thể với sự tham dự của Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường.

 

Nhưng bất kỳ điều chỉnh lịch trình nào cũng sẽ diễn ra sau khi chính quyền Tập kết thúc chiến dịch chính trị hiện tại liên quan đến lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng của Trung Quốc.

 

Tuy nhiên, trong lúc Tập bận tâm với các vấn đề trong nước, quan hệ giữa Nhật Bổn và Nam Hàn đang nhanh chóng ấm lên. Đây là diễn biến mà Bắc Kinh không ngờ tới và sẽ ảnh hưởng đến tình hình ở Đông Á.

 

 

Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.

 

 

(Dan Viet News phụ đính)